dfggLo ;efd'v dxf]bo, -1_ cfh d ljsf; / ;d[l4sf] Jou k tLIffdf /x]sf] s0ff{nL k b]zsf] k b]z ;efsf] ul/dfdo ;bgdf cfly{s dfldnf tyf of]hgf dGqLsf] x}l;otn] cfly{s jif{ @)&%÷)&^ sf] cg'dflgt cfo Joosf] ljj/0f -ah]6_ k :t't ug{ pkl:yt ePsf] 5' . ;+ljwfg / ;+3Lotf sfof{Gjogsf] qmddf k b]z ;ef / k b]z ;/sf/ u7g kZrft ;fj{ef}d s0ff{nL k b]z ;/sf/sf] klxnf] P]ltxfl;s k"0f{ ah]6 hgtfsf] k ltlglwd"ns of] ul/dfdo ;bgdf k :t't ug{ kfpFbf uf}/jsf] cg'e"lt u/]sf] 5' . -2_ nf]stGq, /fli6«otf / gful/s clwsf/ k flKtsf] nflu ePsf] hgcfGbf]ng / hgqmflGtdf cfˆgf] hLjg alnbfg ug'{ x'g] dxfg ;lxbx¿ tyf o; k b]zsf] :yfkgfy{ ePsf] ;+3if{df cfˆgf] hLjg pT;u{ ug'{ x'g] jL/ ;lxbx¿k lt xflb{s >4f~hnL ck{0f ug{ rfxG5' . ;fy} ;Dk"0f{ 3fOt], ckfË tyf a]kQf gful/sx¿k lt xflb{s ;Ddfg JoQm ub{5' . -3_ /fhgLlts, cfly{s / ;fdflhs kl/jt{gdf g]t[TjbfoL e"ldsf lgjf{x ug{' x'g] ;a} cu hx¿k lt xflb{s cfb/ ;Ddfg k s6 ub{5' . >4]o cu hx¿, ljåfg ju{, Gofok ]dL hg;d'bfon] cfˆgf] 7fpFaf6 of]ubfg gu/]sf] eP cfh xfdL xfd f] dft[e"lddf o; k sf/n] pkl:yt x'g ;Sg] lyPgf}F . t;y{ pxfFx¿ ;a} k lt xflb{s gdg ub{5' . 1 -4_ xfdLn] s0ff{nL k b]zsf] ;d[l4 / k b]zaf;Lsf] lxtsf] nflu ;xdlt / ;xsfo{sf] uGtJodf Psfsf/ x'g] ;+:s[ltsf] cEof; ul//x]sf 5f}F . o;} c;n ;+:s[ltsf sf/0f ;aeGbf klxn] k b]zsf] gfds/0f / /fhwfgL tf]Sg ;kmn ePsf] ljifo d'n'sd} pbfx/0fLo x'g k'u]sf] s'/f ;Ddflgt ;bg ;dIf :d/0f ug{ rfxG5' . ljutsf Tofu, alnbfg / c;n cg'ejaf6 dfu{ lgb]{lzt x'Fb} s0ff{nL k b]zsf] ;d[l4sf] dfu{lrqsf] ?kdf :jfledfgL s0ff{nLaf;L ;fd' of] ah]6 k :t't ul//xFbf cfhsf] ul/a k b]znfO{ ef]lnsf] ;d[4 k b]zdf ?kfGt/0f ug]{ ;+sNk af]w eO/x]sf] 5 . -5_ …ufFp ufFpdf l;+xb/jf/, 3/ 3/df k b]z ;/sf/Ú eGg] pb\3f]ifsf ;fy s0ff{nL k b]zsf] >dzLn hgzlQmnfO{ k'FhLdf abNb} Gofo / ;fdflhs ?kfGt/0f ;lxt ;d[4 s0ff{nL k b]z lgdf{0f xfd f] nIo /x]sf] s'/fdf km]/L klg hf]8 lbg rfxG5' . -6_ xfdL ;+3Lo zf;g k 0ffnLsf] k efjsf/L sfof{Gjogsf nflu …;d[4 g]kfn, ;'vL g]kfnLÚ sf] gf/fnfO{ cfTd;ft ub}{ …;d[4 s0ff{nL, ;'vL s0ff{nLaf;LÚ sf] bL3{sfnLg p2]Zo cg'?k ;dtfd"ns ;dfh lgdf{0f ub}{ ;dfhjfb tkm{sf] ofqfdf cl3 al9/x]sf] s'/f :d/0f ub{5' . 2 dfggLo ;efd'v dxf]bo, ca d k b]zsf] ljBdfg cj:yfnfO{ a'Fbfut ?kdf k :t't ub{5' M -7_ ljsf; / ;d[l4sf] ct'ngLo ;Defjgf af]s]sf] of] k b]z ljsf;sf b[li6n] cGo k b]zx¿sf] bfFhf]df k5fl8 /x]sf] 5 . %$ cf]6f ufpFkflnsf / @% cf]6f gu/kflnsf ;lxt &( :yfgLo tx /x]sf] of] k b]z cfly{s, ;fdflhs, ;f+:s[lts, kof{j/0fLo / ef}uf]lns ljljwtfsf ;fy} hn, h+un, hldg tyf h8La'6Lsf] ;Defljt pTkfbg Ifdtfsf b[li6n] pRr :yfgdf /x]sf] 5 . -8_ d'n'ssf] sl/a @! k ltzt e"efu cf]u6]sf] ;a}eGbf 7"nf] of] k b]zsf] hg;+Vof kl5Nnf] hgu0fgf jif{ @)^* cg';f/ sl/a ^ k ltzt cyf{t !% nfv &) xhf/ /x]sf] 5 . -9_ ;fIf/tfsf] lx;fan] klg s0ff{nL k b]z lgs} k5fl8 /x]sf] 5 . b]zsf] cf}ift ;fIf/tf b/ ^%=(% k ltzt x'Fbf o; k b]zsf] ;fIf/tf b/ %*=@% k ltzt dfq /x]sf] 5 . -10_ o;} u/L d'n'ssf] k ltJolQm jflif{s cf}ift cfo cToGt} sd cyf{t !!^) cd]l/sL 8n/ -sl/a Ps nfv afx xhf/ ?k}ofF_ /x]sf] cj:yfdf o; k b]zsf] k ltJolQm cfo ;f] eGbf klg Hofb} sd cyf{t *)^ cd]l/sL 8n/ -sl/a krf;L xhf/ ?k}ofF_ /x]sf] s'/f :d/0f u/fpg rfxG5' . -11_ of] k b]z cfly{s / ;fdflhs kl/;"rsdf /fli6«o cf}ifteGbf Go"g dfq xf]Og, s"n ufx{:y pTkfbgsf] of]ubfgdf ;d]t k5fl8 /x]sf] 3 5 . s"n ufx{:y pTkfbgdf o; k b]zsf] of]ubfg #=( k ltzt dfq /x]sf] 5 . -12_ k b]zsf] cfwfeGbf a9L hg;+Vof lg/k]If ul/aLsf] kL8fdf afFlr/x]sf] cj:yf Psflt/ 5 eg] d'n'sdf ul/aLsf] hg;+Vof sl/j @%=% k ltzt /x]sf]df o; k b]zsf] ul/aL k b]z hg;+Vofsf] t'ngfdf %!=* k ltzt /xg'n] ul/aLsf] eofjx tl:j/ :ki6 ub{5 . -13_ d'n'ssf] cf}ift dfgj ljsf; ;"rsfÍ )=$() x'Fbf o; k b]zsf] ;"rs )=$!! dfq /xg' lgZro g} dfgj ljsf; ;"rs w]/} sdhf]/ /x]sf] s'/f :ki6 x'g cfpF5 . -14_ o; k b]zsf gful/ssf] cf}ift cfo' sl/a ^) jif{ /x]sf] 5, hals ;du b]zsf gful/ssf] cf}ift cfo' &! jif{ 5 . -15_ cfly{s b[li6n] ;lqmo hgzlQm a9L eP klg o;sf] plrt Joj:yfkg / /f]huf/L l;h{gf ug{ g;Sbf phf{zLn hgzlQm ef/tsf ljleGg :yfg, vf8L d'n's / dn]l;ofdf hf]lvdk"0f{ sfddf Go"g :t/sf] kfl/>lds lnO{ cfˆgf] >d a]Rg afWo 5g\ . o;/L phf{zLn hgzlQmsf] knfogtfn] Psflt/ xfd f] s[lif tyf v]tLof]Uo pa{/ e"ld phf8 ag]sf 5g\ eg] csf]{tkm{ ufpF3/ afnaflnsf, j[4 tyf czQmx¿sf] ynf] aGg k'u]sf] 5 . o;af6 Psflt/ cfjZos pTkfbgzLn hg;+Vofsf] cefj x'g uPsf] 5 eg] csf]{lt/ ;fdflhs, ;f+:s[lts ;Gt'ng vNalng] / ljb]zL d'n'sdf kl;gf aufO{ cfh{g u/]sf] 7"nf] /sd cg'Tkfbs If]qdf vr{ eO/x]sf] 5 . 4 -16_ k b]zsf phf{zLn o'jf hgzlQmnfO{ ;Lko'Qm / bIf agfO{ s[lif, ko{6g, pBf]u tyf pTkfbgsf ljljw If]qdf pkof]u ug{ ;s] /f]huf/L, :j/f]huf/Lsf] cj:yf l;h{gf eO{ cfTdlge{/ / ;d[4 k b]zsf] ?kdf lrgfpg ;kmn x'g ;Sg] b]lvG5 . -17_ pk/f]St kl/j]zdf ;Lldt ; f]t ;fwgaf6 w]/} cfjZostf ;Daf]wg ug'{ kg]{ of] ah]6 ;fdflhs ?kfGt/0f, cfly{s ljsf; / s0ff{nL k b]z ;d[l4sf] cfwf/zLnf aGg] ljZjf; lnPsf] 5' . dfggLo ;efd'v dxf]bo, ca d o; ;Ddflgt ;bg ;dIf cfly{s jif{ @)&%÷)&^ sf] ah]6sf p2]Zo / k fyldstfx¿ k :t't ug{ rfxG5' . p2]Zox¿ -18_ ah]6sf] d"ne"t p2]Zo k b]zsf] ljsf; / ;d[l4sf] ofqf ;'lglZrt u/L ;dfhjfbsf] af6f] to ug{' xf] . o;sf nflu lgDglnlvt p2]Zo cËLsf/ ul/Psf] 5M  cfly{s tyf ;fdflhs c;dfgtf / lje]bsf] cGTo ub}{ ;d[l4 xfl;n ug]{,  ;xh hLjgofkg / cfly{s ;d[l4sf nfluef}lts k"jf{wf/sf] ljsf; ug]{,  dfgj clwsf/ ;+/If0f tyf ;fdflhs Gofosf] k a4{g ub}{ lzIff, :jf:Yo, /f]huf/L / ;fdflhs ;'/Iffdf gful/ssf] ;xh kx'Fr 5 :yflkt u/L bIf hgzlQm pTkfbg Pj+ k efjsf/L ?kdf kl/rfng ug]{,  s[lifsf] Jofj;foLs/0f, ljljwLs/0f tyf cfw'lgsLs/0f u/L pTkfbg / pTkfbsTj j[l4 Pj+ vfB ;'/Iff ;'lglZrt ub}{ cfTdlge{/tftkm{ pGd'v x'g],  kof{j/0fd}qL / k fËfl/s k b]zsf] ?kdf ljsf; ug]{,  e i6frf/ lgoGq0f, hgd'vL k zf;g / ;'zf;g sfod ug]{ ;efd'v dxf]bo, -19_ pk/f]Qm p2]Zo k flKtsf nflu b]xfosf ljsf;sf k fyldstfx¿ lgwf{/0f u/]sf] 5' M  ;8s, oftfoft, hn; f]t, phf{, vfg]kfgL, ;x/L k"jf{wf/, l;+rfO{, ;"rgf, ;~rf/ tyf k ljlw h:tf ljsf;sf ef}lts k"jf{wf/x¿sf] ljsf; ug]{,  s[lif, jg, h8La'6L, ko{6g / pBf]u If]qsf] ljsf; ug]{,  lzIff, :jf:Yo, v]ns'b nufotsf ;fdflhs If]qsf] ljsf; ug]{,  zflGt ;'/Iff tyf cTofjZos ;fj{hlgs ;]jf k jfxsf] u'0f:t/df clej[l4 u/L gful/snfO{ cg'e"lt x'g] lsl;dsf] ;'zf;g k bfg ug]{,  dfgj ; f]t ljsf; ug]{,  sfg'g lgdf{0f ug]{,  s0ff{nL k b]zsf] ;fdlu s ljsf; of]hgf dfu{lrq tof/ ug]{ . 6 ;efd'v dxf]bo , -20_ ah]6sf plNnlvt p2]Zo k flKtsf nflu lgwf{/0f ul/Psf k fyldstfnfO{ k efjsf/L ?kdf sfof{Gjog ug{sf nflu ;+3Lo / :yfgLo ;/sf/;Fu k efjsf/L ;dGjo / ;fem]bf/L ug]{ Joj:yf ldnfOg] 5 . pknAw k"FhL, ;Lk / Ifdtfsf] ;b'kof]u ug{ ;xsf/L / lghL If]q nufot cGo ljsf; ;fem]bf/x¿;Fu ;xsfo{ ul/g] 5 . ;efd'v dxf]bo, ca d ah]6sf gLlt tyf sfo{qmdx¿ k :t't ug]{ cg'dlt rfxG5' . ef}lts k"jf{wf/ -21_ k b]zsf] ljsf;df k ToIf k efj kfg]{ ljsf;sf ef}lts k"jf{wf/x¿ ;8s, oftfoft, phf{, hn; f]t, l;+rfO{, vfg]kfgL, gbL s6fg lgoGq0f tyf t6aGwg, df]6/ k'n, emf]n'Ë] k'n cflbsf] klxrfg / k"j{;DefJotf÷;DefJotf cWoog u/L pko'Qm 7xl/Psf of]hgfx¿sf] k fyldstfqmd lgwf{/0f u/L sfof{Gjogdf nlug] Joj:yf ldnfOg] 5 . ;8s -22_ x'Dnf / 8f]Nkf lhNnfnfO{ k b]z / /fli6«o ;8s ;~hfndf cfa4 u/L oftfoft ;xh u/fpg k b]z ;/sf/n] cfjZos kxn ug]{5 . k b]z /fhwfgLaf6 cGo lhNnfx¿sf] lhNnf ;b/d'sfd;Dd k'Ug] /fhdfu{nfO{ b'O{ n]g ;8ssf] ?kdf :t/f]Gglt ul/g] 5 . 7 -23_ k To]s k b]znfO{ slDtdf Ps cGt/f{li6«o Jofkfl/s gfsf;Fu ;f]em} hf]8\g] g]kfn ;/sf/sf] gLltnfO{ k b]z ;/sf/n] cfjZos ;xof]u ub}{ e]/L sl/8f]/ -l5Gr' hfh/sf]6 ?s'd 8f]Nkf wf] df]l/Dnf;Dd_ tyf s0ff{nL sl/8f]/ -hd'gfxf ;'v]{t b}n]v sfnLsf]6 h'Dnf l;ldsf]6 lxN;f_ nfO{ /fli6«o uf}/jsf cfof]hgfsf] ?kdf cl3 a9fpg g]kfn ;/sf/;Fu kxn ul/g] 5 . -24_ hd'gfxf ;'v]{t lxN;f k wfgdGqL cGt/f{li6«o b 'tdfu{sf] lj:t[t cWoog u/L g]kfn ;/sf/sf] ;xof]udf /fli6«o uf}/jsf] cfof]hgfsf ?kdf lgdf{0f sfo{ cl3 a9fOg] 5 . -25_ g]kfn ;/sf/;Fusf] ;dGjodf /fgL3f6 e'/LufpF alb{of ;'?ªdfu{sf] ;DefJotf cWoog u/L lgdf{0f sfo{ cl3 a9fOg] 5 . -26_ g]kfn ;/sf/;Fu ;dGjo u/L hd'gfxf ;'v]{t b}n]v dxfa' sfnLsf]6 gfUdf udu9L gfSr] nfUgf tyf /fhfk'/ alb{of e'/LufpF t]nkfgL ;'v]{t, b}n]vsf] dflyNnf] 8'Ë]Zj/ a}s b'Nn' 8fF8Ldf8L s'';fkfgL AofpnL gfUd udu9L gfSr] nfUgf ;8snfO{ /fli6«o uf}/jsf cfof]hgfsf] ?kdf cl3 a9fOg] 5 . pQm ;8ssf] udu9L gfSr]nfUgf v08sf] lgdf{0f sfo{nfO{ k fyldstfsf ;fy cufl8 a9fOg] 5 . -27_ ;'v]{t l5Gr' l;Dtf hfh/sf]6 ;8snfO{ …;lxb Clif zdf{ dfu{Ú gfds/0f ul/Psf] 5 . 8 -28_ e]/L sl/8f]/sf] l5Gr'af6–/fgL3f6–xl/x/k'/–tftf]kfgL x'Fb} k b]z g+= & sf] s0ff{nL lr;fkfgL hf]8\gsf nflu k"j{;DefJotf cWoog ul/g] 5. -29_ dbg e08f/L /fhdfu{sf] bfª ;'v]{t 88]Nw'/f v08sf] sfd tLa tfsf ;fy cl3 a9fpg g]kfn ;/sf/;Fu ;dGjo ul/g] 5 . -30_ g]kfn ;/sf/sf] ;dGjodf n'lDagLb]lv yf/df/] ?s'd rf}/hxf/L hfh/sf]6 vn+uf ynx rfFb] h'Dnf tftf]kfgL /f/f hf]8\g] -n'lDagL /f/f nf]s dfu{_ nfO{ /fli6«o uf}/jsf] cfof]hgfsf ?kdf ;DefJotf cWoog u/L nufot lgdf{0f sfo{ cl3 a9fOg] 5 . -31_ ljsf;sf] d]?b08sf] ?kdf /x]sf k b]zleqsf /0fgLlts ;8s tyf k b]z uf}/jsf cfof]hgfx¿nfO{ ;"rLa4 u/L qmdzM sfof{Gjog ug{ ;DefJotf cWoog ug]{ Joj:yf ldnfOg] 5 . -32_ k b]zleq ;Gt'lnt / ;dGoflos ljsf;sf] cjwf/0ff cg'?k hgtf ;8s sfo{qmd cGtu{t s0ff{nL k b]zsf ;a} k fb]lzs lgjf{rg If]qx¿df dxTjk"0f{ ;8s cfof]hgfx¿sf] ;DefJotf cWoog u/L lgdf{0f sfo{ cufl8 a9fOg] 5 . pQm sfo{qmdsf nflu k To]s lgjf{rg If]qdf ?= % s/f]8 kg]{ u/L hDdf ?= ! ca{ @) s/f]8 ah]6 ljlgof]hg u/]sf] 5' . nfut ef/nfO{ Wofgdf /fv]/ x'Dnf, 8f]Nkf / d'u'df s]xL ah]6 yk ug]{ Joj:yf ul/g] 5 . -33_ s0ff{nL k b]zsf] /fhwfgL jL/]Gb gu/nfO{ kof{d}qL / Jojl:yt ;x/sf] ?kdf ljsf; ug{ /fhwfgL k"jf{wf/ ljz]if sfo{qmd cGtu{t 9 lj:t[t u'? of]hgf tof/ ug'{sf ;fy} k"jf{wf/sf sfo{qmdx¿ jL/]Gb gu/ gu/kflnsf;Fusf] ;dGjo / ;fem]bf/Ldf ;~rfng ul/g] 5 . pQm sfo{sf nflu ?= !! s/f]8 ah]6 ljlgof]hg u/]sf] 5' . -34_ g]kfn ;/sf/;Fusf] ;dGjodf k b]zsf] /fhwfgL ;'v{]tsf] rqmky lgdf{0f tyf :t/f]Gglt sfo{nfO{ cl3 a9fOg] 5 . -35_ lhNnf ;b/d'sfdaf6 k b]z /fhwfgL hf]8\g], s0ff{nL k b]zaf6 cGo k b]z hf]8\g] cGt/ k fb]lzs tyf b'O{ jf b'O{ eGbf a9L lhNnf hf]8\g] k b]z uf}/jsf ;8s cfof]hgf lgdf{0f sfo{ cl3 a9fOg] 5 . ax'jifL{o cfof]hgfsf] ?kdf ;~rfng ul/g] pQm ;8sx¿sf] nflu ?= ! ca{ @* s/f]8 ah]6 ljlgof]hg u/]sf] 5' . -36_ u fdL0f kx'Fr kl/of]hgf–# cGtu{t d'u' udu9L x'Dnf ;8ssf] lgdf{0f sfo{nfO{ tLa tf lbOg] 5 . -37_ /fKtL /fhdfu{sf] t'n;Lk'/ >Lgu/ d';Lsf]6 v08sf] lj:t[t kl/of]hgf k ltj]bg tof/ u/L :t/f]Gglt ug{ ;+3Lo ;/sf/sf] ;dk'/s cg'bfgsf] nflu kxn ul/g] 5 . pQm sfo{sf nflu cfjZos ah]6sf] Joj:yf u/]sf] 5' . -38_ ;'v]{t b}n]v ;8ssf] lj:t[t kl/of]hgf k ltj]bg tof/ u/L g]kfn ;/sf/sf] ;xof]udf :t/f]Gglt sfo{ cl3 a9fOg] 5 . o;sf nflu cfjZos ah]6 ljlgof]hg u/]sf] 5' . -39_ ;'v]{t h'Dnf s0ff{nL /fhdfu{ dd{t ;'wf/sf nflu cfjZos ah]6 ljlgof]hg u/]sf] 5' . 10 -40_ k b]z /fhwfgL ;'v]{taf6 ?s'd ;b/d'sfd d';Lsf]6 hf]8\g] ;NnLahf/ rf}/hxf/L d';Lsf]6 ;8s :t/f]Ggltsf nflu cfjZos ah]6 Joj:yf u/]sf] 5' . -41_ u fdL0f ;8s kx'Fr sfo{qmd cGtu{t k b]zsf :yfgLo txx¿ k efjsf/L / e/kbf]{ ;8s ;~hfnåf/f cfa4 ul/g] 5 . o; cGtu{t ;8s lgdf{0f, dd{t / :t/f]Gglt ug{] sfo{sf nflu ?= @) s/f]8 ah]6 ljlgof]hg u/]sf] 5' . -42_ :yfgLo txx¿;Fusf] ;fem]bf/Ldf k b]zsf ljleGg ;x/x¿df ;8s lgdf{0f / :t/f]Gglt ug{ ;x/L ;8s ;fem]bf/L sfo{qmd sf] nflu ?= !$ s/f]8 ljlgof]hg u/]sf] 5' . -43_ ?s'd d'l;sf]6af6 ;Nofg vn+uf sflndf6L k b]z g+= % sf] sf]xnk'/ x'Fb} hd'gfxf gfsf hf]8\g] ;8ssf] lj:t[t kl/of]hgf k ltj]bg tof/ u/L lgdf{0f sfo{ cl3 a9fOg] 5 . -44_ k fs[lts k sf]ksf sf/0f k b]zleqsf ;8s oftfoft cj?4 ePsf] cj:yfdf tTsfn oftfoft ;"rf? ug{ Pj+ k"jf{wf/ ljsf;sf] nflu cfjZos pks/0f ;lxtsf] x]jL OlSjKd]G6 oflGqs sfof{no :yfkgf / ;~rfng ul/g] 5 . o;sf nflu cfjZos ah]6sf] Joj:yf u/]sf] 5' . -45_ ;8s, k'n, ejg, gx/ nufotsf ef}lts k"jf{wf/sf] u'0f:t/ sfod ug{ u'0f:t/ dfkb08 agfO{ nfu" ul/g] 5 . u'0f:t/ k/LIf0f ug{ 11 k"jf{wf/ k of]uzfnf :yfkgf ul/g] 5 . o;sf] nflu cfjZos ah]6sf] Joj:yf u/]sf] 5' . -46_ k b]zleq ;DefJotf cWoog eO;s]sf kSsL k'n, emf]n'Ë] k'nx¿sf] lgdf{0f sfo{ cl3 a9fpgsf nflu cfjZos ah]6 ljlgof]hg u/]sf] 5' . -47_ k b]z leqsf dxTjk"0f{ ;8s, ;'?ª dfu{, kSsL k'n, emf]n'Ë] k'n, s]a'nsf/ kl/of]hgfx¿ / s0ff{nL / e]/L gbLdf hndfu{sf] ;DefJotf cWoog ul/g] tyf ;DefJo of]hgfx¿sf] lj:t[t kl/of]hgf k ltj]bg tof/ ul/g] 5 . o;sf] nflu cfjZos ah]6sf] Joj:yf u/]sf] 5' . ljB't -48_ …s0ff{nLsf] kfgL, hgtfsf] nufgLÚ eGg] pb\3f]ifsf ;fy dflyNnf] s0ff{nL, a]tg s0ff{nL, hub'Nnf, km"sf]6 s0ff{nL, gn l;+ uf8, zf/bf, hjfvf]nf, ;Ouf8, nufotsf hnljB't cfof]hgfx¿ ;~rfng ug{ g]kfn ;/sf/;Fusf] ;dGjodf pTkfbgsf] lhDdf lnPsf pTkfbs sDkgLnfO{ l56f] eGbf l56f] cfof]hgf lgdf{0fsf] sfddf ;lqmo agfOg] 5 . -49_ g]kfn ;/sf/sf] ;xof]udf s0ff{nL sl/8f]/ / e]/L sl/8f]/df ljB't k ;f/0f nfOg lj:tf/ ul/g] 5 . -50_ ;Dk"0f{ ?kdf s0ff{nL k b]zdf /x]sf] e]/L gbLsf] kfgL pkof]u ul/g] e]/L aaO{ 8fOe;{gdf s0ff{nL k b]zsf] klg lx:;f /x]sf] x'Fbf e]/L 12 aaO{ 8fOe;{g hnljB't cfof]hgf g]kfn ;/sf/;Fusf] ;dGjo / ;fem]bf/Ldf s0ff{nL k b]z ;/sf/sf] :jfldTjdf oyfzL3 lgdf{0f sfo{ cl3 a9fOg] 5 . -51_ ;fgf tyf demf}nf hnljB't cfof]hgf lgdf{0f ug{ ;fj{hlgs, ;fd'bflos / lghL nufgLnfO{ k f]T;fxg ul/g] 5 . k b]zsf ;a} lhNnfx¿df ljB't ljt/0f nfOg lj:tf/ ul/g] 5 . o; sfo{sf] nflu ?=@% s/f]8 ljlgof]hg u/]sf] 5' . -52_ :jR5 ljB't ;]jf ;xh ?kdf pknAw u/fpg ;f}o{ pmhf{, jfo' phf{, afof] UofF; phf{ Pj+ cGo gjLs/0fLo j}slNks phf{ k ljlwnfO{ k f]T;fxg ul/g] 5 . -53_ ;fgf hn ljB't cfof]hgfx¿sf] ;DefJotf cWoog, lgdf{0f / dd{t ;'wf/sf nflu ?= !* s/f]8 ljlgof]hg u/]s]f 5' . ejg tyf ;x/L ljsf; -54_ ;'/lIft, Jojl:yt, e"sDk k lt/f]wL / jftfj/0fd}qL ejgx¿ lgdf{0f ug{sf nflu ejg;Fu ;DalGwt P]g, lgod, ejg;+lxtf, dfkb08 / lgb]{lzsfx¿ tof/ u/L sfof{Gjogdf Nofpg] Joj:yf ldnfOg] 5 . -55_ g]kfn ;/sf/;Fusf] ;dGjodf k b]z /fhwfgL ;'v]{t jL/]Gb gu/nfO{ :jR5 / ;kmf /fVg Jojl:yt 9n lgdf{0f sfo{nfO{ cufl8 a9fOg] 5. 13 -56_ k fljlws b[li6sf]0fn] pko'Qm :yfgx¿sf] vf]hL u/L gd'gf k fb]lzs :df6{ l;6L / xl/t ;x/sf] cjwf/0ffsf ;fy Jojl:yt ;x/sf] ljsf; ug{ pko'Qm sfo{ljlw / l8hfOg tof/ ul/g] 5 . vfg]kfgL, l;+rfO{ tyf gbL lgoGq0f -57_ ;'v]{t pkTosf tyf e]/L gbL a]l;gsf a:tLsf] l;+rfO{ tyf vfg]kfgLsf] bL3{sfnLg ;d:of ;dfwfg ug{ e]/L gbLsf] kfgLnfO{ lnˆ6 k ljlw k of]u u/L l;+rfO{ tyf :jR5 vfg]kfgL pknAw u/fpg] Joj:yf ldnfpgsf nflu ;DefJotf cWoog ul/g] 5 . -58_ :jR5 vfg]kfgLdf hgtfsf] kx'Fr k'¥ofpg k b]zsf vfg]kfgL ;'ljwf gk'u]sf :yfgx¿df vfg]kfgL of]hgf 5gf]6 u/L ;~rfngdf NofOg]5 ;fy} lgdf{0fflwg cfof]hgfx¿ ;dod} ;DkGg ug{ ?= %) s/f]8 ah]6 ljlgof]hg u/]sf] 5' . -59_ s[lif pTkfbg / pTkfbsTjdf j[l4 ug{ k b]zsf ;Defljt :yfgx¿df ljleGg k ljlwsf l;+rfO{ cfof]hgfsf] ;DefJotf cWoog u/L lgdf{0f sfo{ ;'? ul/g] 5 ;fy} lgdf{0fflwg, gofF tyf cj?¢ /x]sf cfof]hgfx¿ ;'rf? ug{ ?= %) s/f]8 ah]6 ljlgof]hg u/]sf] 5' . -60_ k b]zsf ljleGg If]qdf af9L klx/f] / gbL s6fg lgoGq0f u/L t6aGw lgdf{0f ug{ ?= $) s/f]8 ljlgof]hg u/]sf] 5' . 14 ;fdflhs ljsf; lzIff -61_ …u'0f:t/o'Qm lzIff / z}lIfs k"jf{wf/ M k b]z ;d[l4sf] cfwf/Ú eGg] gLlt cg'?k afnaflnsfx¿nfO{ cfwf/e"t tx;Dd clgjfo{ lzIff tyf dfWolds tx;Dd lgMz'Ns lzIff pknAw x'g] s'/fsf] ;'lglZrt x'g] u/L sfo{qmdx¿ ;~rfng ul/g] 5 . -62_ ljBfno ghfg] tyf 5f8\g] k j[lQnfO{ lg?T;flxt ug{, ljBfyL{ l;sfO pknlAw clej[l4 ug{, afnaflnsfx¿nfO{ …ljBfno Nofcf}+, l6sfcf}+ / l;sfcf}FÚ eGg] /fli6«o cleofgnfO{ k efjsf/L agfpg :yfgLo tx;Fu cfjZos ;dGjo / ;xsfo{ ul/g] 5 . ljBfno hfg] pd]/sf ;a} afnaflnsfx¿nfO{ ljBfnodf egf{ u/fO{ lgoldt k7gkf7g u/fpg ;Sg] :yfgLo txnfO{ k f]T;fxg ul/g] 5 . o;sf nflu ?= ! s/f]8 &) nfv ah]6 Joj:yf u/]sf] 5' . -63_ cfufdL tLg jif{leq …;fIf/ s0ff{nL k b]zÚ 3f]if0ff ug]{ cleofgnfO{ ;kmn t'Nofpg cgf}krfl/s lzIff Pj+ ;fIf/tf cleofg ;DaGwL sfo{qmdsf nflu :yfgLo tx;Fusf] ;dGjodf sfo{ df]8fln6L tyf sfo{ k4lt lgdf{0f u/L sfof{Gjog ul/g] 5 . o;sf nflu ?= @ s/f]8 ah]6sf] Joj:yf u/]sf] 5' . -64_ k b]zsf ;a} lgjf{rg If]qdf ;~rflnt ;fd'bflos SofDk;x¿sf] z}lIfs sfo{qmdx¿sf] gS;fÍgsf cfwf/df ;dfof]hg u/L 15 cfjZostfdf cfwfl/t u'0f:t/Lo lzIff / z}lIfs pGgog ul/g] 5 . o;sf nflu ?= @ s/f]8 $) nfv ah]6sf] Joj:yf u/]sf] 5' . -65_ ;a} :yfgLo txdf qmdzM k fljlws tyf Jofj;flos z}lIfs sfo{qmd ;~rfng ul/g] 5 . k fljlws lzIffnfO{ Jojl:yt ug{ k fljlws lzIff tyf Jofj;flos tflnd kl/ifb\ u7g ul/g] 5 . o;sf nflu cfjZos sfg'g lgdf{0f ul/g] 5 . -66_ k fljlws lzIffdf dlxnfsf] kx'Fr a[l4 ug{ …5f]/L–a'xf/L k fljlws lzIff 5fqj[lQÚ sfo{qmd nfu" ul/g] 5 . ;fy} blnt, ljkGg, åGåkLl8t, b'u{d If]qsf ljBfyL{x¿sf nflu ;d]t k fljlws lzIffdf kxF'r a[l4 ug{ yk 5fqj[lQ sfo{qmdsf] Joj:yf u/]sf] 5' . o;sf nflu ?= ! s/f]8 %) nfv ah]6 ljlgof]hg u/]sf] 5' . -67_ cfly{s jif{ @)&%÷)&^ df ^ xhf/ o'jfx¿nfO{ 5f]6f] cjlwsf] ;Lk ljsf; tflnd sfo{qmd ;~rfng ul/g] 5 . sfo{qmdsf ;xefuL 5gf]6 ubf{ dlxnf, Psn dlxnf, åGå k efljt tyf blnt ;d'bfonfO{ k fyldstf lbg] Joj:yf ldnfOg] 5 . o;sf nflu ;zt{ cg'bfgaf6 ?= !) s/f]8 #) nfv ah]6 Joj:yf ul/Psf] 5. -68_ ljBfno txsf] z}lIfs u'0f:t/ / ef}lts ljsf;sf nflu lgjf{rg If]qnfO{ cfwf/ agfP/ ljBfno k"jf{wf/ ;'wf/ sfo{qmd ;~rfng ul/g] 5 . o;sf nflu ?= @! s/f]8 ah]6 ljlgof]hg u/]sf] 5' . 16 -69_ dWoklZrd ljZjljBfnonfO{ s0ff{nL k fb]lzs ljZjljBfnosf] ?kdf ljsf; ug{ / k fljlws lzIff sfo{qmd ;~rfng ug{ cfjZos gLltut / sfg'gL k lqmofsf nflu g]kfn ;/sf/;Fu ;dGjo ul/g] 5 . -70_ bIf / pRr k fljlws hgzlQm pTkfbgsf nflu kj{tLo lj1fg tyf k ljlw ljZjljBfno :yfkgfsf nflu ;DefJotf cWoog ul/g] 5 . -71_ lgjf{rg If]q tyf lhNnfx¿nfO{ cfwf/ dfgL ;a} lgjf{rg If]qsf Ps÷Ps cf]6f df=lj=x¿df k fljlws lzIffsf] k9fO ;~rfng ul/g] 5 . ;fy} s[lif, kz'lj1fg, OlGhlgol/Ë, lj1fg tyf ;"rgf k ljlw, jg lj1fg, ko{6g tyf xf]6n Joj:yfkg ljifodf :gfts txsf] k fljlws lzIffsf nflu k"jf{wf/ ePsf ;fd'bflos ljBfno jf SofDk;x¿nfO{ cfjZos ;xof]u ul/g] 5 . h;sf] nflu cfjZos ah]6sf] Joj:yf u/]sf] 5' . -72_ h'Dnf l:yt s0ff{nL k fljlws lzIffnosf] :t/f]Gglt u/L :gfts txsf] k fljlws lzIff sfo{qmdx¿ ;~rfng ug{sf] nflu cfjZos kxn ul/g] 5 . -73_ lxdfnL If]qsf] ljBfnodf k7g kf7gsf] cj:yfnfO{ Wofgdf /fvL 3'DtL ljBfno sfo{qmd ;~rfngdf NofOg] 5 . lxdfnL lhNnfsf tLgcf]6f a:tLx¿df cfjZos cWoog u/L ;DalGwt :yfgLo tx;Fusf] ;xsfo{df cfjf;Lo ljBfno ;~rfng ul/g] 5 . pk/f]Qm sfo{qmdx¿sf nflu ?= ( s/f]8 ah]6 ljlgof]hg u/]sf] 5' . 17 -74_ o; jif{ b]lv dfWolds lzIff k/LIff k b]z :t/af6 ;~rfng ul/g] ePsf]n] ;f]sf] nflu ;zt{ cg'bfgaf6 ?= @ s/f]8 * nfv ah]6 Joj:yf ul/Psf] 5 . -75_ s0ff{nL k b]z :yfkgfsf] nflu hLjg cfx'lt lbg] dxfg ;lxbx¿sf 5f]/f5f]/Lx¿sf nflu ;fj{hlgs lzIf0f ;+:yfx¿df nfUg] cfjZos z'Ns, z}lIfs ;fdu L, 5fqj[lQ tyf cfwf/e"t :jf:Yo ;]jfdf ;xof]u ug{ ah]6sf] Joj:yf u/]sf] 5' . -76_ blnt 5fq 5fqfx¿nfO{ 5fqj[lQ sfo{qmdx¿sf nflu cfjZos ah]6sf] Joj:yf u/]sf] 5' . -77_ blnt tyf ljkGg ;d'bfosf dlxnfx¿nfO{ ;/sf/L tyf ;fj{hlgs ;]jfdf kx'Fr a[l4sf nflu nf]s;]jf tyf cGo ;fj{hlgs ;]jfsf] k/LIffsf] tof/L sIffx¿ ;~rfng ul/g] 5 . o;sf nflu cfjZos ah]6 Joj:yf u/]sf] 5' . o'jf tyf v]ns'b -78_ lgoldt ?kdf k b]z :t/Lo v]ns'bsf ljleGg sfo{qmdx¿ ;~rfng ug{ d'VodGqL s0ff{nL v]ns'b k ltof]lutfsf] cfof]hgf ul/g] 5 . o;sf nflu ?= %) nfv ah]6sf] Joj:yf u/]sf] 5' . -79_ …:j:y hLjgsf] nflu v]ns'bÚ eGg] dfGotfnfO{ k b]zdf Jojl:yt ug{ tyf v]nf8Lx¿sf] sfo{ IfdtfnfO{ k j¢{g ug{ …s0ff{nL v]ns'b kl/ifb\Ú u7g ul/g] 5 . 18 -80_ k b]z /fhwfgL ;'v]{tdf k fb]lzs /Ëzfnf lgdf{0f sfo{ yfngL ul/g] 5 . kxf8L tyf pRr lxdfnL If]qdf ax'p2]zLo v]ns'b /Ëzfnf lgdf{0fsf nflu cfjZos cWoog u/L lgdf{0f sfo{ ;'? ul/g] 5 . pQm sfo{qmdx¿sf nflu ?= !% s/f]8 Joj:yf u/]sf] 5' . -81_ ;DefJo :yfgdf v]ns'b /Ëzfnf tyf cf7 lhNnf dWo] lj:t[t kl/of]hgf k ltj]bg tof/ ePsf lhNnfdf sa8{ xn lgdf{0f ;'? ul/g] 5 eg] afFsL lhNnfdf ;DefJotf cWoog ul/g] 5 . ;a} k fb]lzs lgjf{rg If]qdf Ps÷Ps v]ns'b d}bfg lgdf{0f ug]{ Joj:yf u/]sf] 5' . o;sf nflu ?= ^ s/f]8 $) nfv ah]6 Joj:yf u/]sf] 5' . -82_ …>d, ;Lk / /f]huf/ M o'jf;Fu k b]z ;/sf/Ú eGg] Wo]osf ;fy lhNnf o'jf kl/ifb\;Fu o'jf pBdL tyf o'jf ;d"x dfkm{t o'jfåf/f pTkfbg sfo{qmd ;~rfng ul/g] 5 . o;sf nflu ?= # s/f]8 ah]6 ljlgof]hg u/]sf] 5' . -83_ k b]zleq /x]sf o'jfsf] ;jf{ËL0f ljsf;sf nflu …k b]z o'jf kl/ifb\Ú u7g ul/g] 5 . o;sf nflu cfjZos ah]6sf] Joj:yf u/]sf] 5' . -84_ lg/If/tf pGd'ng, ;fdflhs e]befj lj?4 hgr]tgf cleofg, j[Iff/f]k0f / jftfj/0f ;+/If0f h:tf cleofgx¿ ;~rfng ug{ o'jf :jo+;]js ;~hfn lgdf{0f u/L kl/rfng ul/g] 5 . 19 :jf:Yo -85_ …:j:y gful/s M ;d[4 k b]zÚ eGg] d"n Wo]osf ;fy hgtfsf] hLjg;Fu hf]l8Psf] cfwf/e"t :jf:Yo ;]jfnfO{ e/kbf]{, hgd'vL / k efjsf/L agfOg] 5 . -86_ …;a}sf nflu :jf:Yo aLdfÚ eGg] cleofgsf ;fy k b]zsf ;a} lhNnfx¿df gful/s :jf:Yo aLdf nfu" ug]{ sfo{df ;+3Lo ;/sf/;Fu ;dGjo u/L kl/rokq k fKt u/]sf ul/aLsf] /]vfd'lg /x]sf gful/sx¿sf nflu cfjZos kg]{ lk ldod (Premium) /sd cg'bfg lbO{ :jf:Yo aLdf sfo{qmdnfO{ yk Jojl:yt / k efjsf/L agfpg sfo{ljlw tof/ u/L sfof{Gjogdf Nofpg] Joj:yf ldnfOg] 5. -87_ s0ff{nL :jf:Yo lj1fg k lti7fgnfO{ k fb]lzs s0ff{nL k b]z :jf:Yo lj1fg k lti7fgsf] ?kdf ?kfGt/0f ug{ cfjZos gLltut / sfg'gL k lqmofsf nflu g]kfn ;/sf/;Fu ;dGjo ul/g] 5 . k b]zsf bzcf]6} lhNnfdf cfjZos u'0f:t/o'Qm ljif]z1 :jf:Yo ;]jf k bfg ug]{ Joj:yf ldnfOg] 5 . ljz]if1 :jf:Yo ;]jf jfkt x'g] ;]jf vr{sf] nflu ?= $ s/f]8 ljlgof]hg u/]sf] 5' . -88_ ;'v]{t l:yt If]qLo c:ktfnsf] :t/ j[l4 u/L k fb]lzs lzIf0f c:ktfnsf] ?kdf ljsf; ul/g] 5 . g]kfn ;/sf/ tyf cGo ;/f]sf/jfnfx¿;Fu ;dGjo u/L k fb]lzs d]l8sn sn]hsf] ?kdf ljsf; ul/g] 5 . o;sf nflu ?= !) s/f]8 ljlgof]hg u/]sf] 5' . 20 -89_ k b]zsf k To]s j8fdf Ps÷Ps j6f aly{ª ;]G6/ -k ;'lt s]Gb _ :yfkgf ul/g] 5 . o;sf nflu ?= % s/f]8 ljlgof]hg u/]sf] 5' . -90_ k b]zsf rf/j6f lhNnf c:ktfnx¿nfO{ %) z}of tyf & j6f :yfgLo txdf slDtdf !% z}ofsf cfwf/e"t c:ktfnx¿ ;~rfngsf nflu cfjZos ?= !^ s/f]8 ljlgof]hg u/]sf] 5' . -91_ lj/fdLx¿sf] cfsl:ds ;]jfsf] nflu bzj6f PDa'n]G; vl/b u/L cfjZos ePsf lhNnf c:ktfn tyf :yfgLo txnfO{ x:tfGt/0f ug]{ Joj:yf ldnfOg] 5 . o;sf nflu ?= ! s/f]8 %) nfv ah]6 Joj:yf u/]sf] 5' . -92_ …;'Ts]/LnfO{ ;]jf, efjL ;GtltnfO{ 6]jfÚ eGg] gf/fsf ;fy afn tyf dft[ :jf:Yo ;]jfnfO{ e/kbf]{ / ;'/lIft agfpg / k ;j kL8fdf k/L hf]lvddf /x]sf ue{jtL dlxnfx¿sf] hLjg /Iffsf nflu ;'Ts]/L p2f/ ;]jf pknAw u/fpg] sfo{sf nflu ?= ! s/f]8 %) nfv ljlgof]hg u/]sf] 5' . -93_ cfjZos cf}iflw :6s, cfsl:ds lrlsT;s ;]jf tyf ;'ne cf}iflw k;nsf nflu ?= ! s/f]8 %) nfv /sdsf] Joj:yf u/]sf] 5' . -94_ dlxnfx¿sf] cfª v:g], kf7]3/ SofG;/, cfFvf, xf8hf]gL{, d'6' nufotsf cTofjZos ljz]if1 ;]jf lzlj/ ;~rfngsf nflu ?= @ s/f]8 ah]6 Joj:yf u/]sf] 5' . -95_ b'u{d If]qsf gful/sx¿sf] cfwf/e"t :jf:Yo ;]jfnfO{ k efjsf/L agfpg 6]lnd]l8l;g, ;fd'bflos c:ktfnx¿;Fu ;xsfo{ ug]{ 21 nufotsf sfo{qmd ;~rfng ul/g] 5 . o;sf nflu cfjZos ah]6 ljlgof]hg u/]sf] 5' . -96_ k b]zsf pko'Qm :yfgdf ;DefJotf cWoog u/L afn /f]u c:ktfn / SofG;/ c:ktfn :yfkgfsf] k lqmof cufl8 a9fOg] 5 . -97_ cfsl:ds :jf:Yo ;]jf sf]ifsf] /sd j[l4 u/L lg/Gt/tf lbOg] 5 . o;sf nflu ?= ! s/f]8 ah]6 Joj:yf u/]sf] 5' . -98_ ;/sf/L :jf:Yo ;]jfnfO{ e/kbf]{, ;'ne / ljsNk ;lxtsf] agfpg cfo'j]{lbs, xf]ldof]Koflys / k fs[lts lrlsT;f h:tf j}slNks pkrf/ k2ltnfO{ k a4{g ul/g] 5 . o;sf nflu ?= ! s/f]8 ah]6 Joj:yf u/]sf] 5' . -99_ xjfO{ hxfhaf6 clS;hg gaf]Sg] / cTofjZos ;Nolqmof ;]jfx¿ ;d]t k efljt x'g] u/]sfn] xfn;Dd df]6/ af6f]n] g5f]Psf x'Dnf / 8f]Nkf lhNnf c:ktfnx¿df cfjZos cWoog u/L clS;hg pTkfbg Knf06 :yfkgf ug]{ Joj:yf ldnfPsf] 5' . o;sf nflu ?= @ s/f]8 ah]6 ljlgof]hg u/]sf] 5' . -100_ cf}iflw pBf]u :yfkgfsf nflu cfjZos cWoog ul/g] 5 . o;sf nflu lghL ;fd'bflos ;fem]bf/LnfO{ k f]T;fxg ul/g] 5 . o;sf] cWoog ug{ cfjZos ah]6 Joj:yf u/]sf] 5' . -101_ dof{lbt :jf:Yo ;]jf tyf ;'/lIft :jf:YosdL{sf nflu :jf:YosdL{ cfrf/;+lxtf agfO{ nfu" ul/g] 5 . 22 -102_ ;'/lIft dft[Tj, k hgg tyf kl/jf/ :jf:Yo ;'wf/, afn :jf:Yo, kf]if0f nufotsf sfo{qmd ;~rfng ul/g] 5 . o;sf nflu cfjZos ah]6sf] Joj:yf u/]sf] 5' . efiff, wd{ / ;+:s[lt -103_ ;'v]{tdf k b]z:t/Lo k':tsfno / ;+u xfno, l;+hf /b'Nn'df v; ;+u xfno, kmnfjfË b/af/ k'g{lgdf{0f tyf nfdf, du/ nufotsf ;+u xfnox¿ :yfkgf u/L ;~rfngdf Nofpg] Joj:yf ldnfOg] 5 . o;sf nflu cfjZos ?= $ s/f]8 @) nfv ah]6sf] Joj:yf u/]sf] 5' . -104_ blnt ;d'bfosf] df}lns snf / ;+:s[ltsf] ;+/If0fsf nflu k/Dk/fut k]zf, ;Lk / snf ;+:s[ltsf] ;+/If0f tyf k a{4g ul/g] 5 . o;sf nflu ?= ! s/f]8 #) nfv ah]6 Joj:yf u/]sf] 5' . -105_ k b]zdf /x]sf k'/ftflTjs, P]ltxfl;s, wfld{s / ;f+:s[lts ;Dkbfx¿sf] vf]hL tyf clen]vLs/0f u/L ;+/If0f / ;Da4{g ug]{ sfo{nfO{ sfof{Gjog ul/g] 5 . o;sf nflu ?= # s/f]8 ah]6 Joj:yf u/]sf] 5' . -106_ k'/ftflTjs, P]ltxfl;s, wfld{s, k/Dk/fut /Llt, d"No, dfGotf, efiff Pj+ ;f+:s[lts ;Dkbfx¿sf] klxrfg, ;+/If0f / ;Da4{gsf nflu …efiff, snf, ;flxTo tyf ;+:s[lt k lti7fgÚ u7g ul/g] 5 . o;sf nflu cfjZos ah]6sf] Joj:yf ldnfPsf] 5' . 23 ;fdflhs ;dfj]zLs/0f -107_ …dfgj ;Eotfsf] ;Ddfg M 5'jf5't / ;fdflhs s'/Llt lj?4sf] cleofgÚ eGg] gf/fsf ;fy bzcf]6} lhNnfdf 5'jf5't / ;fdflhs s'/Llt lj?4sf sfo{qmd ;~rfng ul/g] 5 . o;sf nflu ?= %) nfv ljlgof]hg u/]sf] 5' . -108_ dlxnf, blnt, cNk;+Vos, hghflt, ckf+utf ePsf JolQm tyf gful/ssf nflu ; f]t, ;fwg / cj;/df ;dfgtf sfod ug]{ gLlt tyf /0fgLlt tof/ u/L ljz]if nlIft sfo{qmdx¿ ;~rfng ul/g] 5. -109_ dlxnf, blnt, ckfË, Ho]i7 gful/s, afnaflnsf d}qL gLlt tyf sfg'g lgdf{0f ul/g] 5 . -110_ dlxnf, afnaflnsf / Ho]i7 gful/s lj?4 x'g] lx+;f tyf b'Jo{jxf/, afn>d, afnljjfx, 5'jf5't, 5fpk8L, af]S;L nufot ;a} k sf/sf s'/Lltx¿sf] cGTo ug{ r]tgfd"ns sfo{qmdx¿, pkrf/, dgf]ljdz{, sfg'gL ;xfotf / k'g:yf{kg ;DaGwL sfo{qmdx¿ a[xt ?kdf ;~rfng ug]{ Joj:yf ldnfPsf] 5' . -111_ ;fdflhs s'/Lltsf ?kdf /x]sf 5'jf5't, 5fpk8L, af]S;L, afnljjfx, ;8s afnaflnsf d'Qm If]q 3f]if0ff ul/g] 5 . To:tf] If]q 3f]if0ff ug]{ :yfgLo txnfO{ b'O{ ;jfn k"/f u/]df ?= ! nfv / ;a} ;jfn k"/f u/]df ?= % nfv k f]T;fxg :j?k k bfg ug]{ Joj:yf ldnfPsf] 5' . o;sf nflu ?= %) nfv ljlgof]hg u/]sf] 5' . 24 -112_ k b]zsf ;a} ;fj{hlgs lgsfosf ;+/rgfx¿nfO{ ckfËd}qL / n}ËLsd}qL agfpg] sfo{ cl3 a9fOg] 5 . -113_ /fli6«o tyf cGt/fli6«o u}/;/sf/L ;+:yfx¿4f/f ;~rfng ul/g] sfo{qmdnfO{ kf/bzL{ / hgpQ/bfoL agfOg] 5 . -114_ dlxnf lx+;f cGTo ug{ cfjZos kxn ul/g] 5 . k b]z /fhwfgL ;'v]{t nufot ?s'd, hfh/sf]6, b}n]v, ;Nofg / sflnsf]6 lhNnfdf ;'/lIft 3/ -;]km xfp;_ sf] ljsf; / k a{4g ub}{ cfjZos yk lhNnfdf ;]km xfp;sf] ;~rfng ul/g] 5 . ;]km xfp;df /x]sf dlxnfnfO{ ;Lkd'ns tflnd / sfg'gL ;xfotf lbg] Joj:yf ldnfOg] 5 . o;sf nflu ?= &) nfv ah]6sf] Joj:yf ldnfPsf] 5' . -115_ /fp6] nufotsf nf]kf]Gd'v ;d'bfosf] cfly{s, ;fdflhs, ;f+:s[lts ;+/If0f / ljsf;sf nflu cfjZos sfo{qmd ;~rfng ug]{ Joj:yf u/]sf] 5' . /fp6]sf nflu c:yfoL cfjf;sf] Joj:yf ul/g] 5 . o;sf nflu ?= %) nfv ah]6sf] Joj:yf ldnfPsf] 5' . -116_ ;8s afnaflnsf, alx/f, ckfËtf ePsf afnaflnsf, c6Lhd, b[li6ljxLg afnaflnsfx¿sf] lzIff, :jf:Yo / ;+/If0fsf nflu ljz]if sfo{qmdx¿sf] Joj:yf u/]sf] 5' . o;sf nflu ?= ! s/f]8 ^% nfv ah]6 ljlgof]hg u/]sf] 5' . -117_ k b]zdf 3fOt], ckfËtf ePsf / czQmsf] ;xof]u / k'g{:yfkgfsf nflu k'g{:yfkgf s]Gb sf] :yfkgf ul/g] 5 . ckfËtf ePsf 25 JolQmx¿sf] ;+/If0f, ;Lk ljsf; / pkof]usf nflu ljz]if sfo{qmdx¿ ;~rfng ul/g] 5 . o;sf nflu ?= ! s/f]8 ah]6 ljlgof]hg u/]sf] 5' . -118_ h]i7 gful/sx¿nfO{ kfl/jfl/s tyf ;fdflhs jftfj/0fdf ;Ddfgk"j{s a:g / afFRgsf nflu …dgdf]xg Ho]i7 gful/sÚ sfo{qmd cGt{ut &) jif{ dflysf h]i7 gful/sx¿nfO{ k b]zleq pknAw :jf:Yo ;]jf lgMz'Ns ul/g] 5 . Ho]i7 gful/ssf nflu b]z bz{g sfo{qmd ;~rfng ul/g] 5 . cfjZos :yfgdf j[4f>d nufotsf sfo{qmd ;~rfng ul/g] 5 . o;sf nflu ?= ! s/f]8 %) nfv ah]6sf] Joj:yf ldnfPsf] 5' . -119_ lzIff, :jf:Yo, dlxnf afnaflnsf, ;fdflhs ;'/Iff nufotsf] ;fdflhs ljsf; u'?of]hgf agfO{ nfu" ul/g] 5 . >d tyf /f]huf/ -120_ ;fk]lIfs ?kdf k5fl8 k/]sf] e"efusf ;d'bfo / kl/jf/nfO{ of]hgf tyf ljsf; sfo{qmddf k fyldstf lbOg] 5 . o;sf nflu cGt/ dGqfno ;fem]bf/L ul/g] 5 . -121_ k b]z :t/df ;'/lIft cfk jf;g, c;n >d ;DaGwsf] ljsf; tyf k'g{:yfkg sfo{qmd ;~rfng ul/g] 5 . -122_ >dk lt ;Ddfg ug]{ ;+:s[ltsf] ljsf; ug{ d'VodGqL, dGqL, hgk ltlglw, k b]zdf sfo{/t /fi6«;]js sd{rf/L / cfd gful/ssf] 26 ;xeflutfdf k To]s dlxgfsf] ! / !% ut] >d lbgsf] ?kdf dgfpFb} cfPsf] sfo{nfO{ lg/Gt/tf lbOg] 5 . -123_ >dd}qL cf}Bf]lus /f]huf/Lsf nflu ;'dw'/ >d ;DaGwsf dfWodaf6 nufgLd}qL jftfj/0f agfpg k fb]lzs cf}Bf]lus >d ;DaGw gLlt tof/ u/L nfu' ul/g] 5 . of]Uo bIf hglzQm pTkfbg ug{ k fljlws lzIffdf hf]8 lbg], k fb]lzs dfgj ;+zfwg s]Gb :yfkgf ug{], lhNnf lhNnfdf Jofj;flos tflnd s]Gb :yfkgf ug{], k b]zdf /x]sf o'jfx¿sf] ;+Vof, ?rL / of]Uotf ;lxtsf] k f]kmfOn tof/ u/L sfof{Gjog ul/g] 5 . o; sfo{sf nflu ?= % s/f]8 ah]6 ljlgof]hg u/]sf] 5' . -124_ bIf / ;Ifd hgzlQm pTkfbg u/L /f]huf/, :j/f]huf/ sfo{qmdsf nflu /f]huf/ k a4{g gLlt tof/ u/L :yfgLo tx;Fusf] ;dGjodf sfof{Gjog ul/g] 5 . -125_ o'jf :j/f]huf/ sfo{qmd ;~rfng dfkm{t phf{zLn / sd{7 o'jfx¿nfO{ :j]bzd} sfd ug]{ jftfj/0f tof/ ug{ cfjZos /0fgLlt agfO{ sfof{Gjog ul/g] 5 . -126_ k b]zsf ;a} lhNnfdf ;Lk tyf >d :s'n ;~rfng ug]{ / /f]huf/ a}Í tyf g]kfn ;/sf/;Fusf] ;dGjodf >d sfof{no tyf >d ;Lk ;DaGwL sfo{qmd ;~rfng ul/g] 5 . o;sf nflu cfjZos ah]6sf] Joj:yf u/]sf] 5' . 27 s[lif tyf kz'kfng -127_ …cuf{lgs v]tLdf j[l4, s0ff{nLsf] ;Da[l4Ú eGg] gf/fnfO{ ;fsf/ t'Nofpg /}yfg] k hfltsf s[lif afnL tyf kz'k+IfL / hnr/sf] plrt ;+/If0f / k aw{g ub}{ cuf{lgs pTkfbg / pTkfbsTj j[l4sf] nflu s0ff{nL cuf{lgs s[lif ljz]if sfo{qmdsf] nflu ?= !@ s/f]8 ljlgof]hg u/]sf] 5' . -128_ cuf{lgs s[lif pTkfbgsf] k aw{g, ljsf; / s[lifnfO{ cfw'lgsLs/0f ub}{ /f]huf/L l;h{gf ug{sf] nflu ;+3Lo ;/sf/, :yfgLo ;/sf/, ;xsf/L, lghL tyf cGo ;+3 ;+:yfx¿;Fusf] ;fem]bf/Ldf k b]z :t/df h}ljs dn, h}ljs ljiffbL / s[lif cf}hf/ sf/vfgf :yfkgf ug{sf] nflu ?= & s/f]8 5'6\ofPsf] 5' . -129_ Jofj;flos s[ifsx¿nfO{ pTkfbgdf k lt:kwf{sf] jftfj/0f l;h{gf u/L pTkfbg a[l4 ug]{ p2]Zosf] nflu pTkfbg tyf k ltkmndf cfwfl/t s[ifs k f]T;fxg sfo{qmd nfu" ul/g] 5 . o;sf nflu s[ifs ;d"x, ;xsf/L / lghL kmd{ ;~rfng ug]{ Joj;foLx¿nfO{ lglZrt sfo{ljlw / dfkb08 agfO{ pTkfbgsf] kl/df0f / l;h{gf ul/Psf] /f]huf/Lsf] cfwf/df ;~rfng ul/g] 5 . o;sf] nflu ?= !) s/f]8 ljlgof]hg u/]sf] 5' . -130_ lglZrt sfo{ljlw agfO{ ;/sf/L ;]jfsf] kx'Fr k fKt ug{ g;Sg] clt ljkGg ul/a tyf b'u{d, lk5l8Psf If]qsf s[ifsx¿nfO{ pgLx¿sf] 3/b}nf]df uO{ cfjZostf / cf}lrTosf cfwf/df ;fgf ls;fg 28 nlIft ls;fg ;/sf/ xft]dfnf] sfo{qmd dfkm{t ;Lk, ;]jf / k ljlw pknAw u/fOg]5 . o; sfo{qmdsf nflu ?= % s/f]8 ljlgof]hg u/]sf] 5' . -131_ …s0ff{nLsf cf]v/, :ofp, b]z ljb]z lkmhfcf}FÚ eGg] gf/fnfO{ ;fsf/ kfg{ h'Dnf, 8f]Nkf, x'Dnf, d'u' / sflnsf]6nfO{ :ofp / cf]v/ pTkfbgsf] xasf] ?kdf ljsf; ug{ :ofp, cf]v/ k aw{g sfo{qmd ;~rfng ul/g] 5 . o;sf nflu ?= ! s/f]8 ljlgof]hg u/]sf] 5' . -132_ …xfd f] pTkfbg xfd f] zfg, s[lif k];fnfO{ u/f}F ;DdfgÚ eGg] gf/fnfO{ ;fy{s t'Nofpg of]ubfgdf cfwfl/t Jofj;flos s[ifs k]G;g sfo{qmd nfu" ul/g] 5 . o;sf nflu cfjZos dfkb08 / sfo{ljlw tof/ u/L k To]s lhNnfsf] Ps :yfgLo txdf gd'gf sfo{qmd ;~rfng ul/g] 5 . o; sfo{qmdsf nflu ?= # s/f]8 ljlgof]hg u/]sf] 5' . -133_ …3fts ljiffbLsf] k of]u x6fcf}F, dfgj :jf:Yo / jftfj/0f hf]ufcf}FÚ eGg] d"n dGqnfO{ cfTd;ft u/L ljiffbL d'Qm k b]z lgdf{0fsf] p2]ZonfO{ ;fy{s agfpg ;Dk"0f{ vfBhGo kbfy{x¿df ljiffbL Go"gLs/0fsf] nflu s0ff{nL k b]zsf] gfsfx¿ aaO{ / sk'/sf]6df ljiffbL k/LIf0f s]G› :yfkgfsf ;fy} cfjZos :yfgx¿df ›'t ljiffbL ljZn]if0f k of]uzfnf :yfkgf ul/g] 5 . o;sf nflu ?= ! s/f]8 %) nfv 5'6\ofPsf] 5' . 29 -134_ PsLs[t gd'gf s[lif pTkfbg sfo{qmd cGtu{t x/]s lgjf{rg If]qdf s[lif k"jf{wf/ / k fljlws ;lxtsf] Ps lgjf{rg If]q, Ps gd'gf s[lif ks]6 sfo{sd ;~rfng ul/g] 5 . o;sf] nflu cfjZos ah]6 ljlgof]hg u/]sf] 5' . -135_ s[lif tyf kz'k+IfLhGo pTkfbgsf] e08f/0f ug{sf] nflu k b]zsf clt cfjZos :yfgx¿df zLt e08f/sf] lgdf{0f ul/g] 5 . h;sf] nflu ?= $ s/f]8 ljlgof]hg u/]sf] 5' . -136_ s0ff{nL k b]znfO{ kmnkm"ndf cfTdlge{/ agfpFb} lgof{t k aw{g ug{ k To]s lgjf{rg If]qdf jftfj/0f ;'xfpFbf] s[lif g;{/L tyf xfO6]s kmnkm"n g;{/L :yfkgf u/L k aw{g ug{ cfjZos /sd ljlgof]hg u/]sf] 5' . -137_ s[ifsx¿sf] nfut hf]lvd Go"gLs/0f ug{sf] nflu s[lif tyf kz'k+IfL aLdfnfO{ k efjsf/L agfOg] 5 . o;/L aLdf ubf{ nfUg] z'Nssf] &% k ltzt cg'bfg lbOg] 5 . o;sf cltl/Qm s[lif tyf kz'k+IfLdf x'g] cfsl:ds Iflt Joj:yfkg /fxt hf]lvd ;xof]u sfo{qmd ;d]t ;~rfng ul/g] 5 . oL sfo{qmdx¿sf nflu cfjZos /sd ljlgof]hg u/]sf] 5' . -138_ k fb]lzs :t/df cuf{lgs s[lif tyf kz'k+IfL cg';Gwfg s]G› :yfkgf ul/g] 5 . o; s]G›nfO{ k fËfl/s s[lif pTkfbg ;DaGwL cWoog, cg';Gwfg / bIf k fljlws hgzlQm lgdf{0f ug]{ ynf]sf] ?kdf ljsf; ul/g] 5 . o;sf] nflu ?= @ s/f]8 %) nfv 5'6\ofPsf] 5' . 30 -139_ …Ps lhNnf b'O{ gd'gf ks]6 If]qÚ ljsf; sfo{qmd ;~rfng ul/g] 5 . o; cGtu{t :yfgLo ;DefJotf / t'ngfTds nfesf cfwf/df !) j6f s[lif ;DaGwL / !) j6f kz'k+IfL ;DaGwL pRr d"No s[lif j:t'sf] pTkfbg a[l4 ul/g] 5 . o;sf nflu ?= !% s/f]8 ljlgof]hg u/]sf] 5' . -140_ …s[lif k"jf{wf/, ;'lglZrt ahf/Ú sfo{qmdsf] nflu s[lif ;8s, s[lif l;+rfO{, s[lif pkh ;+sng s]G›, xf6 ahf/, ;]nf/ :6f]/ tyf /l:6s :6f]/ lgdf{0f ul/g] 5 . o;sf] nflu ?= @! s/f]8 ah]6sf] Joj:yf u/]sf] 5' . -141_ dfudf cfwfl/t Jofj;flos s[lif ljsf; ;fem]bf/L sfo{qmd ;~rfng ul/g] 5 . o;sf nflu s[ifs, s[ifs ;d"x / ;xsf/L tyf s[lif kmd{;Fu Jofj;flos of]hgf / k :tfjsf cfwf/df 5gf]6 ul/g] o:tf sfo{qmdsf] nflu ?= !) s/f]8 5'6\ofPsf] 5' . -142_ :yfgLo tx tyf g]kfn ;/sf/;Fusf] ;xsfo{df …Ps j8f Ps s[lif tyf kz' k fljlwsÚ gLlt nfu" ul/g] 5 . o;sf] nflu cfjZos /sd ljlgof]hg u/]sf] 5' . -143_ cuf{lgs s[lif pTkfbgsf] gLlt agfO{ sfof{Gjogdf uPsf :yfgLo txnfO{ ;DalGwt :yfgLo tx;Fusf] ;fem]bf/Ldf ;~rfng x'g] cuf{lgs pTkfbg k f]T;fxg ug{ ?= @ s/f]8 ljlgof]hg u/]sf] 5' . -144_ s0ff{nL, e]/L, dWo kxf8L / /fKtL /f]8 sl/8f]/ ljz]if sfo{qmd dfkm{t s[lifsf] ljljwLs/0f, cfw'lgsLs/0f / ahf/Ls/0fsf] k aw{g 31 ub}{ s[lif ko{6g If]qsf] ?kdf ljsf; ul/g] 5 . o;sf] nflu ?= $ s/f]8 Joj:yf u/]sf] 5' . -145_ :j:y / u'0f:t/Lo a]gf{ pTkfbgsf] nflu tGt' k hgg\k ljlw Culture Technology) (Tissue cfw'lgs k of]uzfnf :yfkgf u/L s]/f, cfn', sfutLsf] a]gf{ / Rofpsf] aLpm pTkfbg ug{ tyf xfO8«f]kf]lgs k ljlw (Hydroponic Technology) af6 t/sf/L pTkfbg ul/g] 5 . ;f]sf] nflu ?= ! s/f]8 /sd ljlgof]hg u/]sf] 5' . -146_ k fËfl/s s[lif tyf /}yfg] afnL ;+/If0f / k aw{g Pj+ hnjfo' kl/jt{g ;DaGwL :gfts / ;f] eGbf dfly cWoog cg';Gwfg ug]{ s0ff{nL k b]zsf ljBfyL{nfO{ 5fqj[lQ k bfg ul/g] 5 . -147_ …s[lifdf l;h{gzLntf M pTkfbgdf cfTdlge{/tfÚ eGg] cleofgsf ;fy s[lif If]qsf] ljsf;nfO{ pRr k fyldstf lbFb} vfBfGg pTkfbg, Kofh, n;'g, a];f/, cb'jf, cn}+rL, dx, Rofp, skmL, k'ik, skf;, s]z/, abfd h:tf :yfgLo j:t'x¿sf] pTkfbg, e08f/0f, k zf]wg tyf ahf/Ls/0fdf hf]8 lbOg] 5 . skmL, dx, skf;, cn}rL, s]z/, abfd v]tLsf] ks]6 If]q lgdf{0f ul/g] 5 . o; sfo{qmdsf] nflu ?= % s/f]8 ljlgof]hg u/]sf] 5' . -148_ d'VodGqL pTs[i6 s[lif k'/:sf/sf] :yfkgf u/L pTs[i6 s[ifs, s[ifs ;d"x, s[lif kmd{ / ;xsf/L ;+:yfnfO{ k'/:s[t ul/g] 5 . -149_ ?s'd d';Lsf]6 rfFkf l:yt t/sf/L aLp pTkfbg s]Gb nfO{ s[lif lj1fg k lti7fgsf] ?kdf ljsf; ug]{ k lqmof cufl8 a9fOg] 5 . 32 -150_ dfudf cfwfl/t :ofp, ;'Gtnf, cfFk, cDaf, d]jf, s]/f, cgf/, lnrL, cf]v/ nufotsf !) nfv kmnkm"nsf la?jfx¿ ;x'lnot b/df ks]6 If]qsf ljleGg s[ifs, ls;fg ;d"x, s[lif kmd{ / ;xsf/Lx¿nfO{ nufpg k f]T;fxg ul/g] 5 . o;sf nflu cfjZos ah]6 ljlgof]hg u/]sf] 5' . -151_ cTofw'lgs lrlnª Eofg ;lxtsf] k fb]lzs b'Uw k zf]wg / ;+sng s]Gb x¿sf] :yfkgfsf] nflu cfjZos ah]6 Joj:yf u/]sf] 5' . -152_ s0ff{nL k b]zdf pTkflbt cuf{lgs j:t'x¿sf] u'0f:t/ k df0fLs/0f tyf a flG8ª u/]/ pRr d"No sfod u/L /fli6«o tyf cGt/f{li6«o ahf/df k7fpg] Joj:yf ldnfOg] 5 . -153_ g]kfn ;/sf/ / :yfgLo tx ;d]tsf] ;dGjo / ;xsfo{df 3'DtL k of]uzfnf dfkm{t :ynut df6f] k/LIf0f u/L df6f] ;'xfpFbf] s[lif pTkfbgnfO{ k f]T;fxg ul/g] 5 . -154_ :jR5 / u'0f:t/Lo df5f, df;' / b'Uw kbfy{sf] pTkfbg, k zf]wg, e08f/0f / ahf/Ls/0fdf hf]8 lbOg] 5 . -155_ !)) hgf e"ldxLg kl/jf/nfO{ hldg ef8fdf lnO{ ;d"xdf cfwfl/t Joj;flos v]tL ug{ Ps kfOn6 kl/of]hgf ;~rfng ul/g] 5 . o; sfo{qmd cGtu{t dn, aLp, l;+rfO{ cflbdf cg'bfgsf] nflu cfjZos ah]6 Joj:yf u/]sf] 5' . 33 ;xsf/L tyf ul/aL lgjf/0f -156_ s0ff{nLdf /x]sf] ax' cfoflds ul/aL Go"gLs/0f ug{ …ul/aL lj?¢ ;femf cleofgÚ cGtu{t ljleGg sfo{qmdx¿ ;~rfng ul/g] 5 . -157_ …;Da[4 s0ff{nLsf nflu ;xsf/L cleofgÚ cGtu{t ;xsf/LnfO{ ;Da[4 s0ff{nL / ;dfhjfb lgdf{0fsf] k d'v cfwf/ :tDesf] ?kdf ljsf; ug{ / ;dfhjfbsf] cEof; ug]{ ufpFsf] ?kdf k To]s lhNnfdf Ps pko'Qm ;xsf/L gd'gf ufpF sfo{qmd ;~rfng u/L pQm ufpFnfO{ ko{6g xasf] ?kdf ljsf; ul/g] 5 . o;sf] nflu ?= !) s/f]8 ljlgof]hg u/]sf] 5' . -158_ ;xsf/Lx¿sf] btf{, lgodg / Joj:yfkgsf] nflu k b]z :t/df ;xsf/L /lhi6«f/ sfof{no :yfkgf ul/g] 5 . -159_ …ufpF–ufpFdf ;xsf/L, 3/–3/df /f]huf/LÚ sf] gf/fnfO{ ;fy{s t'Nofpg ;xsf/L dfkm{t Ps lhNnf Ps s[lifhGo pBf]usf] :yfkgf u/L /f]huf/L l;h{gf ul/g] 5 . h;sf] nflu ?= !) s/f]8 ljlgof]hg u/]sf] 5' . -160_ ;xsf/Lx¿;Fusf] ;fem]bf/Ldf ;a} :yfgLo txdf /}yfg] afnLx¿sf] ;fd'bflos aLp a}+s :yfkgf u/L aLpsf] ;+/If0f tyf k aw{g ug{ cfjZos /sd ljlgof]hg u/]sf] 5' . -161_ ;xsf/Lx¿;Fusf] ;fem]bf/Ldf ;xsf/L dfkm{t pTkflbt s[lifhGo j:t' PsLs[t 9Fun] e08f/0f / laqmL ljt/0f ug{ ;xsf/L sDKn]S; 34 lgdf{0f u/L ;~rfngdf NofOg]5 . o;sf nflu ?= @ s/f]8 5'6\ofPsf] 5' . -162_ o'jf a]/f]huf/LnfO{ ;Daf]wg ug{ o'jf /f]huf/L nlIft sfo{qmdsf nflu ?= # s/f]8 ljlgof]hg u/]sf] 5' . -163_ j}b]lzs /f]huf/af6 kms]{sf o'jfx¿nfO{ s[lif pTkfbg / Joj;fo;Fu hf]8\g] p2]Zon] k jw{gfTds sfo{qmdsf] nflu …o'jf s[lif cfsif{0f sfo{qmdÚ ;~rfng ul/g] 5 . o;sf] nflu ?= ! s/f]8 ljlgof]hg u/]sf] 5' . -164_ blnt dlxnf, åGåkLl8t, ljkGg tyf ;LdfGts[t ;d'bfosf] cfTdlge{/tfsf] nflu nlIft ju{ ljz]if sfo{qmd ;~rfng ul/g] 5 . o;sf] nflu ?= # s/f]8 /sd ljlgof]hg u/]sf] 5' . -165_ g]kfn ;/sf/sf] ;xsfo{df ul/a 3/ kl/jf/ klxrfg ;DaGwL k fb]lzs ;j]{If0faf6 klxrfg ePsf ul/a 3/ kl/jf/sf] nflu ;fdflhs ;'/Iff tyf cfocfh{g sfo{qmd ;~rfng ug{sf nflu?= @ s/f]8 ljlgof]hg u/]sf] 5' . e"ld Joj:yf -166_ hUuf afFemf] /fVg] k j[lQnfO{ lg?T;flxt u/L hldgsf] ;xL pkof]u ug{ k fb]lzs e"–pkof]u gLlt tyf sfg'g th{'df ug{'sf ;fy} e"– pkof]u ;DaGwL a[xt u'?of]hgf lgdf{0f u/L sfof{Gjogdf NofOg]5 . 35 -167_ s[lifof]Uo hldgsf] v08Ls/0f /f]Sg, afFemf] /fv]sf] pa{/ hldgsf] tYofÍ ;+sng u/L clen]vsf] cfwf/df e"ld a}+ssf] :yfkgf dfkm{t s/f/ v]tL / ;fd'lxs v]tL k aw{g ul/g] 5 . pk/f]Qm sfo{qmdx¿sf] nflu cfjZos ah]6sf] Joj:yf u/]sf] 5' . -168_ e"ld ;DaGwL ;Dk"0f{ clen]v l8lh6n k 0ffnLdf cfj4 ul/g] 5 . ;fy} ;'s'Daf;L, u'7L, d'Qm xlnof, cJojl:yt a;f]af;L, c:yfoL a;f]af;L, hgo'4sf] ;dodf lsga]r ul/Psf] hUufsf] :jfldTj tyf xs ef]u nufot ;Dk"0f{ ;d:ofx¿sf] ;dfwfg ug{sf] nflu Ps zlQmzfnL e"ld tyf ;'s'Daf;L ;d:of ;dfwfg cfof]u u7g u/L sfof{Gjog ul/g] 5 . -169_ cfjZos dfkb08 / sfo{ljlw tof/ u/L s0ff{nL k b]zdf pTkfbg x'g] :ofp, ;'Gtnf, cfFk, lnrL / cf]v/ h:tf kmnkm"nx¿sf] Jofj;flos pTkfbg, k zf]wg, e08f/0f / ahf/Ls/0fdf hf]8 lbOg] 5. -170_ ufO{, e}+;L, e]8f, afv f, Rofª\u fkfng / rf}+/Lsf] Jofj;flos kz'kfng, s'v'/f, xfF; nufotsf kG5LhGo pTkfbg / ahf/Ls/0fnfO{ k f]T;flxt ul/g] 5 . -171_ æPs :yfgLo tx, Ps cuf{lgs pTkfbgÆ sf] cjwf/0ffnfO{ sfof{Gjogdf Nofpg :yfgLo tx ljz]if pTkfbgnfO{ a9fjf lbg] /0fgLlt tof/ u/L sfof{Gjogdf NofOg] 5 . 36 -172_ ahf/df kfOg] Go"g kf}li6s / u'0f:t/xLg vfB kbfy{sf] pkef]u lg?T;flxt u/L :yfgLo :t/df pTkflbt cuf{lgs pRr kf]if0fo'Qm / u'0f:t/Lo vfB j:t'sf] k of]unfO{ hf]8 lbO{ vfg] afgL Habit) (Food df kl/jt{g ug{ hgr]tgfd"ns sfo{qmd ;~rfng ul/g] 5. pBf]u -173_ ;DefJotf cWoog eO{ ;~rfngdf cfpg'kg]{ ;'v]{tsf] rf}s'g] l;d]G6 tyf ;Nofgsf] sh]/L l;d]G6 pBf]usf ljBdfg ;d:ofsf] plrt ;dfwfg vf]hL :yfgLo /f]huf/L;Fu cfj4 u/L pBf]u ;'rf? ug]{ Joj:yf ldnfOg] 5 . -174_ 9'Fuf, lu6L, afn'jfsf] pTvgg\ tyf k fs[lts ;Dkbfsf] cTolws bf]xgaf6 jftfj/0fdf k/]sf] c;/ sd ug{ gLltut / sfg'gL Joj:yf ldnfOg] 5 . -175_ pRr lxdfnL e]udf kfOg] ax'd"No h8La'6Lx¿ h:t}M of;f{u'Daf, kfFrcf}+n], h6fd;L, ;t'jf, e"FOs:t'/L nufotsf] clgolGqt / cJojl:yt ?kdf eO/x]sf] ;+sng sfo{nfO{ /f]sL ;+/If0f, pTkfbg, Joj:yfkg / pkof]u ug{ tyf /fh:jsf] bfo/fdf Nofpg cfjZos sfg'gL gLltut Pj+ j}1flgs of]hgf tof/ u/L nfu" ul/g] 5 . -176_ :yfgLo pTkfbg tyf ;fwg / ; f]tdf cfwfl/t hn, h+un, h8La'6L, kmnkm"n, vlgh kbfy{, s[lifhGo pTkfbg, kz'kfng, ko{6sLo ;fwg / dfgjLo ; f]tsf] plrt k of]u u/L ;fgf, demf}nf 37 tyf 7"nf pBf]ux¿sf] :yfkgf / ljsf; u/L gful/ssf] ;du hLjg k2ltnfO{ cfly{s ?kaf6 ?kfGt/0f ub}{ k b]znfO{ ;d[4 ul/g] 5. -177_ ;'v]{tsf] ;f6fvfgLdf ljz]if cfly{s If]q :yfkgf / ljleGg lhNnfx¿df ;fgf tyf demf}nf pBf]uu fd :yfkgf tyf pBf]u ljsf;sf ;xof]uL k"jf{wf/ sfo{qmd ;~rfng ul/g] 5 . o;sf] nflu ?= @@ s/f]8 ljlgof]hg u/]sf] 5' . -178_ cfod"ns sfo{qmd cGtu{t blnt nlIft pBf]u ljsf; sfo{qmd ;~rfng ul/g] 5 . o;sf] nflu ?= ^ s/f]8 ljlgof]hg u/]sf] 5' . -179_ k b]zdf /x]sf vlghx¿sf] cWoog, cg';Gwfg, pTvgg\ / ljsf;sf] nflu cfjZos ah]6sf] Joj:yf u/]sf] 5' . -180_ h8La'6L k zf]wg s]G›sf] ;DefJotf cWoog / o;sf] k"jf{wf/ lgdf{0f, of;f{u'Daf ks]6 If]q ;+/If0f Pj+ k aw{g, jg k}bfjf/ ;+/If0f, k aw{g tyf Joj:yfkg sfo{qmdsf] nflu ?= !# s/f]8 ^) nfv ljlgof]hg u/]sf] 5' . ko{6g -181_ …s0ff{nL ;d[l4sf] cfwf/, ko{6gsf] ljsf; / k"jf{wf/Ú eGg] pb\3f]ifsf ;fy ;'? ul/Psf] s0ff{nL /f/f ko{6g jif{, @)&% nfO{ ;kmn agfpg k a4{gfTds / k rf/fTds sfo{x¿nfO{ lg/Gt/tf lbO{ ko{6ssf] ;]jf / ;'ljwf lj:tf/ / :t/Ls/0f ug{ lghL If]qnfO{ cfslif{t ul/g] 5 . 38 -182_ sfFqm]ljxf/, a'na'n], a/fx tfn, hfh'/f bx, s'lkG8] tfn, v}/fjfª, s'dfv, s';] hnhnf, ;'o8f dflnsf, :ofk'{ bx, z] kmf]S;'08f] tfn, z] u'Daf, rGbggfy, 5fofFgfy, /f/f tfn, /lnª u'Daf, vk'{gfy, lnldxNhL u'Daf, lxN;f, -s}nfz dfg;/f]j/_, krfn em/gf, dxfa', k~rb]jn, k~rsf]zL, b'Nn', l;4kfOnf ;'v]{t …s0ff{nL ko{6g ;ls{6Ú sf] ;DefJotf cWoog u/L g]kfn ;/sf/sf] ;xof]udf sfof{Gjog ub{} nlug]5 . o; sfo{sf nflu cfjZos ah]6 Joj:yf u/]sf] 5' . -183_ k b]zsf ljleGg :yfgx¿df ¥oflˆ6ª, aGhL hlDkª, Kof/fUnfOl8ª, kj{tf/f]x0f, /s SnfOlDaª h:tf ;fxl;s ko{6gsf] lghL tyf cGo ljsf; ;fem]bf/;Fu ;dGjo / ;xsfo{ u/L ko{6g k a4{g ul/g] 5 . -184_ ?s'db]lv ;Nofg hfh/sf]6 b}n]v sfnLsf]6;Dd …o'4 6«]nÚ lgdf{0f ug{sf nflu ah]6 ljlgof]hg u/]sf] 5' . -185_ o; k b]zsf] dxTjk"0f{ ko{6sLo If]qsf] ljsf; ug{ /f/f tfn, z]– kmf]S;'08f] tfn, :ofk{', k~rsf]zL / s'lk08] tfn ko{6g ljsf; ;ldlt u7g u/L ko{6g ljsf;df hf]8 lbOg] 5 . -186_ …lgs'~hb]lv lgs'~h;DdÚ sfo{qmd cGtu{t alb{of/f/f tyf …tfnb]lv tfn;DdÚ sfo{qmd cGtu{t /f/f, z] kmf]S;'08f], :ofk'{, s'lk08], a'na'n] ko{6g ?6sf] ljsf; ul/g] 5 . -187_ lghL If]qsf] ;xsfo{df ;DefJotf /x]sf hndfu{ If]qdf l:6d/ ;~rfng ug{ / jL/]Gb gu/ uf]7LsfF8f s]a'nsf/ ;~rfngdf Nofpg k b]z ;/sf/n] cfjZos kxn ug]{5 . 39 -188_ ko{6g k aw{gsf nflu ko{6g Joj;foLs/0fsf] ljsf;, xf]d:6] tyf ;fd'bflos nh Joj:yfkg, ;fd'bflos ko{6gdf :yfgLo pTkfbg k aw{g sfo{qmd h:tf ljljw sfo{qmd ;~rfng ug{ ?= $ s/f]8 %) nfv ljlgof]hg u/]sf] 5' . -189_ ko{6g ;"rgf k jfx sfo{qmd cGtu{t s0ff{nL ko{6g u'?of]hgf lgdf{0f, k fb]lzs ko{6g af]8{ u7g tyf ;+:yfut ljsf;sf] ;DefJotf cWoog, kof{j/0fLo h}ljs ljljwtfo'Qm k fb]lzs ;+u xfno ;DefJotf cWoog u/L lgdf{0f sfo{ ;'¿ ug]{, ko{6g ;"rgf s]G› :yfkgf, g]kfn ;/sf/;Fusf] ;xsfo{df /f/fsf] e"– pkof]u of]hgf tof/L sfo{qmdx¿ ;~rfng ul/g] 5 . o;sf nflu ?= $ s/f]8 $) nfv ljlgof]hg u/]sf] 5' . -190_ /f/f tfn tyf z]–kmf]Sz'08f] tfn jl/kl/ kbdfu{ lgdf{0f, b}n]v k~rsf]zL ko{6g ;ls{6 / sf]l6nf dfgj lgld{t tfn, krfn em/gf ko{6g ljsf;, ?s'd :ofk{" tfn ;+/If0f, ;Nofg s'dfv, v}/fjfª, nIdLk'/ / s'lkG8] tfn ;+/If0f, ;'v]{tsf] sfFqm]laxf/ / a'na'n] ko{6g ljsf; tyf ko{6sLo :ynx¿df wd{zfnf lgdf{0f, u ]6 lxdfnog 6«]lsË ;ls{6, 9f]/kf6g z]–kmf]Sz'08f]–/f/f–vKt8 xl/t ;8s ;DefJotf cWoog, ko{6s kbdfu{ lgdf{0f, sfnLsf]6, 8f]Nkf h:tf If]qdf hLof]kfs{ ;+/If0f sfo{qmd tyf s0ff{nL k b]zsf ko{6g uGtAox?sf] >Ao b[Zo ;fdu L tof/L u/L k rf/ k ;f/ ug{] 40 nufotsf sfo{qmdx¿ ;~rfng ul/g] 5 . o;sf nflu ?= ^) s/f]8 ljlgof]hg u/]sf] 5' . -191_ gful/ssf] hLljsf] kfh{g ;'wf/ u/L ul/aL Go"gLs/0f ug{ ;xof]u k'¥ofpg] ljleGg lgsfox¿;Fusf] ;fem]bf/Ldf Kofs]h sfo{qmd ;~rfng ul/g] 5 . o; ;fem]bf/L sfo{qmdsf] nflu ?= !) s/f]8 ljlgof]hg u/]sf] 5' . xjfO oftfoft -192_ k b]zsf] /fhwfgL jL/]G›gu/ l:yt ljdfg :ynsf] :t/f]Gglt u/L ;'v]{taf6 h'Dnf, d'u', l;ldsf]6, 8f]Nkf, rf}/hxf/L, ?s'd ;Nn] ;fy} g]kfnu~h, wgu9L, e}/xjf / sf7df8f}F;Dd yk p8fg ;]jf lj:tf/ ug{ ljleGg xjfO{ ;]jf k bfos sDkgLx¿nfO{ pTk ]l/t ug'{sf ;fy} OGwgdf cg'bfgsf] Joj:yf ldnfOg] 5 . -193_ ;'v]{tdf cGt/f{li6«o dfkb08 cg';f/sf] ljdfg :yn lgdf{0f sfo{ ug{ / cGo lhNnfx¿df xjfO{ d}bfgsf] ;DefJotf cWoogsf] nflu g]kfn ;/sf/;Fu ;dGjo ul/g] 5 . -194_ /f/f ko{6g jif{, @)&% nfO{ b[li6ut u/L d'u'sf] tfNrf / sf7df8f}F l;wf xjfO{ p8fg ;~rfng ug{ g]kfn ;/sf/;Fu kxn ul/g] 5 . jg jftfj/0f -195_ lxdfnL jg ;+/If0fdf j}slNks cfw'lgs k ljlwnfO{ k f]T;fxg ul/g] 5 . s0ff{nL If]qsf] dxTjk"0f{ /}yfg] jg:klt / jGohGt'x¿sf] 41 cg';Gwfg, clen]vLs/0f tyf ;+/If0f u/L j}1flgs jg Joj:yfkg, jg 89]nf] lgoGq0f sfo{qmdx¿ ;~rfng ul/g] 5 . -196_ pBf]u, k6{og, jg, jftfj/0f ;DaGwL gLlt, /0fgLlt th{'df ul/g] 5. -197_ …jftfj/0f d}qL xl/t cy{tGq, ;d[l4sf] d"n dGqÚ eGg] gf/fsf ;fy Ps JolQm bz lj?jf /f]Kg] gLltnfO{ k f]T;fxg ug{ efjL ;GtltnfO{ lj?jf pkxf/ sfo{qmd cGtu{t hGd, ljjfx h:tf ;fdflhs, ;f+:s[lts sfo{x¿sf gfddf j[Iff/f]k0f u/L jg / jftfj/0f ;+/If0f, ;Da4{gsf nflu r]tgfd"ns sfo{qmdx¿ ;~rfng ul/g] 5 . -198_ …:jR5 jftfj/0fsf] nflu xl/ofnLÚ eGg] gf/fnfO{ ;fy{s t'Nofpg o'jf Sna, dlxnf ;d"x, ljBfno tyf cGo ;fdflhs ;+3 ;+:yfx¿nfO{ ;xefuL u/fO{ lgoldt ;/;kmfO{ / ;fj{hlgs :yndf j[Iff/f]k0f sfo{nfO{ cleofgsf] ?kdf cufl8 a9fOg] 5 . -199_ …ul/a hgtfsf] wg, hl8a'6L jGohGt' / jgÚ eGg] gf/fnfO{ cleofgsf] ?kdf ;~rfng ug{ jg tyf lghL hUufdf cfod"ns h8La'6L j[Iff/f]k0f sfo{qmd ;~rfng ul/g] 5 . k To]s lhNnfdf ;fd"lxs h8La'6L v]tLnfO{ k f]T;fxg ug{ ljleGg lgsfox¿sf] ;fem]bf/Ldf sfo{qmd ;~rfng ul/g] 5 . o; sfo{qmdsf nflu ?= !* s/f]8 ljlgof]hg u/]sf] 5' . -200_ ljutsf kl/jt{gsf/L cfGbf]ngx¿df hLjg alnbfgL lbg] ;Dk"0f{ ;lxbx¿sf] ;Demgfdf ;lxb :df/ssf ;fy} ko{6g kfs{, afn 42 pBfg, af]6flgsn uf8]{g / lrl8of 3/ lgdf{0f ug{ ;DefJotf cWoog u/L lgdf{0f sfo{ cufl8 a9fOg] 5 . o;sf nflu cfjZos /sd ljlgof]hg u/]sf] 5' . -201_ pRr k ljlwo'Qm ax'jifL{o jg g;{/L :yfkgf / o;sf] k efjsf/L ;~rfngsf nflu ?= $ s/f]8 ljlgof]hg u/]sf] 5' . -202_ PsLs[t e" ;+/If0f tyf hnfwf/ Joj:yfkg sfo{qmd, cfsl:ds klx/f] Joj:yfkg tyf gbL lgoGq0f sfo{qmd, jftfj/0fLo ;]jfsf] e'QmfgL cWoog, hnjfo' kl/jt{g cg's"ng of]hgf tof/L h:tf jftfj/0f ;+/If0f ;DaGwL sfo{qmdx¿ ;~rfng ul/g] 5 . o;sf] nflu ?= @( s/f]8 %) nfv ljlgof]hg u/]sf] 5' . -203_ u'/fF; ;+/If0f If]q 3f]if0ff u/L ;+/If0f, k a4{g dfkm{t ko{6sLo ljsf; ug{ cfjZos ah]6 ljlgof]hg u/]sf] 5' . jfl0fHo tyf cfk"lt{ -204_ pkef]Qmfsf] lxt ;+/If0f ug{ :yfgLo txsf] ;xsfo{df ahf/ cg'udg u/L ahf/nfO{ lgoldt / Jojl:yt ug{ pkef]Qmf hfu/0f cleofg sfo{qmdx¿ ;~rfng ul/g] 5 . o; sfo{qmdsf] nflu ?= &) nfv ljlgof]hg u/]sf] 5' . -205_ ;8s oftfoftsf] kx'Fraf6 6f9f /x]sf 8f]Nkf / x'Dnf lhNnfsf &) jif{ k'u]sf Ho]i7 gful/s / ckfËtf ePsf JolQmx¿nfO{ cfˆgf] lhNnfdf cfjthfjt ubf{ xjfO{ oftfoftdf ;xof]u k'¥ofpgsf nflu cfjZos sfo{ljlw agfO{ tf]lsPsf] xjfO{ ef8f b/df ?= 43 !))) cg'bfgsf] Joj:yf ul/g] 5 . ;fy} b'u{d If]qsf nflu vfBfGg 9'jfgLdf ;d]t cg'bfgsf] Joj:yf ul/Psf] 5 . o;sf nflu ?= $ s/f]8 ljlgof]hg u/]sf] 5' . -206_ ;'v]{tb]lv s0ff{nLsf ljleGg lhNnfx¿df ul/g] xjfO{ p8fgnfO{ lgoldt / ;'rf? ug{ xjfO{ ;]jf k bfosnfO{ xjfO{ OGwgdf cg'bfg lbg] Joj:yf u/]sf] 5' . -207_ j:t' tyf ;]jfsf] pTkfbg, u'0f:t/ sfod / cfk"lt{ Joj:yfnfO{ ;xh ul/g] 5 . o;sf nflu t'ngfTds nfesf j:t' tyf ;]jfsf] klxrfg, k aw{g / ljsf; ;DaGwL sfo{qmdx¿, sfnf]ahf/L tyf sf6]{lnË lgoGq0f, vfB j:t'sf] u'0f:t/ dfkg k of]uzfnf :yfkgf tyf k b]z leqsf k]6«f]n kDkx¿sf] :t/f]Ggltsf] dfkb08 tof/ u/L sfof{Gjog ug{ ?= ! s/f]8 () nfv ljlgof]hg u/]sf] 5' . -208_ g]kfn ;/sf/;Fusf] ;dGjodf k b]zsf] pko'Qm :yfgdf slDtdf () lbgnfO{ k'Ug] u/L k]6«f]lnod kbfy{ e08f/0f ug{ k]6«f]lnod e08f/0f s]Gb :yfkgfsf nflu ;DefJotf cWoog ul/g] 5 . lj1fg tyf k ljlw -209_ o; k b]zsf] ;du ljsf;sf] nflu ;"rgf, ;~rf/, lj1fg / k ljlwsf] pRrtd ljsf; / pkof]u ul/g] 5 . jftfj/0fLo k b'if0f dfkg k of]uzfnf :yfkgf, ax'p2]zLo cfw'lgs k ljlw s]G› :yfkgf tyf lj1fg / k ljlwsf] k bz{gL ul/g] 5 . lj1fg / k ljlwsf] cWoog / cjnDagsf ;fy} pBf]u, jg, ko{6g tyf jftfj/0fsf] 44 j}1flgs cg';Gwfg ;DaGwL zf]w ug{sf nflu cfjZos ;xof]u ul/g] 5 . o;sf nflu ?= % s/f]8 ljlgof]hg u/]sf] 5' . cfGtl/s dfldnf tyf sfg'g -210_ …;d[l4 / ljsf;sf nflu zflGt ;'/Iff, ;'/lIft k b]z hgck]IffÚ sf] d"n dd{nfO{ ÅboËd ub}{ rf]/L, 8s}tL, u'08fubL{, sfnf] ahf/L, ha/h:tL c;'nL, dfgj a]rlavg, dlxnf lx+;f h:tf ck/fwsf] k efjsf/L ?kdf lgoGq0f ug{ ljz]if zflGt ;'/Iff cleofg ;~rfng ul/g] 5 . o;sf nflu ¿= !) s/f]8 ah]6 ljlgof]hg u/]sf] 5' . -211_ k b]zsf hgtfnfO{ zflGt ;'/Iffsf] k Tofe'lt lbnfpg cfjZos sfg'g lgdf{0f u/L k b]z k x/L u7g Pj+ k b]z k x/L d'Vofno nufot cfjZos ;+/rgfx¿ tof/ ul/g] 5 . o;sf] nflu cfjZos ah]6 ljlgof]hg u/]sf] 5' . -212_ …Jofj;flos ;]jfsf] cfwf/, k ljlwo'Qm k x/L ;]jfsf] lj:tf/Ú sf] gLlt cg'?k ;'/Iff ;]jfdf k ljlwsf] clwstd k of]u ug]{ sfo{qmdx¿ nfu" ug{ cfjZos ah]6sf] Joj:yf u/]sf] 5' . -213_ nfu" kbfy{ lgif]w, dlb/f lgoGq0f tyf ;fj{hlgs, ef}lts k"jf{wf/ lgdf{0f sfo{df x'g] clgoldttf / l9nf;':tLsf] cGTosf nflu d"t{ sfo{of]hgf lgdf{0f u/L k efjsf/L sfof{Gjog ug{ s]xL ah]6 ljlgof]hg u/]sf] 5' . 45 -214_ :yfgLo cfjZostf, ef}uf]lns cj:yf / ljlzi6Ls/0fsf cfwf/df ;'/Iff ;]jfsf] juL{s/0f u/L ko{6sLo If]qdf ko{6sLo k x/L ;]jf, u fdL0f e]udf ;fd'bflos k x/L ;]jf / gu/ If]qdf gu/ k x/L ;]jfsf] :yfkgf / lj:tf/ ug]{ Joj:yf ldnfPsf] 5' . -215_ :yfgLo ;/sf/ / ;/f]sf/jfnf ;Fusf] ;xsfo{df …xfd f] k x/L, xfd f] ;fem]bf/LÚ sfo{qmdåf/f ;x/b]lv ufFp;Dd ;'/Iffsf] cg'e"lt lbnfpg …k x/L o'jf xft]dfnf] cleofgÚ ;~rfng ul/g] 5 . -216_ k x/Lsf] Jofj;flos Ifdtf clej[l4 ug{ o;} cfly{s jif{df pRr k ljlwo'Qm k fb]lzs tflnd s]G› Joj:yfkg ug{'sf ;fy} ljlzi6 k s[ltsf] kj{tLo k x/L k lzIf0f k lti7fg :yfkgf ul/g] 5 . o;sf nflu ?= !) s/f]8 ah]6sf] Joj:yf u/]sf] 5' . -217_ k b]z k x/Lsf 5f]/f5f]/Lx¿nfO{ ljBfnodf ;xh kx'Fr k'¥ofpg] p2]Zon] Ps k x/L ljBfno :yfkgf ug{ cfjZos ah]6sf] Joj:yf u/]sf] 5' . -218_ k b]z leq /x]sf sf/fuf/ ejgx¿sf] dd{t, ;Def/ / ;'wf/ ul/g] 5 . sf/fuf/leq /x]sf s}bL aGbLx¿sf] rfnrng ;'wf/ ub}{ ;Lkd"ns tflnd lbOg] 5 . s}bL aGbLx¿åf/f pTkflbt j:t'x¿ vl/b ug]{ Joj:yf k b]z ;/sf/n] ug]{5 . -219_ nfu' kbfy{sf] b'Jo{;gdf km;]sf o'jf–o'jtLx¿nfO{ ;xL dfu{df lxF8fpgsf] nflu hgr]tgfd'ns sfo{qmdx¿ ;~rfng ug]{ / ;f] 46 sfo{sf nflu :yflkt ;+3 ;+:yfx¿;Fu ;xsfo{ ug{ cfjZos ah]6 ljlgof]hg u/]sf] 5' . -220_ l8lh6n s0ff{nL k b]zsf nflu of]hgfa4 cfwf/x¿ lgdf{0f ug{ k To]s lgjf{rg If]qsf slDtdf Ps :yfgLo tx / Ps ljBfnonfO{ l8lh6n k ljlwo'Qm agfpg cfjZos ah]6sf] Joj:yf u/]sf] 5' . -221_ ;"rgf k 0ffnLnfO{ Jojl:yt / kx'Frof]Uo agfpgsf nflu ;'v]{tdf Data Center sf] :yfkgf ul/g] 5 . o;sf nflu ¿= # s/f]8 ah]6 ljlgof]hg u/]sf] 5' . -222_ …;a}sf nflu ;"rgf, ;a}lt/ ;~rf/Ú sf] cjwf/0ffnfO{ sfof{Gjogdf Nofpg ;~rf/sf] kxF'raf6 al~rt ufFp–a:tLx¿nfO{ b'O{ jif{leq k"0f{ ?kdf ;~rf/ k 0ffnLdf cfa4 ug{] Joj:yf ul/g] 5. -223_ s0ff{nL k b]zsf ;a} dGqfno / dftxtsf ;/sf/L lgsfox¿nfO{ Ps jif{leq k ljlwo'Qm agfO{ Administration -224_ Less Paper tyf Smart sf] cjwf/0ff sfof{Gjogdf NofOg]5 . ;~rf/sdL{x¿sf] k];fut bIftf / ljifout Ifdtf clej[l4 ug{ tyf cfd;~rf/sf] If]qdf cWoog, cg';Gwfg sfo{ cl3 a9fpg k b]z :t/Lo cfd;~rf/ k lti7fg u7g u/L ;~rfng ug{sf nflu cfjZos ah]6 Joj:yf u/]sf] 5' . -225_ ;'zf;gsf] kIfdf cg';Gwfgd"ns kqsfl/tfnfO{ k f]T;fxg ug{ ;f] If]qdf cljlR5Gg lqmofzLn eO{ ;dfhdf pNn]Vo of]ubfg u/]sf 47 cu h kqsf/x¿ dWo]af6 k To]s jif{ k ]; :jtGqtf lbj;sf] cj;/df Pshgf kqsf/nfO{ ?= ! nfv /fzLsf] …s[i0f;]g OR5's kqsfl/tf k'/:sf/Ú k bfg ug]{ Joj:yf u/]sf] 5' . -226_ kqsf/x¿sf] :jf:Yo ;+j]bgzLntfnfO{ dWogh/ ub}{ yk ;lqmo x'g clek ]l/t ug]{ p2]Zon] kqsf/ :jf:Yo aLdf sfo{qmd nfu" ug{ cfjZos ah]6 ljlgof]hg u/]sf] 5' . -227_ /]l8of] / 6]lnlehg tyf k fb]lzs ;dfrf/ ;ldlt h:tf ;~rf/ dfWodx¿ ;~rfngdf NofO{ hgtfsf] ;';"lrt x'g] clwsf/nfO{ ;Ddfg ug{ ah]6sf] Joj:yf ldnfPsf] 5' . -228_ k b]z ;/sf/sf cflwsfl/s b:tfj]hx¿ k sfzgsf nflu k fb]lzs d'›0f ljefusf] :yfkgf ul/g] 5 . -229_ ljkb\ hf]lvd Joj:yfkg ug{ k efjsf/L sfo{of]hgf lgdf{0f u/L sfof{Gjog ug{ / ljkb\ kLl8tx¿sf] p2f/sf nflu x]lnsK6/ ;]jf pknAw u/fpg cfjZos /sd ljlgof]hg u/]sf] 5' . -230_ åGå kLl8t, ;lxb kl/jf/, 3fOt] / ckfËx¿sf] /fxt / /f]huf/Lsf] cj;/ l;h{gfsf nflu ¿= % s/f]8 ah]6 ljlgof]hg u/]sf] 5' . -231_ …sfg'gsf] cgle1tf IfDo x'Fb}gÚ eGg] sfg'gsf] ;j{dfGo l;4fGt ;a}df ;';"lrt u/fpgsf] nflu dfgj clwsf/ tyf dfgjLo sfg'g, sfg'gL ;fIf/tf, ;'/Iff lzIff h:tf ljifodf ;r]tgf cleofg ;~rfng ug{sf] nflu cfjZos ah]6sf] Joj:yf u/]sf] 5' . 48 -232_ o; jif{nfO{ …sfg'g lgdf{0f jif{Ú sf] ?kdf lnO{ hg;xeflutfdf s0ff{nL ;Da[l4 d}qL sfg'gx¿sf] lgdf{0f ul/g] 5 . sfg'gL cWoog, cg';Gwfg tyf sfg'g th{'df ug{ ;xof]u k'¥ofpg k b]z sfg'g cfof]usf] u7g ul/g] 5 . o;sf nflu cfjZos ah]6 ljlgof]hg u/]sf] 5' . d'VodGqL tyf dlGqkl/ifb\ -233_ s0ff{nL k b]zdf ul/aLsf] /]vfd'lg sl/a %@ k ltzt hg;+Vof /x]sf] 5 . pQm ul/aL k ltztnfO{ % jif{leqdf cfwfdf emfg{] nIo lnOPsf] 5 . /f]huf/Lsf cj;/ l;h{gf ug{ s0ff{nL /f]huf/ sfo{qmd ;~rfng ul/g] 5 . a]/f]huf/L b/ 36fpg Ps 3/ Ps /f]huf/ sfo{qmd cGt{ut jif{df slDtdf !)) lbg /f]huf/Lsf] Uof/]G6L ul/g] 5 . -234_ g]kfn ;/sf/sf] ;dGjodf o'jf z}lIfs a]/f]huf/LnfO{ ;Daf]wg ug{ z}lIfs k df0fkqsf] cfwf/df C0f lbg] Joj:yf ul/g] 5 . Jofj;flos k :tfjsf] d"NofÍg u/L pko'Qmtfsf] cfwf/df ;/n dfWodaf6 C0f pknAw u/fpg a}+sx¿;Fu ;xsfo{ ul/g] 5 . -235_ …s0ff{nL pHofnf] sfo{qmdÚ nfO{ d"t{?k lbO{ k b]zsf] ljleGg lhNnfsf] u fdL0f If]qdf ljB't k'¥ofpg ?= %) s/f]8 ah]6 ljlgof]hg u/]sf] 5' . -236_ cJojl:yt / 5l/P/ /x]sf a:tLnfO{ PsLs[t u/L ljsf; / ;]jf ;'ljwf ;xh agfpg d'VodGqL PsLs[t a:tL tyf gd'gf ufpF 49 ;x/ ljsf; sfo{qmd cleofgsf ;fy cl3 a9fpg] Joj:yf ldnfOg] 5 . o; sfo{sf nflu ?= @% s/f]8 ah]6 ljlgof]h u/]sf] 5' . -237_ k b]zdf pTs[i6 glthf Nofpg] h]x]Gbf/ ljBfyL{nfO{ k fljlws pRr lzIffsf nflu d'VodGqL 5fqj[lQ sf]ifsf] Joj:yf u/L 5fqj[lQ k bfg ul/g] 5 . -238_ k b]zsf] bLuf] / Jojl:yt ljsf;sf nflu ljleGg If]qsf lj1x¿ ;lDdlnt Ps PsLs[t s0ff{nL ljsf; lj1 ;d"x -lyÍ 6\ofÍ_ u7g ul/g] 5 . -239_ e i6frf/k lt z'Go ;xgzLntfsf] gLlt cjnDag ub}{ e i6frf/, clgoldtf, l9nf;':tL, 3';vf]/L, sld;gtGqnfO{ s8f lgoGq0f ug{sf] nflu clVtof/ b'?kof]u cg';Gwfg cfof]u;Fusf] ;xsfo{df cg'udg, lgoGq0f / sf/jfxLnfO{ k efjsf/L 9Fun] cufl8 a9fOg] 5 . o;sf nflu cfjZos gLlt, sfg'g / ;+oGq lgdf{0f ul/g] 5 . -240_ ef}uf]lns ;"rgf k 0ffnL (Geographical Information System-GIS) sf] dfWodaf6 pTkfbg If]qx¿nfO{ gS;f+sg u/L k fyldsLs/0f ul/g] 5 . ;fy} s0ff{nL k b]zsf dxTjk"0f{ ljsf; cfof]hgfx¿sf] k"j{;DefJotf, ;DefJotf cWoog u/L lj:t[t kl/of]hgf k ltj]bg lghL If]q;Fusf] ;fem]bf/Ldf tof/ ug]{ / ;DefJo cfof]hgfx¿sf] a[xt s0ff{nL ljsf; of]hgf lgdf{0f ul/g] 5 . o;sf nflu cfjZos ah]6sf] Joj:yf u/]sf] 5' . 50 -241_ k b]z ;efsf] ;+:yfut ;'b[9Ls/0f tyf k b]z ;efsf ;b:ox¿sf] 1fg, ;Lk / Ifdtfsf] clej[l4 ug{ cfjZos tflnd, uf]i7L / ;]dLgf/ ;~rfng ug{sf] nflu cfjZos ah]6sf] Joj:yf ldnfPsf] 5' . cfly{s dfldnf tyf of]hgf -242_ cfly{s, ;fdflhs / ef}lts k"jf{wf/ ;d]tsf] b[li6n] k5fl8 /x]sf] s0ff{nL k b]zdf g]kfn ;/sf/sf] plrt Wofg k'Ug g;s]sf] w/ftnLo oyfy{tf xfd f ;fd" 5 . Go"g cfGtl/s ; f]t /x]sf] / g]kfn ;/sf/af6 ;d]t kof{Kt cg'bfg /sd k fKt x'g g;s]sf] ;Gbe{df xfdL ;fgf] cfsf/sf] ah]6df afFlwg afWo 5f}+ . t/ o; k b]zn] g]kfn ;/sf/;Fu ljz]if cg'bfg, ;dk'/s cg'bfg, cfGtl/s C0f / cGo ;xof]usf] nflu bfaL k]z ug]{ cu flwsf/ /x]sf] 5 . k r'/ ljsf;sf] ;Defjgf ePsf] o; k b]zdf cGt/f{li6«o ljsf; ;fem]bf/x¿ / lghL If]qsf nufgLstf{x¿ ljsf; / ;d[l4 ofqfdf ;fem]bf/L / nufgL ug{ OR5's /x]sf 5g\ . xfdL;Fu cfˆgf] ;fwg ; f]tn] ;DkGg ug{ g;lsg] k z:t cfsif{s 7"nf / a[xt cfof]hgfx¿ /x]sf 5g\ . To:tf cfof]hgfx¿df nufgL ug{ g]kfn ;/sf/sf] kxn sbdL / cGo ;xof]uL ;d'bfosf] ;xof]u ckl/xfo{ 5 . o; ;Gbe{df ax'kIfLo nufgLnfO{ cfslif{t ug{ g]kfn ;/sf/sf] ;dGjodf nufgLstf{x¿sf] ;xeflutfdf s0ff{nL nufgL ;Dd]ng ul/g] 5 . o;sf ;fy} k b]zdf hGdL x'sL{ 51 xfn b]zsf ljleGg :yfgdf /xg' ePsf pBdL, Jofkf/L, Joj;foL, k]zfsdL{, /fi6«;]jsx¿, ljleGg b]zdf j}b]lzs /f]huf/Ldf uPsf >ldsx¿ tyf ljb]zdf /x]sf u}/ cfjf;Lo g]kfnL gful/sx¿nfO{ k b]zsf ljleGg cfof]hgfx¿df nufgL ug{ clkn ub}{ nufgLstf{nfO{ k f]T;fxg ul/g] 5 . o; k[i7e"lddf s0ff{nL k b]zsf d]?b08 cfof]hgfx¿sf] ;DefJotf cWoog, lj:t[t kl/of]hgf k ltj]bg -8LkLcf/_ / lgdf{0fsf nflu g]kfn ;/sf/sf] ljz]if cg'bfg, ;dk"/s cg'bfg, g]kfn ;/sf/sf] cfGtl/s C0f, ljsf; ;fem]bf/x¿sf] ;xof]u Pj+ lghL If]qsf] nufgL cfslif{t ul/g] 5 . k b]z ;/sf/n] g]kfn ;/sf/ / bftf jf lghL If]q;Fu ;xsfo{df b]xfo adf]lhdsf cfof]hgfx¿nfO{ zL3 tfsf ;fy ;DkGg ug{ ;dGjo tyf ;fem]bf/L ug]{5 .  e]/L aaO{ 8fOe;{g, gn l;+ uf8, km"sf]6 s0ff{nL, a]tg s0ff{nL hnljB't cfof]hgfx¿,  hd'gfxf lxN;f k wfgdGqL cGt/f{li6«o b 't dfu{ -kmf:6 6«ofs_,  x'Dnf / 8f]Nkf lhNnf ;b/d'sfd hf]8\g] /0fgLlts /fhdfu{x¿,  s0ff{nL /fhdfu{ b'O{ n]g :t/f]Gglt,  e]/L sl/8f]/ l5Gr' 8f]Nkf wf] df]l/Dnf ;8s lgdf{0f tyf :t/f]Gglt,  gfUdf /f/f gfSr] nfUgf ko{6sLo dfu{ :t/f]Gglt, 52  blIf0f l;dfgf alb{ofb]lv gfSr] nfUgf;Dd ;8s :t/f]Gglt,  ;'v]{t alb{of ;'?ª dfu{ lgdf{0f,  d';Lsf]6 hd'gfxf gfsf ;8s,  ;'v]{t pkTosf a[xt rqmky,  ;'v]{t b}n]v ;8s :t/f]Gglt,  rf}/hxf/L hfh/sf]6 h'Dnf sfdL a'9f zxLb dfu{,  /fKtL nf]s dfu{ :t/f]Gglt,  s0ff{nL, e]/L, aaO{ lnˆ6 l;+rfO{,  h8La'6L k zf]wg s]Gb ,  cf}iflw pBf]u :yfkgf,  l;d]G6 pBf]u :yfkgf / ;~rfng,  vlgh pBf]u :yfkgf,  k fb]lzs /+uzfnf lgdf{0f,  s0ff{nL ko{6g ;ls{6 lgdf{0f,  cuf{lgs s[lif Joj;fo k a4{g sfo{qmd,  k fb]lzs s[lif k lti7fg :yfkgf,  s0ff{nL cfo'j]{b ljZjljBfno :yfkgf,  ;'v]{t d]l8sn sn]h :yfkgf,  Po/ PDa'n]G; ;]jf ;~rfng,  s0ff{nL ljZjljBfno k"jf{wf/ lgdf{0f,  PsLs[t a:tL ljsf; tyf gd'gf ufpF ;x/ sfo{qmd, 53  k fb]lzs k]6«f]lnod e08f/0f s]Gb lgdf{0f,  ljz]if cfly{s If]q :yfkgf,  b}n]vsf] UofF; / k]6«f]lnod kbfy{ cGj]if0f, pTvgg . plNnlvt cfof]hgfx¿sf] k s[lt cg';f/ g]kfn ;/sf/af6 k fKt x'g] ljz]if cg'bfg, ;dk"/s cg'bfg, cfGtl/s C0f Pj+ g]kfn ;/sf/sf] ;dGjodf ljsf; ;fem]bf/x¿sf] ;xof]u ;d]taf6 ljleGg cfof]hgfx¿sf] k"j{;DefJotf tyf ;DefJotf cWoog / pko'Qmtfsf cfwf/df k fyldsLs/0f u/L qmlds ?kdf sfof{Gjog ug{ ?= @) ca{ kl/rfng ul/g] 5 . -243_ s0ff{nL k b]zdf g]kfn ;/sf/sf] ljz]if cg'bfg, ;dk"/s cg'bfg, cfGtl/s C0f, ljsf; ;fem]bf/x¿sf] ;xof]u tyf cGo lghL If]qsf] nufgLdf ;~rfng ul/g] pk/f]Qm 7"nf ax'p2]ZoLo cfof]hgfx¿sf] nflu s0ff{nL k"jf{wf/ ljsf; nufgL sf]if :yfkgf ul/g] 5 . xfn pQm sf]ifdf aLp k'FhLsf] ?kdf ?= ! ca{ ljlgof]hg u/]sf] 5' . -244_ …;d[l4sf nflu ;xsfo{Ú eGg] gf/fsf ;fy hgtfsf] ;xeflutf / :jfldTjdf …cfˆgf] ufpF cfkm} agfcf}+Ú sfo{qmd cGtu{t :yfgLo tx;Fusf] ;fem]bf/Ldf ljleGg k"jf{wf/ ljsf;sf sfo{qmdx¿ ;~rfng ul/g] 5 . To;sf nflu cfˆgf] ufpF cfkm} agfcf}F ;fem]bf/L sf]if :yfkgf ul/g] 5 . pQm sf]ifdf nflu ?= ^) s/f]8 ljlgof]hg u/]sf] 5' . 54 -245_ :yfgLo txsf] ljsf; lgdf{0fdf ;xof]u k'¥ofpgsf nflu k b]z ;/sf/n] &( j6} :yfgLo txx?nfO{ /fli6«o k fs[lts ; f]t tyf ljQ cfof]usf] ;'q cg';f/ k b]z ;l~rt sf]ifaf6 ?= $) s/f]8 ljQLo ;dfgLs/0f cg'bfg k bfg ul/Psf] 5 . -246_ g]kfn ;/sf/af6 sfo{qmd ;"rL ;lxt k fKt x'g cfPsf] ;zt{ cg'bfg /sd ?= ^ ca{ ^$ s/f]8 tt\ tt\ cfof]hgfx¿df vr{ u/L sfof{Gjogdf n}hfg] Joj:yf ldnfPsf] 5' . -247_ o; k b]zsf] cfly{s, ;fdflhs / k"jf{wf/ ljsf;sf] nflu ;fj{hlgs, lghL, gful/s ;fem]bf/L Partnership-P4) (Public Private People df]8]ndf cfof]hgfx¿ 5gf]6 tyf ;~rfng ul/g] 5 . s0ff{nL k b]zdf nufgL ug]{ lghL If]qsf nufgLstf{x¿nfO{ cfos/df 5'6 lbgsf nflu g]kfn ;/sf/;Fu cg'/f]w ul/g] 5 . nufgL d}qL jftfj/0fsf nflu ;8s, ljB't nufotsf k"jf{wf/ lgdf{0f, zflGt ;'/Iff, cGt/ lgsfo ;dGjo / nufgLstf{x¿sf] nufgL ;'/lIft x'g] jftfj/0f lgdf{0f ul/g] 5 . To;sf nflu cfjZos gLltut / sfg'gL Joj:yf ul/g] 5 . -248_ s0ff{nL k b]z leqsf] !)) d]ufjf6 ;Ddsf] Ps ;DefJo hnljB't cfof]hgf 5gf]6 u/L hgtf / k b]z ;/sf/sf] ;+o'Qm nufgLdf k b]z ;/sf/åf/f lgdf{0f sfo{ yfngL ul/g] 5 . 55 -249_ rfn' cfly{s jif{ @)&$÷)&% df kfl/t ePsf of]hgf / sfo{qmdx¿ dWo] cfjZostf / cf}lrTotfsf cfwf/df cfufdL cfly{s jif{df lg/Gt/tf lbO{ sfof{Gjog ul/g] 5 . -250_ …s/bftf d}qL s/ k zf;gÚ eGg] gf/fsf ;fy :j]lR5s s/ k 0ffnLnfO{ k f]T;fxg ul/g] 5 . ;/sf/nfO{ a9L s/ ltg]{ ;+:yf / JolQmnfO{ ;Ddfg :j?k sb/ kq k bfg ul/g] 5 . -251_ !)) hgf eGbf a9L k ToIf /f]huf/L lbg] Joj;foL kmd{nfO{ ;Ddfg k bfg ul/g] 5 . -252_ s0ff{nL k b]zdf nfdf] ;do;Dd sfd ug]{, s0ff{nL k b]zsf] ljsf;df of]ubfg k'¥ofpg], s0ff{nLnfO{ cGt/f{li6«o If]qdf :yflkt ug]{ ljleGg JolQmx¿nfO{ pgLx¿sf] of]ubfgsf] sb/ ub}{ ;Ddfg ul/g] 5 . ah]6 sfof{Gjog -253_ cfufdL cfly{s jif{b]lv ;Lldt ;fwg tyf ; f]tsf] clwstd pkof]u ug{ of]hgf tyf sfo{qmdx¿sf] k fyldsLs/0f ug]{ Joj:yfnfO{ clgjfo{ ul/g] 5 . -254_ s0ff{nL k b]zsf] ;d[l4sf] vfsf ;lxt bL3{sfnLg / cfjlws of]hgf th{'df u/L ;f]xL cfwf/df ljsf; sfo{qmdx¿ ;~rfng ug{ s0ff{nL k b]z gLlt tyf of]hgf cfof]u u7g ul/g] 5 . -255_ k b]zdf ;~rflnt /fli6«o uf}/j tyf k b]z uf}/jsf cfof]hgf nufot k fyldstf k fKt dxTjk"0f{ ljsf; cfof]hgfx¿sf] cg'udg 56 / d"NofÍg k efjsf/L agfpg of]hgf cfof]hgf cg'udg dfu{bz{g tof/ u/L sfof{Gjogdf NofOg]5 . -256_ of]hgf, cfof]hgf tyf sfof{no ;~rfng cg'zf;go'Qm agfpg ljQLo ;'zf;g ;DaGwL /0fgLlts sfo{of]hgf tof/ u/L sfof{Gjog ug]{ Joj:yf ldnfOg] 5 . -257_ cfof]hgf ;~rfng ug]{ sfof{no k d'v tyf cfof]hgf k d'vnfO{ lhDd]jf/ agfpg kl/of]hgf sfo{ ;Dkfbg ;Demf}tf lbUbz{g k 0ffnLsf] ljsf; u/L sfof{Gjogdf NofOg]5 . -258_ ;DalGwt ;lrjnfO{ ah]6 sfof{Gjogsf] ;du lhDd]jf/ agfOg]5 . ;DalGwt ljefuLo k d'v / cfof]hgf k d'vnfO{ cfof]hgf sfof{Gjogsf] lhDd]jf/ agfOg]5 . -259_ k b]z / ;+3 Pj+ k b]z / :yfgLo ;fem]bf/Ldf ;DkGg ug{ ;lsg] tyf k b]z :jo+n] ;~rfng ug]{ ;Defljt cfof]hgfx¿sf] ;"rL kl/of]hgf a}+s -260_ (Project Bank) tof/ u/L sfof{Gjogdf NofOg]5 . s0ff{nL k b]zsf] ljsf; / ;d[l4sf] nflu k fKt ul/g] ljsf; ;fem]bf/x¿sf] ;xof]unfO{ k efjsf/L If]qdf kl/rfng ug{ s0ff{nL k b]z ljsf; ;fem]bf/ d~r Partners Forum) -261_ (Karnali Province Development u7g u/L sfof{Gjogdf NofOg] 5 . s0ff{nL k b]zsf] ;d[l4sf] vfsf tof/ ug{ ;xfotf ;~rfng ;DaGwL /0fgLlt tof/ u/L ljsf; ;fem]bf/x¿af6 k fKt ;xfotfsf] k efjsf/L pkof]u ug{ g]kfn ;/sf/sf] :jLs[ltdf ljsf; ;fem]bf/ 57 s0ff{nL ;Dd]ng (Development Partners Karnali Summit) cfof]hgf ul/g] 5 . a}+s tyf ljQLo ;+:yf -262_ u}/ ;/sf/L If]q, ;/sf/L, ;xsf/L, lghL If]q tyf gful/s ;dfhsf] ;dGjo / ;xof]udf cfly{s ljsf;sf] bLuf] nIo xfl;n ug{ gLltut Joj:yf ul/g] 5 . -263_ ;a} :yfgLo txx¿df cfw'lgs a}+lsË ;'ljwf pknAw u/fpg ;+3Lo ;/sf/;Fu ;dGjo u/L ;a} :yfgLo tx;Dd a}+s tyf ljQLo ;+:yf :yfkgf ul/g] 5 . -264_ k b]zdf s/sf If]q klxrfg u/L k fb]lzs s/ sfg'g tTsfn NofOg]5 . 5l/tf] s/ k zf;lgs ;+/rgf dfkm{t s/ tyf u}/s/ c;'nL tyf ;+sng sfo{ k efjsf/L agfOg]5 . hgzlQm, sfof{no ;+u7g tyf Joj:yfkg -265_ k b]zdf /xg] dGqfno / cGtu{tsf ;+u7gx¿ g]kfn ;/sf/af6 x:tfGt/0f eO{ cfPdf ;f] ;+/rgfdf k b]zsf] cfjZostf cg';f/ kl/dfh{g ug]{ / x:tfGt/0f eO{ gcfPdf cfjZostf cg';f/ gofF ;+/rgf :yfkgf u/L k b]zn] ;~rfng ug]{ cfof]hgf tyf sfo{qmdx¿nfO{ k efjsf/L ?kdf sfof{Gjog ul/g] 5 . -266_ sd{rf/Lx¿nfO{ sfdk lt lhDd]jf/ / hjfkmb]xL agfpg sfo{ljj/0f tof/ u/L sfof{Gjog ug]{ / sd{rf/Lx¿nfO{ cg'zfl;t, dof{lbt / st{Jolgi7 agfpgsf] nflu cfrf/;+lxtf tof/ u/L nfu" ul/g] 5 . 58 -267_ k b]zdf /xg] sd{rf/Lx¿nfO{ pTk ]l/t / pRr dgf]ano'Qm agfpg ckgfpg] pkfo tyf pknAw u/fpg'kg]{ ;]jf ;'ljwfsf ;DaGwdf ;'emfj k]z ug{ ul7t sfo{bnaf6 k fKt ;'emfj qmdzM sfof{Gjog ub}{ nlug]5 . ;efd'v dxf]bo, ca d cfufdL cfly{s jif{ @)&%.&^ sf] /fh:j kl/rfngsf] gLlt tyf sfo{qmd k :t't ug]{ cg'dlt rfxG5' . -268_ s/bftf, nufgLstf{ / cfd gful/sn] ck]Iff u/]sf] cfbz{ s/ k 0ffnLaf6 k ]l/t eP/ cfufdL cfly{s jif{sf] /fh:j gLlt tyf sfo{qmdsf] p2]Zox¿ b]xfo cg';f/ k :t't ug{ rfxG5' M -s_ ;a} cfly{s lqmofsnfkx¿nfO{ s/sf] bfo/fdf NofO{ /fh:jsf] cfwf/ km/flsnf] agfpg], -v_ cfly{s lqmofsnfksf] lj:tf/df ;xof]u k'Ug] u/L s/ k 0ffnLnfO{ nufgLd}qL agfO{ pTkfbgd"ns pBf]u tyf Joj;fosf] k a4{g ug]{, -u_ s/sf] ;+/rgf / s/sf b/x¿df ;do ;fk]If ;'wf/ u/L s/ k 0ffnLnfO{ yk k ultzLn / ;dGoflos agfpg], -3_ s/ sfg'gsf] kfngfdf hf]8 lbFb} s/5nL tyf r'xfj6 lgoGq0f ug]{, -ª_ u}/s/ /fh:jsf] If]q lj:tf/ Pj+ s/sf b/x¿nfO{ ;dfof]hg u/L /fh:j j[l4 ug]{ . 59 -269_ k b]zdf s/sf If]q klxrfg u/L k fb]lzs s/ sfg'gsf] pko'Qm Joj:yf ug]{ / 5l/tf] s/ k zf;lgs ;+/rgf dfkm{t s/ tyf u}/ s/ c;'nL tyf ;+sng sfo{ k efjsf/L agfOg] 5 . -270_ s/ k zf;gnfO{ r':t 5l/tf] / nfut k efjL agfOg] 5 . k b]zsf] cfˆg} ;+/rgf :yfkgf geP;Dd ;+3Lo ;/sf/ tyf :yfgLo txsf ;+/rgf dfkm{t ;dGjofTds ?kn] s/ c;'nL ul/g] 5 . -271_ cfufdL cfly{s jif{df o; k b]zdf nufOg] s/ tyf z'Nsx¿sf] ljj/0f cfly{s P]gsf cg';"rLx¿df pNn]v u/]sf] 5' . ;efd'v dxf]bo, -272_ ca d dflysf If]qut gLlt tyf sfo{qmdx¿ sfof{Gjogsf nflu ah]6 ljlgof]hg / ; f]t Joj:yfkgsf] cg'dfg k :t't ub{5' . -273_ cfufdL cfly{s jif{sf gLlt tyf sfo{qmdx¿ sfof{Gjog ug{ ?= @* ca{ @* s/f]8 @* nfv @* xhf/ ljlgof]hg u/]sf] 5' . s"n ljlgof]hg dWo] rfn' tkm{ ?= ^ ca{ ^# s/f]8 *$ nfv *% xhf/ / k'FhLut tkm{ ?= @! ca{ @$ s/f]8 $# nfv $# xhf/ tyf ljQLo Joj:yfkg tkm{ ?= $) s/f]8 ljlgof]hg u/]sf] 5' . -274_ cfufdL cfly{s jif{sf] nflu cg'dfg ul/Psf] vr{ Joxf]g]{ ; f]t dWo] cfGtl/s /fh:jaf6 ?= %) s/f]8, rfn' cfly{s jif{sf] vr{ geO{ afFsL /xg hfg] cg'dflgt /sd ?= %) s/f]8, ;+3Lo ;/sf/af6 /fh:j afF8kmfF8 jfkt k fKt x'g cfPsf] /sd ?= % ca{ %! s/f]8 ^^ nfv !% xhf/ / ljQLo ;dfgLs/0f cg'bfgaf6 k fKt x'g 60 cfPsf] ?= ( ca{ !# s/f]8 !$ nfv / ;zt{ cg'bfgaf6 ?= ^ ca{ ^# s/f]8 $! nfv %) xhf/ kl/rfng ul/g] 5 . To;} u/L ;dk"/s / ljz]if cg'bfgaf6 ?= % ca{ k fKt x'g] cg'dfg ul/Psf] 5 . ;f] cg'bfgaf6 ;d]t gk'u x'g hfg] ?= ! ca{ cGtl/s C0f kl/rfngaf6 Joxf]g]{ Joj:yf ldnfPsf] 5' . dfggLo ;efd'v dxf]bo, -275_ cGTodf, ah]6 tof/Lsf qmddf lgb]{zg ug{' x'g] k b]z k d'vHo", dfggLo d'VodGqLHo", dfggLo ;efd'vHo", dfggLo dGqLHo"x¿, ;+;bLo bnsf g]tfHo'x¿, dfggLo pk;efd'vHo" nufot k b]z ;efsf dfggLo ;b:oHo"x¿, ljleGg /fhgLlts bnsf g]tfHo"x¿k lt xflb{s cfef/ k s6 ub{5' . ah]6sf l;4fGt, p2]Zo, k fyldstf / gLltx¿df Jofks 5nkmn u/L k b]z ;efsf dfggLo ;b:ox¿n] lbg' ePsf ;'emfjsf] nflu xflb{s wGojfb JoQm ub{5' . ah]6 5nkmnsf qmddf ;'emfj lbg'x'g] k b]z ;/sf/sf k d'v ;lrj tyf ;lrjx¿, k b]z dGqfno tyf lgsfodf sfo{/t sd{rf/Lx¿, jl/i7 lj1x¿, pBf]u jfl0fHo ;+3 nufot lghL If]q tyf gful/s ;dfhsf a'l4hLjLx¿, ;fdflhs ;+3 ;+:yfsf k d'v tyf k ltlglwx¿, kqsf/ tyf k b]zleq / k b]z aflx/ /xg' ePsf lbbLalxgL bfh'efOx¿ ;a}nfO{ xflb{s wGojfb 1fkg ub{5' . ;fy} k :t't ah]6 sfof{Gjogdf ;a} kIfsf] k"0f{ ;xof]u k fKt x'g] ck]Iff u/]sf] 5' .  wGojfb 61