राष्ट्रिय सदाचार नीति, २०७४
(प्रस्तावित)

ष्ट्रिषय–सूची
१. पृष्ठभूतम .................................................................................................... 2
२. नेपालमा सदाचार पद्दतिको ष्ट्रिकासका लाति भएका प्रयासहरू.................... 3
३. ििामान न्त्थथति िथा च ुनौिी .......................................................................4
४. नयााँ सदाचार नीतिको आिश्यकिा ........................................................... 5
५. राष्ट्रिय सदाचार नीतिको दीर्ाकालीन सोंच ................................................. 5
६. लक्ष्य ........................................................................................................ 5
७. उद्देश्य ...................................................................................................... 5
८. नीति ......................................................................................................... 6
९. रणनीति .................................................................................................... 6
१०. कानूनी व्यिथथा ................................................................................. 20
११. सिं थथािि व्यिथथा .............................................................................. 20
१२. कायाान्त्ियनसम्बन्त्धी व्यिथथा .............................................................. 20
१३. ष्ट्रिष्ट्रिध: ................................................................................................ 21

नेपाल सरकार

प्रधानमन्त्री िथा मन्त्न्त्रपररषद्को कायाालय
तसिं हदरबार, काठमाडौं ।

१४. नीतिको समीक्षा र पररमार्ान सम्बन्त्न्त्ध व्यिथथााः.................................. 22
१५. राष्ट्रिय सदाचार नीतिको प्रयोि ............................................................. 22
१६. अनुिमन िथा मूल्याङ्कन सम्बन्त्धी व्यिथथा .......................................... 22
१७. र्ोन्त्िमाः ............................................................................................... 22
अनुसूची १ ................................................................................................... 23

 १. पृष्ठभूतम

सेिासुतबधा पु-याउने व्यिथथा तमलाइएको हुन्त्ि । र्नतनिाान्त्चि सभाले िय
िरे को कानून पररपालनाको र्ााँच िरी र्निालाई न्त्याय ददने काम

लोकिान्त्न्त्रक शासन व्यिथथाको सुदृढीकरणको लाति सुशासन

न्त्यायपातलकाको

अतनिाया शिा हो । लोकिन्त्र र सुशासन एक अकााका पररपूरक पतन हुन ्

हुन्त्ि

।

सरकारको

काममा

प्रभािकाररिा

ल्याउन

सरकारको ष्ट्रिथिाररि सिं यन्त्रको रूपमा ष्ट्रितभन्न थििन्त्र, सिं िैधातनक एिम्

। लोकिन्त्रतबनाको सुशासन र सुशासनतबनाको लोकिन्त्रले दे शको सिााङ्गीण

अन्त्य सिं थथाहरू िडा िररएको हुन्त्ि । यथिा थििन्त्र सिं थथाहरूको सञ्चालन

ष्ट्रिकासमा मद्दि पुग्दै न । लोकिान्त्न्त्रकरणको अतभयानलाई मर्बुि बनाउन

िु ट्टै कानूनले तनदे शन िदाि ।

सन् १९९० पति सुशासनको अिधारणा पतन व्यापक बन्न पुग्यो । यी दुबै
ु को सिााङ्गीण ष्ट्रिकास हातसल िने
अिधारणालाई साँिसाँिै अन्त्र् बढाएर मुलक

यसै िरी सरकारको काममा सहयोि पु-याउन तनर्ी क्षेर, िैरसरकारी

साथाक प्रयास भइरहेका िन् । सुशासनको अिधारणा मूलि राज्य

क्षेर, सहकारी क्षेर, नािररक समार् िथा सामुदाष्ट्रयक सिं र्सिं थथाहरूले आ-

सञ्चालनका ष्ट्रिष्ट्रिध पक्षमा हुनपु ने आमूल पररििानसाँि सम्बन्त्न्त्धि ि ।

आफ्नो ठाउाँबाट काम िरररहे का हुन्त्िन । थिेच्िापूिक
ा थििन्त्र रूपमा

आितधक तनिााचन, कानूनको शासन, अतधकारको तनक्षेपण, पारदन्त्शि
ा ा,

ु को ष्ट्रहि
काम िने यी सिं थथाहरूले सिं ष्ट्रिधान, कानूनको पररतधतभर रहे र मुलक

उत्तरदाष्ट्रयत्ि, थिच्ििा, सदाचाररिा, र्िाफदे ष्ट्रहिा, नैतिकिार्थिा आधारभूि

प्रिद्धान

लोकिान्त्न्त्रक मूल्य, मान्त्यिाको अिलम्बनद्धारा सुशासन प्रिद्धान िरी

िनुप
ा ने

हुन्त्ि

।

त्यस

न्त्शलन्त्शलामा

सिं थथािि

व्यािसाष्ट्रयक

आचारसिं ष्ट्रहिाको अतनिाया पालना महत्िपूण ा हुन्त्ि । य्यपष्ट्रप त्यसको

र्निाका आिश्यकिाको सहर् पररपूतिा िनुा नै राज्य सञ्चालनको मूल ध्येय

पररपालना एिम् नीति, तनयमको बन्त्िल
ा ापमा पदातधकारी िथा कमाचारीहरू

रहेको ि ।

रहन सक्ने सम्भािना रहन्त्ि । सबै सिं थथा सिं ष्ट्रिधान, कानूनतभर रहे र
पद्दतििि ढङ्गले चल्न निोज्ने कारणले नै सरकारको तनयामक भूतमकाको

लोकिान्त्न्त्रक शासन पद्दतिमा शन्त्ि पृथकीकरण एिम् सन्त्िुलनको

आिश्यकिा परे को हो । यी सबै क्षेरमा हुने भ्रष्टाचार, अतनयतमििा, अनुन्त्चि

तसद्घान्त्िअनुरूप र्निाले च ुनेका प्रतितनतधले र्निाको िफाबाट शासन सञ्चालन

एिम् ष्ट्रिकृतिर्न्त्य कायाले स्रोि र साधनको दुरूपयोि एिम् असमानिा

िने व्यिथथा सुतनन्त्िि िररएको हुन्त्ि । र्नतनिाान्त्चि सभाले कानून तनमााण

ु को ष्ट्रहि प्रिद्धानमा बाधा पुग्न र्ान्त्ि ।
बढाउाँदि । फलथिरूपाः मुलक

िने र सरकारले त्यसको कायाान्त्ियन िरी र्नथिरमा ष्ट्रिकास एिम्
2

 लोकिान्त्न्त्रक शासन व्यिथथामा रार्नीतिक दलहरूको महत्िपूण ा

िरी सबै क्षेरलाइा थिच्ि, थिथथ, प्रतिथपधी एिम् पद्दतििि रूपमा सिं चालन
िना एकीकृि रूपमा राष्ट्रिय सदाचार नीति र्ारी िररएको ि ।

भूतमका रहेको हुन्त्ि । रार्नीतिक दल र्ति बढी लोकिान्त्न्त्रक मूल्य,
मान्त्यिाप्रति सर्ि, प्रतििद्ध, र्नमुिी, र्नउत्तरदायी र कानूनको शासनप्रति

२. नेपालमा सदाचार पद्दतिको ष्ट्रिकासका लाति भएका प्रयासहरू

चनािो हुन्त्िन् त्यति नै लोकिान्त्न्त्रक सिं थकारको ष्ट्रिकास एिम् सुशासन

नेपालमा भ्रष्टाचार तनयन्त्रण िथा सदाचार प्रिधानका लाति अनेकौं

मर्बुि हुन्त्ि । िसथा रार्नीतिकमी र उनीहरूका अनुयायीहरूको व्यिहारले

प्रयासहरू भएका िन् । सिं ष्ट्रिधान र कानूनहरूमा भ्रष्टाचार तनयन्त्रण सम्बन्त्धी

समग्र समार्लाई कुन नैतिक धरािलमा राख्ने भन्ने ष्ट्रिषयको समेि तनधाारण

प्रािधानको व्यिथथा ि । ष्ट्रितभन्न नीति िथा रणनीतिहरू बनेका िन् ।

िने हुाँदा िाथिष्ट्रिकिामा सदाचाररिाको नैतिक बन्त्धन यो क्षेरसाँि बढी

कतिपय सिं थथाका पदातधकारी िथा कमाचारीहरूका लाति आचार सिं ष्ट्रहिाहरू

र्ोतडएको ि ।

बनेका िन् । सिं िैधातनक तनकायको रूपमा अन्त्तियार दुरूपयोि अनुसन्त्धान
आयोि, महाले िा परीक्षक, लोक सेिा आयोि, तनिााचन आयोि र्थिा

सुशासनको एक महत्िपूण ा िम्बा सदाचाररिा (Integrity) भएकोले

सिं थथाको व्यिथथा भएको ि । यसै िरी सरकारी सिं यन्त्र अन्त्ििाि राष्ट्रिय

त्यसलाइा हातसल िना सािार्तनक क्षेरका सबै पदातधकारी िथा कमाचारीले

सिकािा केन्त्र लिायि ष्ट्रितभन्न तनकायहरूको िठन िररएको ि ।

दे शको सिं ष्ट्रिधान, कानून र सम्बन्त्न्त्धि सिं थथाको कायाप्रकृति अनुरूपको

२.२.१ सिंिैधातनक व्यिथथा

आचरणको पूण ा पालना िनुप
ा ने हुन्त्ि । सिं र्ीय सिं रचनामा सबै िहका
व्यिथथाष्ट्रपका, न्त्यायपातलका, कायापातलकाका िह र राज्य सञ्चालनमा सिं लग्न

नेपालको सिं ष्ट्रिधान, २०१९ ,नेपाल अतधराज्यको सिं ष्ट्रिधान, २०४७,

सबै ष्ट्रकतसमका सिं थथाका पदातधकारी िथा कमाचारीका लाति िु ट्टै सदाचारका

नेपालको अन्त्िररम सिं ष्ट्रिधान, २०६३ र ििामान नेपालको सिं ष्ट्रिधानका

तनयमहरू बनाइएको हुन्त्ि । सदाचार तनयमहरू पालना निनेउपर उपयुि

कतिपय िर मूलभूि प्रकृतिका कुरा ष्ट्रिििको सिं ष्ट्रिधानसाँि तमल्दार्ुल्दा िन्

कारिाहीको लाति कानूनी व्यिथथा पतन िररएको हुन्त्ि । यथिा तनयमहरूको

  अन्त्तियार दुरूपयोि अनुसन्त्धान आयोिको ििामान कायाक्षेरतभर अनुन्त्चि

पालना िनु,ा िराउनु सम्बद्ध सबैको किाव्य हो । यसै िथ्यलाइा हृदयङ्गम

कायालाइा समेष्ट्रटएको िै न । यो सिं ष्ट्रिधानले पतन तनर्ी क्षेर, सहकारी सिं थथा,
िैर सरकारी सिं थथा र ष्ट्रिदे शी िैरसरकारी सिं थथामा हुने भ्रष्टाचारलाई सम्बोधन
3

 िरे को पाइदै न । यथिा सिं थथाका पद सािार्तनक पद नहुाँदा यस बारे िु ट्टै

रहे का कानूनी व्यिथथाले तनर्ामिी कमाचारीलाई सदाचारी बन्न प्रेररि िरे को

कानूनी व्यिथथा िनुा र्रूरी दे न्त्िन्त्ि ।

पाइन्त्ि ।

२.२.२ कानूनी व्यिथथा

२.२.३ अन्त्य

नेपालमा भ्रष्टाचार तनयन्त्रण िने िथा सुशासन कायम िने सम्बन्त्धमा

भ्रष्टाचारष्ट्रिरूद्धको रणनीति िथा कायायोर्ना, २०६५ िथा भ्रष्टाचार

धेरै अिातडदे न्त्ि कानूनहरू बनेका हुन ् । यसरी बनेका अतधकािंश कानूनहरू

ु
तनयन्त्रण सम्बन्त्धी सिं यि
रािसिं र्ीय महासन्त्धीको कायाान्त्ियन कायायोर्ना

भ्रष्टाचार तनयन्त्रणसाँि सम्बन्त्न्त्धि िन् । तनर्ामिी सेिा ऐनको आचरण

२०६९ र्थिा कानूनी व्यिथथाहरू कायाान्त्िनमा िन् । यसै िरी न्त्यायाधीश,

िण्डमा तनर्ामिी कमाचारीले पालना िनुा पने आचरण सम्बन्त्धी व्यिथथा

सिं िैधातनक तनकायका पदातधकारीहरू,िैर सरकारी सिं थथा एिंि तनन्त्र् क्षेरका

िररएको ि । तनर्ामिी सेिा ऐनका प्रािधानलाई आधार मानेर अन्त्य सेिा

व्यिसाष्ट्रयक सिं थथाहरूले कायाान्त्ियनमा ल्याएका व्यिसाष्ट्रयक आचार सिं ष्ट्रहिाले

सम्बन्त्धी कानूनहरूमा आचरणका तनयमहरू बनाइएको ि । नेपालमा नयााँ

सदाचार पद्दतिको ष्ट्रिकासमा सहयोि पुिेको पाइन्त्ि ।

कानूनको रूपमा र्ारी भएको सुशासन (व्यिथथापन िथा सञ्चालन) ऐन,

३. ििामान न्त्थथति िथा च ुनौिी

२०६४ ले सुशासन कायम िने ष्ट्रिषयमा तनकै राम्रा प्रािधानहरूको व्यिथथा

भ्रष्टाचार तनयन्त्रण िथा सदाचार पद्दतिको ष्ट्रिकास िने ष्ट्रिषय आफैमा

िरे को ि । तनर्ामिी सेिाका कमाचारीको आचरण सम्बन्त्धी तनयमािली,

तनकै च ुनौिीपूण ा ि ।सरकार एक्लै को प्रयासिाट यो ष्ट्रिषय तनराकरण हुन

२०६५ सदाचार पद्दतिको थथापनाका दृष्ट्रष्टले तनकै राम्रो कानूनी व्यिथथा

सिैन। शासकीय व्यिथथा (Governance System) का हरे क क्षेरमा

मातनन्त्ि ।

कानूनको सही र सम्मानर्नक पररपालनामा कमीकमर्ोरी रष्ट्रह आएको

भ्रष्टाचार तनयन्त्रण िथा सुशासन कायम िने सम्बन्त्धमा अन्त्तियार

कारण पद्दतिमा आधाररि रहेर काम िने पररपाटी कमर्ोर भएकोि ।

दुरूपयोि अनुसन्त्धान आयोि ऐन, २०४८, भ्रष्टाचार तनिारण ऐन, २०५९,
सािार्तनक

िररद

ऐन,

२०६३,

रार्थि

च ुहािट

(अनुसन्त्धान

अिको समयमा व्यिसाष्ट्रयक तनष्ठा र इमान्त्दाररिाको सिं थकृति

िथा

आफैिाट थिर्ोष्ट्रषि रूपमा व्यिहारमा ल्याउनुपने ष्ट्रिषय च ुनौिीपूण ा रहेपतन

तनयन्त्रण) ऐन, २०५२ लिायि समय-समयमा र्ारी भई कायाान्त्ियनमा

यथको अपररहायािा महशुस भएकोि ।शासकीय कृयाकलापको ष्ट्रिथिृिमा
4

 तनर्ी र सिं थथािि क्षेरको महत्िपूण ा न्त्र्म्मेिारी र भूतमका रहने भएकाले यस

(२)

ु रािसिं र्ीय महासन्त्धीको अनुमोदन
भ्रष्टाचार तनयन्त्रण सम्बन्त्धी सिं यि

क्षेरले सिैका लाति साझा नैतिक दाष्ट्रयत्ि र व्यिसाष्ट्रयक तनष्ठा सािार्तनक

िने पक्ष राि भएकोले उि महासन्त्धीका प्रािधानले सृर्ना िरे का

िरी पारदशी रूपमा कायाान्त्ियनमा ल्याउनुपने आिश्यकिा टट्कारो

दाष्ट्रयत्ि पुरा िना राष्ट्रिय सदाचार नीति बनाई कायाान्त्ियन िनुा पने

दे न्त्िएको ि ।

भएको ि ।
(३)

४. नयााँ सदाचार नीतिको आिश्यकिा
(१)

ष्ट्रितभन्न क्षेरका सिं थथाहरूले आचरणका तनयमहरूको व्यिथथा िने
िम बढे को िर त्यथिा तनयमहरूमा एकरूपिा ल्याउन आिश्यक

दे शको ष्ट्रिकास तनमााण, सेिा प्रिाह र शासकीय व्यिथथाका सबै

दे न्त्िएकोले पतन एकीकृि राष्ट्रिय सदाचार नीतिको आिश्यकिा

िहका ष्ट्रिष्ट्रिध प्रिृन्त्त्त र रूपका अतनयतमििा एिम् भ्रष्टाचारर्न्त्य

भएको हो ।

ष्ट्रियाकलापको तनयन्त्रण िरी सदाचारयुि, नैतिकिान, सुसिंथकृि र

५. राष्ट्रिय सदाचार नीतिको दीर्ाकालीन सोंच

समृद्ध समार्को तनमााण आर्को आिश्यकिा हो । सािार्तनक
तनकाय, तनर्ी क्षेर, िैरसरकारी एिम् सहकारी क्षेर र नािररक

सािार्तनक, तनर्ी, सहकारीलिायि समार्का सबै क्षेरमा सदाचाररिा कायम

समार्का सिं थथा िथा पदातधकारीसम्म पुिेको भ्रष्टाचारर्न्त्य प्रिृन्त्त्त,

िदै सुशासनको प्रिद्धान िने ।

र्टना र काया एिम् अतनयतमििा, ष्ट्रढलासुथिी, लापरिाही, िलि

६. लक्ष्य

तनणाय िा अतनणाय िथा यथिै अन्त्य ष्ट्रिष्ट्रिध ष्ट्रिकृति ष्ट्रिसङ्गतिलाई

६.१ सदाचारयुि पद्दतिलाई सिं थथािि िदै सभ्य समार् तनमााण िने ।

तनराकरण िनुा अत्यािश्यक भएको ि । यस ष्ट्रकतसमका ष्ट्रिसङ्गतिको

६.२ सदाचाररिालाई सिं थथाको र्ीिन पद्दतिको अतभन्न अिं ि बनाउने ।

तनराकरणका लाति सरकारद्धारा कायाान्त्ियनमा ल्याइएका कानून,
नीति,रणनीति,कायायोर्ना

को

सतमक्षा

सष्ट्रहि

भ्रष्टाचार

७. उद्देश्य

र

अतनयतमििाका सबै सार, रूप र रङ्गको तनयन्त्रण िना, माि र

७.१ सिं थथािि सुशासन(Corporate Governance) सिं थकृति ष्ट्रिकास

आपूतिा दुबै पक्षलाई समेट्नका तनतमत्त पतन एकीकृि रूपमा राष्ट्रिय

िने ।

सदाचार नीतिको आिश्यकिा महसुस भएको ि ।
5

 ७.२ सदाचारका मूलभूि मूल्य मान्त्यिाका आधारमा सिं थथािि सुशासन

९.१.१.१ राष्ट्रिय सदाचार पद्दतिका मूलभूि मूल्य मान्त्यिाहरू दे हाय

सिं थकृतिको ष्ट्रिकास िने ।

बमोन्त्र्म हुनेिन् :
(१)

७.३ सािार्तनक काममा सदाचार पद्दतिको ष्ट्रिकास र प्रबधान िने ।

िैधातनकिा: प्रचतलि कानून बमोन्त्र्म सिं थथाको थथापना,
पदातधकारीहरूको तनयुन्त्ि र कायासञ्चालन भएको हुनपु ने ।

७.४ सािार्तनक कायामा सिं लग्न प्रत्येक व्यन्त्िमा आत्मअनुशासनको

(२)

भाि ष्ट्रिकास िने ।

सेिाभाि : सबै ष्ट्रकतसमका सिं थथाको मूलमन्त्र र्निा िा
सेिाग्राहीको सेिा िने हुनपु ने ।

८. नीति

(३)

८.१ राष्ट्रिय सदाचार पद्दतिका मूलभूि मूल्य मान्त्यिा र तनयमहरू

तनष्पक्षिा: कसै उपर पतन अबान्त्न्त्िि रूपमा पक्षपािपूण ा
व्यबहार िना नहुने ।

तनधाारण िने ।

(४)

८.२ सािार्तनक कामको न्त्र्म्मेिारी पाएका ष्ट्रितभन्न पदिि। सिं थथािि

थिच्ििा : तनणाय, काया, सेिा प्रिाह र व्यबहारमा थिच्ििा
हुन ु पने ।

सदाचार तनयमहरू पररपालना िने ।

(५)

८.३ सदाचार सम्बन्त्धी अध्ययन अनुसन्त्धान र तनयमन िने सिं थथािि

थिाथारष्ट्रहििा: पदातधकारी िथा कमाचारीले आफू, आफ्नो
पररिारको सदथय िा आफन्त्ि र अन्त्य ष्ट्रकतसमको सम्बन्त्धको

व्यिथथा िने ।

थिाथामा आफ्नो पदको दुरूपयोि िना नहुने ।

८.४ सदाचारका तनयमहरूको कायाान्त्ियनको अनुिमन िथा तनयमनको

(६)

पद्दति तनधाारण िने ।

इमान्त्दाररिा : पद र न्त्र्म्मेिारी अनुसारको काया सम्पादन र
व्यिहारमा इमान्त्दार हुनपु ने ।

९. रणनीति

(७)

सदाचार

:

साधन

स्रोिको

कानूनसिं िि

प्रयोि

र

कानूनबमोन्त्र्म बाहे क काम िरे िापि् कसै बाट कुनै लाभ

९.१ राष्ट्रिय सदाचार पद्दतिका मूलभूि मूल्य मान्त्यिा र तनयमहरूको

तलन नहुने ।

तनधाारण (८.१ साँि सम्बन्त्न्त्धि)
९.१.१ सदाचार पद्दतिका मूलभूि मूल्य मान्त्यिा
6

 (८)

कायाकुशलिा : साधन स्रोिको समुन्त्चि र तमिव्ययी प्रयोि

(३)

िरी अतधकिम प्रतिफल प्राप्त िने ।
(९)

मानि अतधकार : मानि अतधकारप्रति सर्ि रही काया िने
।

(४) न्त्याष्ट्रयक मनको प्रयोि िने : काया िदाा िा सेिा प्रिाह िदाा

पारदन्त्शि
ा ा : तनणाय, काया र व्यबहारमा िुलापन हुनपु ने ।

प्रत्येक व्यन्त्िले न्त्याय पाएको अनुभतू ि हुने िरी काया िने ।

(१०) न्त्र्म्मेिारीिा: सिं थथािि र पदीय है तसयिले आफ्नो न्त्र्म्मेिारी

(५) कायाष्ट्रितध तनधाारण र समयको पररपालना: तनधााररि कायाष्ट्रितध

अनुरूप काया िनुा पने ।

पालना िरी िोष्ट्रकएको समयमै काया सम्पन्न िने ।

(११) उत्तरदाष्ट्रयत्ि: आफुले िरे को तनणाय र कायाप्रति आफैंले

९.१.१.२ सािार्तनक काम िने न्त्र्म्मेिारी पाएका पदातधकारी िथा

उत्तरदाष्ट्रयत्ि तलनुपने ।

कमाचारीहरूको व्यािसाष्ट्रयक तनष्ठा र व्यिहार दे हाय बमोन्त्र्म

(१२) समानिा र समिा: तनणाय र काया िदाा सबैप्रति समानिा

हुनेि :

हुनेिरी काया िनुप
ा ने ।

(क) दे शको सिं ष्ट्रिधान, कानून र पेशािि मूल्य मान्त्यिाको

िर,

पालना िने ।
(ि) आफ्नो पेशामा प्रिेश िदाा तलएको सपथको पालना िने

समार्मा रहेका र्ेष्ठ नािररक, अपाङिा भएका व्यन्त्ि,

।

िभाािथथाको मातनस, शारररीक अिथथाले अशि व्यन्त्ि

(ि) सेिा नै धमा हो भन्ने मूल मन्त्रको अिलम्बन िने ।

,बालिातलका लिायिलाई राज्यबाट प्रिाष्ट्रहि हुने सेिा प्रिाहमा

(र्) समयमा तनणाय र काया िने ।

ष्ट्रिशेष प्राथतमकिा ददनु पने ।

(ङ) आफूले िरे का तनणाय र काया पद्दतिमा पारदन्त्शि
ा ा

(१) आदर : आफुले सेिा पुयााउनुपने नािररकप्रति सदै ब आदरपूिक
ा

अपनाउने ।

व्यबहार िने ।

(च) आफूले िरे का तनणाय र कायाहरूको र्िाफदे ष्ट्रहिा आफुले

(२) नेित्ृ ि : सिं थथा िा कामको नेित्ृ ि िनेले आफु उदाहरणीय

तलने ।

भई काया िने ।
7

 ९.२.१.१ सम्पन्त्त्त ष्ट्रििरण सम्बन्त्धी व्यिथथा

(ि) साधन स्रोिहरूको सही र इमान्त्दारीपूिक
ा
अतधकिम
उपयोि िने साथै व्यन्त्ििि ष्ट्रहिको लाति प्रयोि निने

(१)

।

सिोलका

(र्) पदीय र व्यन्त्ििि रूपमा सदाचारयुि व्यिहार िने ।

(२)

र्थिा व्यबहार प्रदशान िने ।
िा

आय,

सम्पति,

सदथयको

यथिो ष्ट्रििरण पदभार ग्रहण िरे को ६० ददनतभर र
बुझाउनु पने ।

कमाचारीसाँि
(३)

िोष्ट्रकएको समय भन्त्दा ष्ट्रढलो बुझाएमा तनन्त्िि रकम
ष्ट्रिलम्ब शुल्क तिनुा पने ।

व्यबहार िने ।
(४)

सािार्तनक कामको न्त्र्म्मेिारी पाएका ष्ट्रितभन्न

सदनको

सम्बन्त्न्त्धि

सतमतिले

प्रतििेदनको

पुनरािलोकन िने व्यिथथा िनुप
ा ने ।

पदातधकारीहरूले पालना िनुप
ा ने सदाचारका तनयमहरू (८.२

९.२.१.२ अतिररि आम्दानी िना प्रतिबन्त्ध

ाँ सम्बन्त्न्त्धि)
सि

(१)

९.२.१ ष्ट्रिधाष्ट्रयकाका पदातधकारी िथा सदथय : सिं र्ीय सिं सद ,

िलि पाउने िरी अन्त्यर व्यािसाष्ट्रयक काम िना
नपाउने ।

प्रदे श सभा र थथानीय िहका पदातधकारी िथा सदथयहरूको

(२)

लाति दे हाय बमोन्त्र्मका सदाचार सम्बन्त्धी तनयमहरू बनाई
लािू िने व्यिथथा िररनेि

आफ्नो

प्रत्येक िषा आतथाक िषा शुरू भएको ६० ददनतभर

आदरपूिक
ा
व्यबहार र आफु मुतनकाहरूसाँि न्त्शष्ठ

९.२

सदथयले

िरी प्रतििेदन पेश िनुा पने ।

(ञ) इमान्त्दारी, िटथथिा, असल चालचलन, उच्च नैतिकिा

पदातधकारी

पररिारका

िा

बाष्ट्रहरी पद र सम्झौिा बारे सािार्तनक (Disclose)

िुलासा िने र त्यथिो ष्ट्रिषयमा सिं लग्न नरहने ।

मातथको

पदातधकारी

दाष्ट्रयत्ि, कारोिार, उपहार, थिदे श र ष्ट्रिदे श यारा,

(झ) ष्ट्रहि िा थिाथा बान्त्झएको कुराको अतग्रम र तलन्त्िि

(ट) आफुभन्त्दा

ष्ट्रिधाष्ट्रयकाको

पदभार ग्रहण िरे पति कुनै ब्यापार व्यिसाय िना
नहुने ।

:
8

 (३)

कुनै व्यािसाष्ट्रयक फमासाँिको सम्बन्त्धबाट कुनै रकम

९.२.१.४ यारासम्बन्त्धी व्यिथथा

तलन नपाउने ।
(४)

कुनै

पतन

सिं िठनका

लाति

बोडा

सदथय

(१)

िा

बढी रहने बथने िरी सरकारी क्षेर बाहे क अन्त्य

पदातधकारीको रूपमा िलिी सेिा प्रदान िना नपाउने

क्षेरको सहयोिमा यारा िना नहुने ।

।
(५)

(२)

ष्ट्रिधाष्ट्रयकाको सम्बन्त्न्त्धि सतमतिको पूि ा थिीकृति ष्ट्रिना

९.२.१.३ उपहार सम्बन्त्धी व्यिथथा

(३)

सरकारी याराका लाति सीमा लािू नहुने ।

(४)

आफ्नो िचामा यारा अितध बढाउन सष्ट्रकने ।

सदथय िा पदातधकारीले पदसाँि सम्बन्त्न्त्धि काम िने

९.२.१.५ थिाथा बान्त्झने अिथथा

सिं थथा िा व्यन्त्िबाट तनन्त्िि मूल्यभन्त्दा मातथको

(१)

उपहार तलन नहुने ।
(२)

तनर्ी थिाथाको लाति पद र िोप्य सूचनाको प्रयोि
िना नहुने ।

सदथयको पति िा पत्नी र पररिारको आन्त्िि सदथयले

(२)

प्राप्त िने उपहारको बारे मा पतन र्ानकारी िराउनु

तनर्ी र ष्ट्रित्तीय थिाथामा िास रूपमा प्रभाि पने
अिथथामा बाहे क मिदान िनुा पने ।

पने ।
(३)

सतमतिमा अग्रीम तलन्त्िि सूचना ददएर अपिादात्मक
अिथथामा यारा अितध बढाउन सष्ट्रकने ।

अध्यापन िना नपाउने।

(१)

थिदे शमा तनन्त्िि ददन र ष्ट्रिदे शमा तनन्त्िि ददनभन्त्दा

(३)

सदथयले प्राप्त िने व्यन्त्ििि आतिथ्यको सीमा

आफु िा आफ्नो पररिारका सदथयको उ्यपमसाँि
सम्बन्त्न्त्धि कानूनको तनमााणको समयमा तनणायमा

सुतनन्त्िि िने ।

सहभािी नहुने ।

9

 (४)

ष्ट्रिधाष्ट्रयकाका

कायाालयमा

पररिारका

सदथयलाई

(६)

नहुने ।

िुला प्रतिथपधााबाट तनयुि हुने बाहे क र्ातिर ददन
नहुने ।
(५)

(७)

आफूले िरे का तनणाय र कायाहरूमा िोपतनयिा र

ष्ट्रित्तीय फाइदा उठाउनको तनन्त्म्ि प्रयोि िना नहुने ।

९.२.१.६ अन्त्य
(८)

सेिा अिकाश भएपति पतन तनन्त्िि समयसम्म ष्ट्रिदे शी
सरकारको प्रतितनतधत्ि िना नहुने ।

(२)

अिकाश उप्रान्त्ि िास समयसम्म िेस्रो पक्षका

अन्त्य कुराका अतिररि दे हाय बमोन्त्र्म सदाचार सम्बन्त्धी तनयमहरू
बनाई लािू िररनेि :

सािार्तनक ष्ट्रहिलाई प्राथतमकिा ददनु पने, सािार्तनक

(१)

र तनर्ी ष्ट्रहि तमसाउन नहुने ।

दलको सबै िहका पदातधकारी तनिाान्त्चि िा मनोतनि िा
तनयुि भएपति ६० ददनतभर सम्बन्त्न्त्धि दलको सम्बन्त्न्त्धि

ष्ट्रिधाष्ट्रयकाको मयाादाको तनन्त्म्ि र्निाको ष्ट्रिवासास र

िहको सन्त्चिालयमा सम्पन्त्त्त ष्ट्रििरण पेश िने व्यिथथा िने।

भरोसा बढाउने काम िनुप
ा ने ।
(५)

तडभी ष्ट्रपआर तलन नहुने ।

९.२.२ रार्नीतिक दल: रार्नीतिक दलका पदातधकारीहरूको लाति

उपन्त्थथि हुन िा केही कुरा भन्न नहुने ।

(४)

ष्ट्रिधाष्ट्रयकाका पदातधकारीहरूले ष्ट्रिदे शी रािद्धारा
प्रदान िररने

िफाबाट ष्ट्रिधाष्ट्रयका िा त्यसका कुनै कायाालयमा

(३)

ष्ट्रिधायकको है तसयिमा प्राप्त िरे को िोप्य सूचनाको
प्रयोि किाव्य पालनाको तनन्त्म्ि मार िनुप
ा ने । िर

पारदन्त्शि
ा ाको सन्त्िुलन हुनपु ने ।

(१)

प्राप्त भएको साधन स्रोि र सुष्ट्रिधाको दुरूपयोि िना

यथिो ष्ट्रििरणमा थप र्ट भएमा त्यथको ६० ददनतभर पेश

आफ्नो ष्ट्रहि सम्बद्ध ष्ट्रिषय सम्बन्त्न्त्धि कक्षमा दिाा

िनुप
ा ने ।

िने र त्यस बारे सम्बन्त्न्त्धि सदन सतमति िा अिथथा

(२)

अनुसार सरकारी तनकाय िा पदातधकारीको ध्यान

रार्नीतिक दलको पदातधकारी िा सदथय कुनै सािार्तनक
पदमा तनयुि भएमा प्रचतलि कानून अनुसार िोष्ट्रकएको

आकष्ट्रषि
ा िना नहुने ।
10

 तनकायमा अतनिाया रूपमा सम्पन्त्त्त ष्ट्रििरण पेश िने व्यिथथा

(३)

(२)

िने ।

रकम तलने हो भन्ने िुलाई अथा मन्त्रालयबाट थिीकृति तलने

रार्नीतिक दलले सिं र्, प्रदे श र थथानीय िहमा सम्बन्त्न्त्धि

।

िहका पदातधकारीको सम्पन्त्त्त ष्ट्रििरण अ्यपाितधक िने

(४)

(३)

दिाा भएका िैरसरकारी सिं थथाले कायािम सिं चालन िना

सिं यन्त्रको अतनिाया व्यिथथा िने ।

ाँ सम्बन्त्न्त्धि थथानीय िहलाइा सो
थिीकृति पाएका कायाक्षेरसि

सिं ष्ट्रिधान र प्रचतलि कानूनले दलको सदथय हुन अयोग्य भनी

को र्ानकारी ददनुपनेि र कायािम सम्पन्न भएपति सो

िोष्ट्रकएका ष्ट्रिषयमा आफ्नो नाम समािेश िै न भन्ने किूलनामा

थथानीय िहबाट तसफाररस तलइा दिाा भएको सम्बन्त्न्त्धि

रार्नीतिक दलको कुनै पतन पदमा तनिाान्त्चि िा मनोतनि

तनकायमा पेश िनुप
ा ने ।

भएपति सम्बन्त्न्त्धि दलको प्रमुि समक्ष पेश िने र त्यथिो

९.२.३

ष्ट्रिदे शी सहयोि तलनु भन्त्दा पष्ट्रहले कुन कामको लाति कति

(४)

अथा मन्त्रालयबाट थिीकृि भएअनुसार ष्ट्रिदे शीबाट सहयोि

किूलनामाको अ्यपाितधक अतभले ि राख्ने व्यिथथा सम्बन्त्न्त्धि

प्राप्त िरे को साि ददनतभर अथा मन्त्रालय र थथानीय

दलले िने ।

प्रशासनमा ष्ट्रििरण सष्ट्रहि सूचना ददनु पने ।

िैरसरकारी

सिंथथा

:

िैरसरकारी

सिं थथा

र

तिनका

(५)

िैरसरकारी सिं थथाले सरकारी ठे क्का तलन नपाउने ।

पदातधकारीहरूको लाति अन्त्य कुराका अतिररि दे हाय बमोन्त्र्म

(६)

अन्त्िरााष्ट्रिय(ष्ट्रिदे शी) िैरसरकारी सिं थथाका लाति प्रतििेदन िा

सदाचार सम्बन्त्धी तनयमहरू बनाई लािू िररने ि :
(१)

ष्ट्रिधेयक िा अन्त्य ष्ट्रििरण िै यार िरे को भए त्यसको प्रति

िैरसरकारी सिं थथालाई ष्ट्रिदे शीबाट सहयोि तलने र नतलने

सम्बद्ध तनकायमा बुझाउनु पने ।

िरी मुतय दुई ििामा ष्ट्रिभार्न िरी त्यस तभर पतन

(७)

कायाप्रकृतिका आधारमा ििीकरण िने ।

प्रशासतनक प्रयोर्नको लाति तनन्त्िि प्रतिशि भन्त्दा बढी
रकम िचा िना नपाउने ।

(८)

निीकरण िनुप
ा ने म्याद नार्ेको तमतिले िीन मष्ट्रहनापति
िारे र् हुने ।

11

 (९)

(१०)

एउटा सिं थथामा एक पररिारबाट एकर्ना भन्त्दा बढी व्यन्त्ि

(१)

कायाकारी िहमा रहन नपाउने ।

कायािम र बर्ेट थपष्ट िरी अथा मन्त्रालयमा तनिेदन ददने

एउटा व्यन्त्ि दुई कायाकाल भन्त्दा बढी कायाकारी पदमा

र अथा मन्त्रालयिाट थिीकृति प्राप्त भएपति मार नेपालमा

रहन नपाउने ।

िचा िना पाउने व्यिथथा िने ।
(२)

(११) सािार्तनक पदमा रहे को व्यन्त्ि िैससमा रहन नपाउने ।

(३)

भािना पैदा िराउने िा र्ृणा सामाग्री ियार िने कुनै
अन्त्िरााष्ट्रिय

िैरसरकारी

सिं थथाको

पक्षमा

(१३) कुनै ष्ट्रिदे शी नािररक िा ष्ट्रिदे शी सिं थथाले नेपाल, नेपालको

(४)

ले िा परीक्षण प्रतििेदन पेश िनुा पने ।

(५)

नेपालतभर कुनै पतन प्रयोर्नको लाति रकम सङ्कलन िना
नपाउने ।

सभ्यिा, नेपाली–नेपालीबीचको सद्भाि ष्ट्रिरूद्ध काम िरे को
िा िना लािेको र्ानकारी भएमा ित्काल सम्बन्त्न्त्धि

(६)

तनकायमा सून्त्चि िनुा पने ।
नािररक

िा

अन्त्िरााष्ट्रिय

सिं थथाले िरे का करयोग्य िचालाइा करको दायरामा ल्याउनु
पने ।

पक्षपोषण

(lobbying) िना नहुने ।

ष्ट्रिदे शी

आफ्नो मूल ष्ट्रिधान र नेपालमा आिद्ध हुाँदा िोष्ट्रकएका शिाको
उल्लिं र्न िना नपाउने ।

(१२) नेपालष्ट्रिरूद्ध अिान्त्न्त्िि लाञ्िना लिाउने, ष्ट्रहन िा द्वे ष

९.२.४

प्रत्येक अन्त्िराष्ट्रिय
ा िैर सरकारी सिं थथाले आफ्नो बाष्ट्रषक
ा

नेपालमा

कानून

तनमााण,

नीति

तनमााणर्थिा

ष्ट्रिषयमा

पक्षपोषण िना िा दबाब तसर्ाना िना िा प्रभाि पाना नहुने ।
(ष्ट्रिदे शी)

िैरसरकारी

(७)

सिंथथासम्बन्त्धी आचरणाः

अन्त्िरााष्ट्रिय िैरसरकारी सिं थथाहरूले सिं िदठि रूपमा प्रभाि
पाना र दबाब ददन नपाउने ।

(८)

अन्त्िरााष्ट्रिय िैरसरकारी सिं थथा र तिनका पदातधकारीहरूको लाति

नेपालष्ट्रिरूद्ध अिान्त्न्त्िि लाञ्िना लिाउन, ष्ट्रहन िा द्वे ष
भािना पैदा िराउन िा र्ृणा सामाग्री ियार िरी आफ्नो

अन्त्य कुराका अतिररि दे हाय बमोन्त्र्म सदाचार सम्बन्त्धी तनयमहरू

दे शमा पठाउन िा प्रचार िना नपाइने ।

बनाई लािू िररने ि :

12

 (९)

िथ्याङ्क सिं कलन िदाा िथ्याङ्क ऐन अनुसारका प्रष्ट्रिया पूरा

(१८) अन्त्िरााष्ट्रिय िैरसरकारी सिं थथामा कायारि ष्ट्रिदे शी व्यन्त्ि िीन

िनुा पने ।

िषा भन्त्दा बढी अितध नेपालमा सो है तसयिमा रहन नपाउने
।

(१०) आफैले तसधै पररयोर्ना सञ्चालन िना नपाउने ।

(१९) निीकरण िनुप
ा ने म्याद नार्ेको तमतिले िीन मष्ट्रहनापति

(११) नेपाल सरकारको अनुमति ष्ट्रिना कुनै प्रतििेदन तसधै आफ्नो

िारे र् हुने ।

दे शमा पठाउन नपाउने ।

(२०) ष्ट्रिदे शी िैर सरकारी सिं थथाको तनयमन तनयन्त्रण िना कानूनी

(१२) तनन्त्िि प्रतिशि भन्त्दा बढी रकम प्रशासतनक, परामशादािा

र सिं रचनािि व्यिथथा िने ।

िचा, ष्ट्रिदे श भ्रमण र होटल बीलमा िचा िना नपाउने ।

(२१) नेपालको ष्ट्रहि ष्ट्रिपरीि काम िने, कानून उल्लर्न िनेको

(१३) काम िना पाउने ष्ट्रिदे शीको सिं तया तनन्त्िि िनुा पने ।

सम्बन्त्धन िा दिाा िारे र् िने ।

(१४) नेपालको सभ्यिा, सिं थकृति, सामान्त्र्क सम्बन्त्ध र सद्भाि

(२२) दू िािास िा ष्ट्रिदे शी धातमाक सिं थथाको सहयोिीको रूपमा िा

ष्ट्रिपरीि काम िना नहुने ।

तिनको Narrative का लाति काम िनेको सम्बन्त्धन िा दिाा

ु का धातमाक सामान्त्र्क र अन्त्य एर्ेन्त्डामा
(१५) आफ्ना मुलक

िारे र् िने ।

झुकाि िा लािू िना नपाउने ।

(२३) अन्त्िरााष्ट्रिय िैरसरकारी सिं थथामा काम िना आउने ष्ट्रिदे शीलाई

(१६) सािार्तनक पदमा रहेका व्यन्त्िलाई सोही तनकायको काममा

व्यन्त्ििि ष्ट्रििरण (Track Record) हे रेर मार अनुमति ददने

सुष्ट्रिधा ददने ।

।

(१७) राज्यको तनकायबाट तनिृि भएको पााँच िषा नपुिेका प्रथम

(२४) धमा पररििान िराउने काया कानुनिाः दण्डनीय भएकोले

िे णी िा सो भन्त्दा मातथका अतधकारी र सिं िैधातनक अिं ि िा

ष्ट्रिदे शी व्यन्त्ि िा सिं थथाले प्रत्यक्ष िा परोक्ष रूपमा धमा

तनकायका पदातधकारी बैदेन्त्शक सहयोिमा सिं चातलि कुनै िैर

पररििान निने, निराउने सपथपरमा हथिाक्षर िरी पेश

सरकारी सिं थथामा से िा तनिृत्त भएको ५ (पााँच) बषापति

िनुप
ा ने ।

काममा िएमा सरकारी तनकायिाट कुनै सुष्ट्रिधा नपाउने ।
13

 ु िा मुलक
ु िासीको थितभमान र प्रतिष्ठामा ऑच पुग्ने भाि
मुलक

(२५) धमा पररििान िराउने काममा प्रत्यक्ष िा परोक्ष रूपमा सिं लग्न

िा आशयको कुनै पतन दथिािेर्मा नेपालको िफाबाट हथिाक्षर

भएको पाइए सम्बन्त्धन िारे र् िने व्यिथथा िने ।

निने ।

९.२.५ कूटनीतिक क्षेर : कूटनीतिक व्यिथथा र पदातधकारी एिम्
कमाचारीका सम्बन्त्धमा अन्त्य कुराका अतिररि दे हायका ष्ट्रिषय समािेश

(४)

सूचना

िरी सदाचारका तनयमहरू बनाई लािू िररने ि:
(१)

(५)

ष्ट्रिदे शी कुटनीतिक

पाएका

व्यन्त्िले

ष्ट्रिदे शी

ष्ट्रिदे शी राज्यले िा नेपालका लाति प्रमाणीकृि कुनै पतन ष्ट्रिदे शी
ु को सािार्तनक िा तनर्ी क्षेरमा तसधै
थिीकृति नतलइ मुलक

ु को सिोपरर ष्ट्रहिलाइा ध्यानमा रािी सािाभौतमक
भई एिम् मुलक

लिानी िा िचा िना पाउने िरी सािार्तनक पद धारण िरे को

ष्ट्रिपरीि नहुने

कुनै रािसेिकले कुनै पतन प्रकारले अन्त्तियारी ददन नहुने ।

िरी िने ।
(६)

िैदेन्त्शक सहायिा प्राप्त िना ष्ट्रिदे शी पदातधकारीहरूसाँि औपचाररक

सािार्तनक पद धारण िरे को व्यन्त्िले प्रत्यक्ष एिम् परोक्ष रूपमा
आतथाक िा अन्त्य कुनै प्रकारको तनर्ी लाभ प्राप्त िने शिामा

ु को िैदेन्त्शक सहायिा नीति प्रतिकूल
िलफल िा िािाा िदाा मुलक

नेपाल सरकारलाइा आतथाक िा अन्त्य क्षति हुने िा हानी नोक्सानी

नहुने िरी एिम् राष्ट्रिय आिश्यकिा र प्राथतमकिा प्राप्त

पुग्ने िरी कुनै काम कारिाही िना नहुने ।

क्षेरहरूमा मार सहायिा तलने िरी प्रबन्त्ध तमलाउने । साथै,

िैदेन्त्शक सहायिा रकम राष्ट्रिय बर्ेटमा समाष्ट्रहि हुने शिामा

(७)

ष्ट्रिदे शी पदातधकारीसाँि न्त्शष्टाचार भेट िदाा िा भेट ददिं दा,
अन्त्िरााष्ट्रिय सभा सम्मेलनमा भाि तलन र्ााँदा एिम् त्यथिा

मार तलने व्यिथथा तमलाउने ।
(३)

न्त्र्म्मेिारी

कूटनीतिक तनयोि िा अन्त्िरााष्ट्रिय सिं थथाले नेपाल सरकारको

पदातधकारीहरूसाँि भेटर्ाट िा व्यिहार िदाा रािप्रति तनष्ठािान

(२)

राख्ने

निने ।

नेपाली कुटनीतिक तनयोिका पदातधकारीहरूले र सािार्तनक पद

समानिा, राष्ट्रिय थिातभमान र राष्ट्रिय सम्मानको

सुरन्त्क्षि

पदातधकारी िा व्यन्त्ि समक्ष त्यथिा सूचना िा र्ानकारी प्रकट

नेपालन्त्थथि कुटनीतिक तनयोि र पदातधकारीसाँि र ष्ट्रिदे शन्त्थथि
धारण िरे का नेपाली पदातधकारीहरूले

सािार्तनक पद धारण िरे का एिम् राज्यका िोप्य िा महत्िपूण ा

कायािममा नेपाल सरकारको अिधारणा प्रथिुि िदाा, ष्ट्रिदे शी

नेपाल सरकारलाइा आतथाक िा अन्त्य दाष्ट्रयत्ि पने िरी कुनै पतन

राि, ष्ट्रिदे शी कुटनीतिक प्रतितनतध र अन्त्िरााष्ट्रिय सिं थथाहरूसाँि

प्रकारका सन्त्न्त्ध, सिं झौिा, समझदारीपर िा प्रोटोकलमा नेपाल

सम्पका िा पराचार िदाा, उपहार, आतथाक सहयोि, मानपदिी,

सरकारबाट अन्त्तियारी प्राप्त निरी हथिाक्षर निने । साथै,
14

 आदद प्राप्त िदाा िा ष्ट्रिदे शी नािररकलाइा प्रदान िदाा एिम् ष्ट्रिदे शी

सम्बन्त्धमा

राि, ष्ट्रिदे शी कुटनीतिक प्रतितनतध र अन्त्िरााष्ट्रिय सिं थथाहरूसाँि
िररने अन्त्य सिै प्रकारका सम्पका, समन्त्िय,
प्रचतलि

कुटनीतिक

आचार

सिं ष्ट्रहिा

न्त्शष्टाचार,

(१)

ष्ट्रिदे शी िैर सरकारी सिं थथा िा तिनमा काम िने व्यन्त्िले

(२)

सदाचारसम्बन्त्धी

कुनै रार्नीतिक दलको सदथय भइसकेको िा त्यथिो दललाई

कुनै व्यन्त्ि सिं िैधातनक पदमा तनयुन्त्िको लाति तसफाररस
भएपति तनयुि हुन ु भन्त्दा पष्ट्रहले नै तनर्ले कुनै दलको

निीकरण निने र त्यथिा कायामा सिं लग्न ष्ट्रिदे शी व्यन्त्िलाई

कष्ट्रहल्यै सदथय नरहे को र ले भी तिने निरे को भनी र्ोषणा

ष्ट्रफिाा पठाउने र अिथथा अनुसार पुन: नेपाल आउन नपाउने

िनुा पने व्यिथथा िने ।

सूचीमा राख्ने ।

(३)

नेपालमा कायारि ष्ट्रिदे शी व्यन्त्ि िा ष्ट्रिदे शी िैरसरकारी सिं थथाका

न्त्यायपातलका

िथा

ष्ट्रितभन्न

सिं िैधातनक

तनकायहरूका

पदातधकारीहरूको से िा शिासम्बन्त्धी ऐनमा िोष्ट्रकएको भन्त्दा

ष्ट्रियाकलाप मातथ तनिरानी राख्न िृह मन्त्रालयमा िु ट्टै सिं यन्त्र

बढी सुष्ट्रिधा तलने िरी तनणाय िना नहुने ।

बनाउने र नेपाली सेना, नेपाल प्रहरी, सशस्त्र प्रहरी बल र राष्ट्रिय

(४)

अनुसन्त्धान ष्ट्रिभािमा िु ट्टािु ट्टै िा यी तनकायको समन्त्ियमा कुनै

सिं िैधातनक तनकायका पदातधकारीहरूले नेपाल सरकारको
तनणाय ष्ट्रिना ष्ट्रिदे श भ्रमण िना नहुने ।

िास सिं यन्त्र बनाउने र यसको प्रतििेदन िृह मन्त्रालय र परराि

(५)

मन्त्रालयमा पतन ददने व्यिथथा िने ।

सिं िैधातनक तनकायका पदातधकारीहरूले व्यन्त्ििि काममा
ष्ट्रिदे श र्ानु पने भए के प्रयोर्नको लाति कति समय ष्ट्रिदे शमा

९.२.६ सिंिैधातनक तनकायका पदातधकारी िथा कानूनद्वारा थथाष्ट्रपि ष्ट्रिशेष
सिंथथाका पदातधकारी सम्बन्त्धी व्यिथथा :

दे हायका

सिं िैधातनक पदका लाति अयोग्य हुने व्यिथथा िने ।

नेपालको ष्ट्रहि ष्ट्रिपरीि कुनै काम िरे को पाइए त्यथिो सिं थथालाई

(९)

अतिररि

तनयतमि रूपमा ले भी बुझाई रहेको व्यन्त्ि न्त्यायालय र

मुिाष्ट्रिकको

आचरणको पालना िनुप
ा नेि ।
(८)

कुराका

तनयमहरू बनाई सम्बन्त्न्त्धि सिं थथाले लािू िने व्यिथथा तमलाइनेि:

आतिथ्यिा र्थिा ष्ट्रिषयमा नेपाल सरकारले थिीकृि िरे को
ित्काल

अन्त्य

रहने हो भन्ने कुरा परराि मन्त्रालयलाई अतनिाया र्ानकारी

सिं िैधातनक तनकायका

िराउनु पने ।

पदातधकारी िथा कानूनद्वारा थथाष्ट्रपि ष्ट्रिशेष सिं थथाका पदातधकारीका
15

 (६)

न्त्यायपातलका, सिं िैधातनक तनकाय र सुरक्षासम्बन्त्धी तनकायले

(ि)

िा िदम नामबाट ले भी तिनुा

िैरसरकारी सिं थथा/अन्त्िरााष्ट्रिय िैरसरकारी सिं थथाबाट तसधै
सहयोि तलई कायािम सञ्चालन िना नहुने ।

(ि)

९.२.६.१ प्राध्यापक िथा न्त्शक्षक: प्राध्यापक िथा न्त्शक्षकहरूको लाति

काम िनु,ा

बनाई लािू िररने ि :

(र्)

ष्ट्रहड्नु,

प्राध्यापक िथा न्त्शक्षकहरूको अध्यापन क्षमिा र सीपका
सम्बन्त्धमा ष्ट्रि्यपाथीहरूबाट पृष्ठपोषण (feedback) तलने ददने
पद्दति बसाउने ।

(३)

(४)

दलको िफाबाट च ुनािमा उम्मेदिार बन्नु, दलका
ु मा
उम्मेदिारको प्रचार प्रसार िनु,ा दलका र्ुलस

पूिअ
ा नुमति नतलएका ष्ट्रिवासष्ट्रि्यपालयका सबै िहका प्राध्यापकले
अको ष्ट्रिवासष्ट्रि्यपालयमा पढाउन नपाउने व्यिथथा िने ।

(२)

रार्नीतिक दलसाँि सम्बन्त्न्त्धि सिं िठनमा रहनु, तिनका
लाति काम िनुा र दलको कुनै िदथा सतमतिमा रही

अन्त्य कुराका अतिररि दे हायका सदाचार सम्बन्त्धी तनयमहरू

(१)

रार्नीतिक दलको सष्ट्रिय सदथय बनेमा िा आफ्नै

(ङ)

दलका लाति चन्त्दा ददनु िा चन्त्दा सङ्कलन िनु,ा

(च)

दलले आह्वान िरे का कायािममा सहभािी हुन,ु

(ि)

दलका लाति सूचना बाहक िा सूचनादािाको रूपमा
काम िनु,ा

प्राध्यापक र न्त्शक्षक रार्नीतिक दलसाँि सम्बद्ध हुन नपाउने
व्यिथथा िने । प्रत्यक्ष र सष्ट्रिय सम्बद्धिा दे न्त्िए सर्ाय

(र्)

दलको सदथयिा ष्ट्रििरण िनु,ा

िने व्यिथथा िने ।

(झ)

रान्त्र्नामा

निराई

रार्नीतिक

पदमा

उम्मेदिार बन्नु,

रार्नीतिक दलसाँिको सम्बद्धिा भन्नाले दे हायका कुरा
र्नाउने व्यिथथा िने:
(क)

थिीकृि

९.२.६.२ तनर्ी क्षेर:

दलको कुनै िहको कायाकारी पदमा रही काम िनु,ा

(१)

16

रािको ष्ट्रहि प्रिद्धान हुने िरी व्यािसाष्ट्रयक काया िने ।

 (२)

(३)

व्यिसाय िदाा सािार्तनक ष्ट्रहिको सिं रक्षण र सम्िद्धानमा

(१०) व्यिसाष्ट्रयक पारदन्त्शि
ा ालाई बढािा ददने ।

ष्ट्रिशेष ध्यान ददने ।

(११) उधारो तलएको रकम िा कर्ााको सही उपयोि िने ।

ाँ आउने काया
सदाचार, सािार्तनक मूल्य र मान्त्यिामा आच

(१२) िािािरणीय सिं रक्षण र सरसफाइामा ष्ट्रिशेष सिं िेदनशील हुने
।

निने ।
(४)

(५)

आम र्निाको थिाथथ्यको प्रतिकूल हुने काया निने,

(१३) प्रचतलि कानून िा प्रष्ट्रियाको पालना िने ।

निराउने ।

(१४) कानून बमोन्त्र्म पेश िनुा पने कािर्ाि, हर ष्ट्रहसाब िथा कर,

िुणथिरीय सामान र सेिा उन्त्चि मूल्यमा बर्ारमा प्रिाष्ट्रहि

दथिुर िा महसुल समयमै सम्बन्त्न्त्धि कायाालयमा पेश िने

िने । उपभोग्य तमति िुन्त्िएको, म्याद नार्ेको िा िोष्ट्रकएको

। बुझाउने ।

िुणथिर, िौल, पररमाणमा नभएको सामान ष्ट्रििी ष्ट्रििरण
(६)

(१५) व्यापाररक कारोिारमा प्रत्यक्ष असर पने िा व्यन्त्ििि

निने ।

ु े रार्नीतिक दल िा िीनका नेिालाई चन्त्दा,
फाइदाको हेिल

कृतरम अभािको सृर्ना हुने/िने ष्ट्रियाकलापमा सिं लग्न

आतथाक सहयोि आदद नददने ।

नहुने । ष्ट्रिशेष कारणिश अभाि हुन िएको अिथथामा

(१६) कसै लाई ददइने कोसेली िा उपहारको अतधकिम मूल्यको

अनुन्त्चि मूल्य तलई व्यिसाय निने ।
(७)

तसमा रू. पािंच हर्ार िोक्ने ।

व्यािसाष्ट्रयक थिथथ प्रतिथपधाामा ष्ट्रिवासास िदै उपभोिालाई

(१७) नेपाल उ्यपोि िान्त्णज्य महासिं र्बाट थिीकृि व्यािसाष्ट्रयक

अतधकिम िनौटको अिसर ददने ।
(८)

एकातधकारको

व्यिसाय

र

तनयन्त्न्त्रि

आचार सिं ष्ट्रहिा आफुले पतन पालना िने र अरूलाई पतन
आपूतिा

प्रणाली

पालना िना प्रोत्साष्ट्रहि िने ।

(Syndicate/Cartelling) मा सिं लग्न नहुने ।
(९)

(१८) सिं िदठि सिं र्सिं थथाको सामान्त्र्क दाष्ट्रयत्ि (Corporate social

व्यािसाष्ट्रयक तबबाद भएमा आपसी िलफलद्वारा कानून

responsibility-CSR) को

सम्मि र शान्त्न्त्िपूण ा िररकाले ष्ट्रििादको तनरूपण िने ।

सामान्त्र्क कायाहरू सिं चालन िने ।
17

अिधारणाअनुरूप

िोष्ट्रकएका

 (१९) आफू िा आफूसम्िद्ध सिं र्सिं थथाको थिाथा पूतिाको लाति

(३)

अनुन्त्चि प्रभाि पना/पाना िा दबाब ददन नहुने र आतथाक

िथा तनयमनसम्बन्त्धी िोष्ट्रकएका मापदण्डमा िलमातथ िरी

प्रलोभनमा पना/पाना नहुने ।

सिं थथा सिं चालन िनुा नहुने ।

(२०) आफू र आफूसिं ि सम्बन्त्न्त्धि व्यिसायको थिाथा िािंतसएको

(४)

(२१) आफू सिं लग्न सिं थथा एिंि पदातधकारीहरूका लाति प्रत्येक

(५)

आचारसिं ष्ट्रहिा िनाई कायाान्त्ियनमा ल्याउनुपने ।

(६)

पररचालन र प्रिाह िनुा नहुने ।

सिं थथाको केन्त्रीय कायाकाररणीिाट अनुमोदन भएपति मार
कायाान्त्ियनमा ल्याउनुपने ।

(७)

पदपूतिा िदाा समानिा एिंि समािेन्त्शिाको तसद्धान्त्िअनुरूप

(८)

९.२.६.३ सहकारी क्षेर

(९)

सहकारी

सिं थथाका

इमान्त्दाररिा,

मापदण्डहरूको

सदथयहरूको

अतनिाया रूपमा पालना िरे र मार काया सिं चालन िनुप
ा ने ।
(२)

सहकाररिा क्षेरलाइा प्रिद्धान िदै राष्ट्रिय ष्ट्रिकासमा अतधकिम
पररचालन िने ।

हुनेिरी पारदशी ििरिाट िनुप
ा ने ।
तसद्दान्त्ि,

कारबाहीमा परे का िा आतथाक ष्ट्रििादमा मुतिएका बैं क िथा
ष्ट्रित्तीय सिं थथामा सिं थथाको रकम राख्नु नहुने ।

(२३) सिं थथाको कायासम्पादनका लाति आिश्यक पने र्नशन्त्िको

मान्त्यिा,

आिश्यक पदाा सहकारी सदथयहरूको ष्ट्रहि िना नसक्ने र
र्िेडा कोषमा रकम ररन्त्त्तने िरी सिं थथाको रकम अन्त्यर

(२२) सिं थथाको बाष्ट्रषक
ा िर्ेट,व्यिसाष्ट्रयक नीतियोर्ना र कायािम

मूल्य,

बेमनातसि ििरले व्यार्दरको तनधाारण र फरक–फरक
व्यार्दरमा ऋण प्रिाह िनुा नहुने ।

सिं थथामा सिं थथािि तनष्ठा र व्यिसाष्ट्रयक नैतिकिासष्ट्रहिको

सहकाररिाको

सहकारी सदथयबाट उठे को बचि रकम अतनिायारूपमा
सहकारी सदथयहरूकै ष्ट्रहिमा लिाउनुपने ।

तनणायमा सामेल हुन नहुन।
े

(१)

सहकारी सिं र्, सिं थथा दिाा, सिं चालन, ले िापरीक्षण, अनुिमन

पदातधकारीहरू

उत्तरदाष्ट्रयत्ि,
ष्ट्रहि,

सहयोि,

एिम्

शुद्धिा,
नैतिक

सदथयहरूले
रचनात्मकिा,
व्यिहार

र

ाँ पुग्ने कुनै काया िनुा नहुने ।
व्यिसाष्ट्रयकिामा आच

एउटा उद्देश्य रािेर थथापना िररएको सहकारीले अकै

(१०) सहकारीको लिानी सहकाररिाको तसद्दान्त्िष्ट्रिपरीि सदथयको

उद्देश्य र प्रयोर्नमा कारोबार िना नहुने ।

ष्ट्रहिभन्त्दा बाष्ट्रहरका नाफामुिी, आर्ानमुिी एिम् सट्टे बार्ी
18

 ९.२.६.४

(Speculative) व्यापार, व्यिसाय र काममा प्रिाह िनुा नहुने

अन्त्य:

दे हायका

ष्ट्रिषयका

सम्बन्त्धमा

सदाचारसम्बन्त्धी

तनयमहरू बनाई लािू िररनेि:

।
(११) सहकारी सिं थथाले आफ्नो काया सम्पादनका लाति आन्त्िररक

(१)

कायाष्ट्रितध तनधाारण िथा सािार्तनकीकरण िरी लािू िनुप
ा ने

नेपाल सरकारको थिीकृति नभइा रार्पराष्ट्रङ्कि ष्ट्रिन्त्शष्ठ िे णी
र सो भन्त्दा मातथल्लो िहका पदातधकारीले

।

िैरसरकारी

सिं थथा/अन्त्िरााष्ट्रिय िैरसरकारी सिं थथाको िचामा ष्ट्रिदे श भ्रमण

(१२) सहकारीको अिधारणाअनुसार र्नमानसमा केन्त्न्त्रि भइा

िना नहुने ।

सहकाररिाको माध्यममाफाि तिनीहरूकै ष्ट्रहिमा पररचातलि

(२)

हुनपु ने । सहरमुिी र सुतबधामुिी भइा सिं थथा सिं चालन िनुा

कुनै पतन सरकारी पदातधकारी िा अतधकृि ष्ट्रिदा तलएर कुनै
िैरसरकारी सिं थथाको प्रायोर्नमा ष्ट्रिदे श भ्रमण िना नहुने ।

नहुने ।

(३)

(१३) लाभको पद धारण िरे को व्यन्त्ि सहकारी सिं थथाको सिं चालक

कुनै पतन सरकारी अतधकृि िा पदातधकारी िा सेिा तनिृत्त
पदातधकारी समेिले ष्ट्रिदे शमा आयोर्ना हुने कायािममा

सतमतिमा बथन नपाउने ।

प्रथिुि िरे को कायापर िा मन्त्िव्यसष्ट्रहिको कायाप्रतििेदन

(१४) सहकारी सिं थथाले सिं कलन िने तनक्षेप िथा प्रिाह िने

भ्रमण सकी थिदे श फष्ट्रकाएको ७ (साि) ददनतभर सम्बन्त्न्त्धि

कर्ााको ष्ट्रितध, प्रष्ट्रिया आददका बारे मा र्ानकारी िराउन

मन्त्रालयमा प्रतििेदन िनुप
ा ने ।

प्रत्येक सिं थथाले बडापर ियार िरी सिं थथाको कायाालयमा

(४)

सबैले दे ख्ने थथानमा राख्नुपने ।

सरकारी सेिामा रहे का िा सेिा तनिृत्त व्यन्त्िले कुनै
सािार्तनक मन्त्िव्य ददाँदा िा लेि, रचना िा पुथिक प्रकाशन

(१५) सहकारी सिं थथाको लेिापरीक्षणको काया एउटै परीक्षकले

िदाा सेिामा रहाँदा पदीय है तसयिमा हातसल िरे का िोपनीय

लिािार िीन िषाभन्त्दा बढी िना, िराउन नपाउने ।

ष्ट्रिषय प्रकट िा प्रकाशन िना नहुने ।

(१६) सदथयबीच कर्ाा प्रिाह िदाा कर्ाा लिानीको पयााप्त सुरक्षण
नभइा िना नपाउने ।
19

 १०. कानूनी व्यिथथा
(१)

(२)

अध्ययन अनुसन्त्धान, सदाचार पद्दति सम्बन्त्धी सूचना िथा

नीतिले अिंतिकार िरे का तनयमहरूलाई समेटेर राष्ट्रिय थिरमा

सिं चारको काया िने िरी कानूनी व्यिथथा िररनेि ।

एकीकृि आचार सिं ष्ट्रहिा। सदाचाररिा ऐनको तनमााण िररनेि ।
(२)

(३)

यस नीतिका प्रािधानको कायाान्त्ियनका लाति कामको प्रकृति

प्रतििेदन पेश िरी सािार्तनक िने व्यिथथा िररनेि ।

तनयमहरू बनाई लािू िनुा पने व्यिथथा िररनेि ।

(४)

यस नीतिका प्रािधानअनुसार सािार्तनक क्षेर, तनर्ी क्षेर,

१२. कायाान्त्ियनसम्बन्त्धी व्यिथथा

प्रकृतिअनुसार क्षेरिि ष्ट्रिशेषिासाँि तमल्ने िरी आचार सिं ष्ट्रहिा
बनाई अतनिाया रूपमा लािू िने व्यिथथा िररनेि ।

(१) सिं र्, प्रदे श र थथानीय िहका प्रत्येक तनकायहरूले आ–आफ्नो

सबै सिं थथाले तनमााण िरी लािू िररएका आचार सिं ष्ट्रहिासम्बन्त्धी

सिं थथामा सदाचार पद्दतिको कायाान्त्ियनको सहर्ीकरणको लाति

तनयमहरू आफ्नो िेबसाइटमा अतनिाया रूपमा राख्ने व्यिथथा

सदाचार हे ने अतधकारी िोक्नुपनेि ।

िररनेि ।

(२) उि अतधकारीमाफाि् सम्बद्ध सबैलाई सदाचारका तनयमहरूको
बारे मा न्त्शक्षा ददने । र्ानकारी ददने पद्दतिको ष्ट्रिकास िररनेि ।

११. सिंथथािि व्यिथथा
(१)

सबै िहका न्त्यायालयको हकमा न्त्याय पररषदले सदाचारको ष्ट्रिषय
हेने व्यिथथा िररनेि ।

िैरसरकारी क्षेर र सहकारी क्षेरका सिं थथाहरूले आफ्नो कामको

(४)

यस केन्त्रले दे शको समग्र सदाचार पद्दतिको कायाान्त्ियनको
तनरीक्षण िथा अनुिमन िरी िाष्ट्रषक
ा रूपमा नेपाल सरकार समक्ष

अनुसार सबै िहका सबै सिं थथाले आचार सिं ष्ट्रहिा सम्बन्त्धी
(३)

यस केन्त्रले सदाचार पद्दतिको ष्ट्रिकासको लाति नीतििि व्यिथथा,

(३) उि अतधकारीले तनयतमि रूपमा सिं थथा प्रमुि समक्ष प्रतििेदन

सदाचार पद्दतिको ष्ट्रिकास र कायाान्त्ियनको बारे मा अध्ययन िरी

ददने र त्यसलाई सिं थथाको िेबसाइटमाफाि् सािार्तनक िने

प्रधानमन्त्री िथा मन्त्न्त्रपररषद्को कायाालय मािहिको राष्ट्रिय

व्यिथथा िररनेि ।

सिकािा केन्त्रले िाष्ट्रषक
ा प्रतििेदन ियार िनेि ।

(४) उि अतधकारीले ियार िरे को प्रत्येक प्रतििेदन राष्ट्रिय सिकािा
केन्त्रमा अतनिाया रूपमा पठाउनु पने व्यिथथा िररनेि ।
20

 १३. ष्ट्रिष्ट्रिध:

(६)

र सेिाको उत्पादन र ष्ट्रििरणमा ध्यान ददने व्यिथथा तमलाइने ि

सदाचारका तनयमहरूको प्रभािकारी कायाान्त्ियनको लाति अन्त्य कुराका

।

अतिररि दे हायको व्यिथथा तमलाइने ि:
(१)

(७)

र्नइच्िासाँि सदाचारका मूल्यहरूलाई आबद्ध (Aligning) िने

िने कानूनी व्यिथथा िररनेि ।
(८)

सदाचारका तनयमहरू बारे रार्नीतिक कायाकिाामा व्यापक रूपमा

(९)

ठू ला लिानी भएका आयोर्ना िथा कायािमहरू सञ्चालन िदाा

िररनेि।

िररनेि ।

(१०) सािार्तनक

केन्त्रमा मूल नीति र प्रदे श िथा थथानीय िहमा थथानीय पररिेश

सदाचार।

आचरण

सम्बन्त्धी

तनयमहरू

सेिा

प्राप्त

िनेको

अतधकार

र

से िा

िररनेि  

प्रदे श र थथानीय सरकारले सिं ष्ट्रिधान र सिं र्ीय कानूनको प्रतिकूल
िरी

कायालाई

प्रदायकको किाव्यको रूपमा दे न्त्िने िरी थपथट कानूनी व्यिथथा

अनुरूपको सदाचार पद्दतिको ष्ट्रिकास िररनेि ।
नहुने

सािार्तनक कायालाई पारदशी बनाउाँदै सािार्तनक काम र सेिाको
उत्पादन र ष्ट्रििरणमा से िाग्राहीको सहभातििा हुने थपथट व्यिथथा

सदाचारका तनयमहरूको पालना िराउन िु ट्टै ष्ट्रिशेष व्यिथथा

(५)

सािार्तनक काम िने। सेिा प्रिाह िने सिं यन्त्रलाई सेिाग्राहीप्रति
उत्तरदायी हुने थपथट व्यिथथा िररनेि ।

अतभमुिीकरण कायािमहरू सञ्चालन िने व्यिथथा तमलाइनेि।

(४)

सेिा प्रिाहमा िुणथिर मापन िने

व्यिथथा तमलाई िुणथिरहीन सेिा प्रिाह िने उपर कडा कारिाही

रार्नीतिक नेिा िथा उच्च पदथथ अतधकारीहरूले सदाचारका
तनयमहरूको पालनामा उदाहरणीय बन्ने पररपाटीको ष्ट्रिकास िना

(३)

प्रिाह िररने से िाको िुणथिर उपयुि हुने िरी सेिाको व्यिथथा
िररनेि । िल्लो िहसम्म

व्यिथथा तमलाइनेि।
(२)

नािररकको चाहना र माि बमोन्त्र्मको सािार्तनक कामको प्रबन्त्ध

(११) सबै

बनाई

ष्ट्रकतसमका

सािार्तनक

कायाको

आितधक

प्रतििेदन

र

प्रभािकारी अनुिमनको व्यिथथा िरी त्यसको कायाान्त्ियनमा

कायाान्त्ियन िना सक्ने व्यिथथा िररनेि।

प्रभािकाररिा ल्याउने प्रबन्त्ध तमलाइनेि ।

21

 १४. नीतिको समीक्षा र पररमार्ान सम्बन्त्न्त्ध व्यिथथााः

(२) केन्त्रले हरे क सिं थथा िा िहमा रहेका सदाचार इकाईले ददएका
प्रतििेदनहरूको अध्ययन िने र िी प्रतििेदनका ष्ट्रिषयहरू कुन

(१) सदाचार नीतिको समीक्षा िाष्ट्रषक
ा रुपमा प्रधानमन्त्री िथा

हदसम्म र्ायर् िन् भन्ने एकीन िना सक्नेि ।

मन्त्न्त्रपररषदको कायाालयले िनेि ।
(२)

(३) अनुिमन, तनयमन िथा मूल्याङ्कनको व्यिथथा कानूनमा भए

राष्ट्रिय सदाचार नीतिमा समयसापेक्ष पररमार्ान नेपाल सरकारले

अनुसार हुनेि । कानून बनेर कायाान्त्ियनमा नआउन्त्र्ेल केन्त्रले

िनेि ।

िोके बमोन्त्र्म हुने व्यिथथा िररनेि ।

१५. राष्ट्रिय सदाचार नीतिको प्रयोि
(१) यो

नीतिको

प्रयोि

सािार्तनक,तनर्ी,सहकारी

र

िैर

(४) अनुिमन, तनयमन िथा मूल्याङ्कन िरे र प्राप्त भएको नतिर्ा

सरकारी

िेबसाइटमा अतनिाया राख्ने व्यिथथा िररनेि ।

सिं र्सिं थथाका पदातधकारी िथा कमाचारीको हकमा लािू हुनेि ।

१७. र्ोन्त्िमाः

(२) मातथ उल्लेि भएका पदातधकारी मध्ये र्ो र्सका सन्त्दभामा यथिा
तनयमहरूको व्यिथथा

यो तनति कायाान्त्ियन िदाा तनम्न प्रकृतिका र्ोन्त्िमहरुको सामना िनुप
ा ने

िररएको िै न तिनका लाति िु ट्टािु ट्टै िा

हुनसक्िाः

एकीकृि सदाचार तनयमहरूको व्यिथथा िरी कायाान्त्ियन िररनेि ।
(३) यो नीति बन्नु भन्त्दा पष्ट्रहले आचरणका तनयमहरू बनाई लािू िरे का

(१) पयााप्त प्रचारप्रसारको अभािले र्निामा सदाचार पद्धतिको बारे मा

सिं थथाहरूले यस नीतिमा उल्ले ि भएका सदाचार सम्बन्त्धी मूलभूि

र्नचेिना र्िाउन कदठन हुन सक्ने ।

मूल्य मान्त्यिा अनुकूल एकरूपिा हुने िरी आचरणका तनयमहरू बनाई

(२) रार्नैतिक र नैतिक न्त्शक्षाको कमीले सदाचाररिाको प्रिाद्धन िना

कायाान्त्ियन िनुा पनेि ।

समय लाग्ने ।
(३) शासकीय व्यिथथाका बहुपारको मनोिृति र व्यिहारमा सुधार िना

१६. अनुिमन िथा मूल्याङ्कन सम्बन्त्धी व्यिथथा

समय लाग्ने ।

(१) राष्ट्रिय सिकािा केन्त्रले दे शमा सदाचार पद्दतिको कायाान्त्ियनको

(४)

अनुिमन, तनयमन िथा मूल्याङ्कनको व्यिथथा िनेि ।
22

नािररक िबरदारी र दबाबको तनरन्त्िरिामा कतम हुन सक्ने ।

 अनुसूची १

(८)

र्ानी िा लापरिाहीसाथ कानूनले िनुा भनेको काया निनुा िा कानूनले

सदाचार पद्दतिसम्बन्त्धी शब्दािलीहरूको पररभाषा
(१)

निनुा भनेको काया िनुल
ा ाई सम्झनुपिा ।

सािार्तनक काम भन्नाले नािररकको ष्ट्रहिको लाति प्रत्यक्ष िा परोक्ष

(९)

रूपमा िररने काम सम्झनु पिा ।
(२)

नैतिकिा भन्नाले असल तनय ि रािी नीति तनयमको पररतधतभर रही

(१०) थिाथा

।

तनकाय िा अतधकारीको तनणाय िा आदे श बमोन्त्र्म कुनै सािार्तनक
अन्त्तियारी प्रयोि िना पाउने िा कुनै किाव्य पालन िनुप
ा ने िा
दाष्ट्रयत्ि तनिााह िनुप
ा ने पदमा िहाल रहे को व्यन्त्ि सम्झनुपिा ।
(६)

कमाचारी भन्नाले सरकारी कोषिाट िलिभत्ता तलने र्नशन्त्िलाई
सम्झनुपिा ।

(७)

कानून

िमोन्त्र्म

तनणाय

िना

पाउने

आफ्ना नािािोिालाई फाइदा पुग्ने थिाथा र्ोतडएको ष्ट्रिषय सम्झनुपिा

पदातधकारी भन्नाले सिं ष्ट्रिधान,अन्त्य प्रचतलि कानून िा सम्बन्त्न्त्धि

सदथय भन्नाले सािार्तनक सिं थथाका पदातधकारीलाई सम्झनुपिा ।

भन्नाले

ष्ट्रहि,सरोकार िा थिाथा र्ोतडएको ष्ट्रिषय िा तनर्ले िरे को तनणायिाट

िनेलाई सम्झनुपिा ।

(५)

बाझेको

पदातधकारीले तनणाय िनुप
ा ने ष्ट्रिषयमा प्रिक्ष्य रूपमा आफ्नो कुनै

सदाचार भन्नाले साधनिोिको कानूनसिं िि प्रयोि र कानून िमोन्त्र्म
िाहेक काम िररददए िापि कसै िाट कुनै िथिु िा निद नतलई काम

(४)

अतनयतमििा भन्नाले तनयम ष्ट्रिपररिका ष्ट्रियाकलापलाई सम्झनुपिा
।

असल आचरण प्रदशान िनुल
ा ाई सम्झनुपिा ।
(३)

अनुन्त्चि काया भन्नाले सािार्तनक पद धारण िरे को व्यन्त्िले र्ानी

भ्रष्टाचार भन्नाले भ्रष्टाचार तनिारण सम्बन्त्धी प्रचतलि कानून िमोन्त्र्म
सर्ायाँ हुने कसूरलाई सम्झनुपिा ।

23