ी क चनपरु िज ला अदालत इजलास माननीय िज ला यायाधीश डा. राजे कुमार आचाय फै सला मु ा नं.:- ०७५-C३-०००२/ ९२-०७५-००४५६ िन:.नं. ३८१ मु ाः अदालतको अवहेलना वादीको नाम थर वतन ितवादीको नाम थर वतन िज ला अदालत बार एसोिसएसन महे नगर मानसख ड दैिनकका स पादक खेम भ डारी.........१ क चनपरु ......................................................१ सा ीः xx सा ीः xx कागजः xx कागजः xx अदालतबाट बझ ु ेको सा ीः xx कागजः xx दायरी िमितः २०७५।१२।४ फैसला/िनणय सुनाएको िमितः२०७६।३।३०।२ मािणकरण िमितः २०७६।३।३०।२ याय शासन ऐन, २०७३ को दफा ७ र १७ र मल ु ुक ऐन तथा तथा मुलुक फौजदारी कायिविध संिहता २०७४ को प र छे द ४ को दफा ४५ ले यसै अदालतको े ािधकार िभ को ततु मु ाको संि त य र ठहर यस कार रहेको छ । त यख ड १. िज ला अदालत बार एशोिसयशन महे नगर क चनपुरको प यस स मािनत अदालतबाट िमित २०७५/११/२६, च. नं. ३५८५ बाट यस बार एकाइलाई दगु ादेवी प तको जाहेरीले वादी नेपाल सरकार िद लीराज िव , अंगरु िज. िस. समेत ८ ितवादी भएको सावजिनक याय िव को कसरु मु ामा िमित २०७५/११/२३ गते भएको आदेशको ितिलपी समेत राखी सहयोग ग र िदन अनरु ोध भई आएकोमा यस बारले आदेशानुसार अिधव ा ी हरे राज िव लाई एिमकश यरु ीका पमा पठाईएकोमा एिमकश यरु ीका िवषयमा िज ला क चनपरु िभमद नगरपािलका वडा नं. १८ ब ने मानसख ड दैिनक पि काको काशक, स पादक उजीर िसह भ डारीको छोरा अ. ब. ५१ को खेम भ डारीले स मानीत अदालतबाट जारी भएको आदेश काया वयनमा वाधा यवधान पन ग र समाचार काशन, सा रत गरेको, ०७५-C४-०००२ िज ला अदालत बार एशोिसयसन महे नगर क चनपुर िव. मानसख ड दै िनकका स पादक खेम भ डारी ।। मु ाः अदालतको अवहेलना ९२-०७५००४५६ ।। फैसला 1 एिमकश यरु ीलाई स मािनत अदालतमा उपि थत हन निदने वातावरण ज ृ ना ग र स मानीत अदालतको आदेश अउनु पूव नै िनज खेम भ डारीले आ नो िनजी फे सबक ु आई िड माफत स मानीत अदालतबाट मगाइएका एिमकश यरु ीह का िवषयमा ामक िवषयह लेखी यस स मानीत अदालत, बार एशोिसएसन, कानून यवसायीह लाई नै गंिभर आँच आउने ग र समाजमा अनगल चार सार गरेको िवषयमा यस बारको गंिभर यान आकषण भई िमित २०७५/१२/२ गतेसोही िवषयमा छलफल हँदा यसरी ामक, अपमािनत, अपहेिलत िवषय स ब धमा िव तृत यहोराको िनणय ग र यस स मानीत अदालतलाई लेखी पठाउने िनणय भएको हँदा कािशत सामा ी संल न ग र िनज खेम भ डारी तथा संल नह लाई यस स मानीत अदालतमा िझकाई याय शासन ऐन २०७३ को दफा १७ अनस ु ार अदालतको अवहेलनामा हदैस म कारवाही ग र पाउन िनणय सिहतको प ेिषत ग रएको छ भ ने यहोराको िमित २०७५/१२/३ को प । २. आदेश क. तुत िज ला अदालत बार एशोिसयसन महे नगर क चनपरु को प माग बमोिजम तुत िनवेदन यस अदालतको िनवेदन दायरीमा दता ग र ईजलास सम पेश गनु भ ने यहोराको िमित २०७५/१२/३ को आदेश । ख. यसमा के कसो भएको हो ? िनवेदनको माग दावी बमोिजम अदालतको अवहेलनामा तपाईलाई िकन सजाय गनु नपन हो ? तपाईलाई सजाय गनु नपन कुनै आधार कारण भए यो आदेश ा भएको िमितले बाटोको याद वाहेक ७ िदन िभ आफ िलिखत जवाफ सिहत यस अदालतमा उपि थत हनु होला भनी िबप ीका नाममा याद र िनवेदनको ितिलिप पठाई िलिखत जवाफ सिहत उपि थत भएपिछ वा अविध नाघेपिछ पेश गनु भ ने यहोराको िमित २०७५/१२/४ को आदेश । ३. याद तामेली िववरण ितवादी मानसख ड दैिनकका स पादक खेम भ डारीका नाउँको याद यादवालाले आफै िमित २०७५/ १२/ ८ मा बुिझ तामेल भएको । ४. खेम बहादरु भ डारीको िलिखत जवाफ क. िज ला अदालत बार एसोिसएसनले आदेश आउनु पूव नै मैले म स पादक रहेको दैिनक मानसख ड र मेरो िनजी फे सबुक आईडीमा एिमकस यूरीका िव समाचार तथा िट पणी लेखेर अदालतको अवहेलना गरेको आरोप लगाएको छ । यो आरोप सरासर झठु ो हो । मैले िनमला ह या करणका ममा मा ै नभई प का रताको ३० वष जीवनमा किह यै अदालतको अवहेलना गन समाचार वा िट पणी लेखेको छैन र य तो िनयतका साथ काम गरेको आरोपसमेत अिहलेस म मलाई लागेको छै न । म अदालतको स मान ित अ य त संवेदनशील छु । ख. िनमला ह या करणका ममा स मािनत अदालतमा नेपाल सरकारले दायर गरेको माण न र यातना स ब धी मु ाका लािग स मािनत िज ला अदालतले एिमकस यूरी गठन गरेपिछ म स पादक रहेको रहेको दैिनक मानसख डले अ य त सकारा मक कोण र शैलीबाट िमित २०७५।११।२८ को अंकमा समाचार काशन गरेको छ । समाचारमा उ च अदालत बारका तफबाट व र अिधव ा थाने र साद भ लाई एिमकस यरू ीमा उ च अदालत बारले मनोनयन गरेको खबरलाई सकारा मक त रकाले ततु पिन ग रएको छ । एिमकस यूरी ित म र मेरो अखबारको ठूलो आशा भरोषा भएको सो समाचारबाट ह छ । दैिनक मानसख डको सो अंक यसैसाथ संल न राखेको छु । ०७५-C४-०००२ िज ला अदालत बार एशोिसयसन महे नगर क चनपुर िव. मानसख ड दै िनकका स पादक खेम भ डारी ।। मु ाः अदालतको अवहेलना ९२-०७५००४५६ ।। फैसला 2 ग. िज ला अदालत बार एसोिसयनले २०७५।११।२८ मा अिधव ा ी हरे राज िव लाई एिमकस यरू ीमा मनोनयन गरेको भोिलप ट २०७५।११।२९ मा कािशत दैिनक मानसख डमा ी िव ितवादीम येका एक िद लीराज िव को नाता स ब धमा पन यि भएको उजागर ग रएको छ । स मािनत अदालतले एउटा मह वपूण मु ामा सहयोगको अपे ा राखेर गठन गन खोजेको एिमकस यूरीमा ितवादीका नाता स ब धिभ पन यि लाई मनोनयन गन िज ला अदालत बार एसोिसयसनको ुटीपूण िनणयबारे समाचार ले नु दैिनक मानसख डको कत य हो भने य तो बदिनयतपणू िनणयको िवरोध गनु मेरो नाग रक दािय व भएको हनाले मैले मेरो स पादक वको दैिनक मानसख डमा ोतको हवाला िदंदै ी हरे राज िव अिभयु िद लीराज िव को नातास ब धमा पन त य उजागर ग रएको हो । यायालयकै ग रमामा आँच पु ने ग र िज ला अदालत बार एसोिसयसनले एिमकस यूरीमा मनोनयन गनु र समाचार काशन भइसके वपिछ अिधव ा िव स मािनत अदालतलाई सझ ु ाव िदन नजानु एक मह वपूण घटना म भएको हनाले यो समाचारको िवषय बनेको हो । समाचारको लेखनमा किहंकतै अदालतको अवहेलना हने वा अदालतको आदेश ि या भािवत हने एक श द पिन छै न, न त कुनै आशय नै िनिहत छ । घ. अिधव ा ी िव लाई पठाउने िज ला अदालत बार एसोिसयसनको टु ीपूण िनणयकै कारण स मािनत िज ला अदालतको माग अनस ु ारको एिमकस यूरी गठन हन सके न । अिधव ा ी िव ले स मािनत अदालतलाई सझ ु ाव िदन इजलासमा वेश नगरेपिछ एिमकस यूरी असफल भएको हो । उहाँ ितवादी िड लीराज िव को नाता स ब धमा नपन भए इजलासमा वेश ग र स मािनत अदालतले खोजेको मह वपूण सझ ु ाव िकन िदनु भएन भ ने गन ठाउँ बनेको छ । उहाँ इजलासमा उपि थत भई एिमकस यूरीका तफबाट सझ ु ाव निदंदा स मािनत अदालतको अपे ामा आघात परेको ित मैले िच ता य गरेको हँ । २०७५।११।१३ गते बेलुका ९ बजेर २५ िमनेटमा मैले मेरो फे सबुक आइडीमा पो गरेको िबचारमा अदालतको स मान ित मेरो िच ता देिखएको छ । एिमकस यूरी ज तो पिव सं थामा ितिनिध व गन यि ह ितवादीकै नातास ब धमा पन, इजलासले मागेको सुझाव नै िदन नजाने अव थाले यायालयको ित ामा आँच पु याउने काम भएको मेरो िन कष हो । स मािनत अदालतको आदेश भ दा अगावै मैले फे सबक ु मा आ नो अिभ यि िदनक ु ो िनिहताथ अदालतको आदेश भािवत गनु नभई मेरो िनता त यि गत धारणाको अिभ यि पिन हो । फे सबुकका टाटसले अदालतको आदेश भािवत ह छ भ ने सो न पिन म सि दनँ । मेरो सो अिभ यि अदालतको अवहेलना नभई स मािनत अदालतको मयादामा िज ला अदालत बारले पु याउन खोजेको आँच ितको रोष िथयो । ङ. मेरो स पादक वको दैिनक मानसख ड र म वयं कानूनी रा यका लािग संघषरत छ । कानूनी रा यको याभूितको अि तम र िववादरिहत सं था यायालय मा ै हो भ नेमा मेरो अगाध िव ास छ । िनमला ह या करणसँग जोिडएका र हाल अदालतमा िवचाराधीन माण न तथा यातना स ब धी दबु ै मु ाको सनु वु ाईको ममा पिन मेरो र दैिनक मानसख डको यायालय ितको आ था झि कएको छ । स मािनत अदालतको २०७५ फागनु ३० को आदेशको समाचारको िशषकबाट पिन यो ह छ । २०७५ चै १ गतेको आ नो मु य समाचारमा दैिनक मानसख डले ‘जा यो यायको आशा’ िशषक िदएर काशन गरेको मु य समाचारले यायालय ितको स मान बढाउने िनयत नै बोके को हो । साथै २०७५।११।३० मा स मािनत अदालतको आदेशलग ै िदउँसो ४.१६ मा मैले फे सबुकमा पो गरेको टाटस पिन अदालत ितको स मानम के ीत छ । सोही िदन साँझ ७.५६ मा मैले मेरो फे सबुक आइडीमा अक टाटस पोट गरेको िथएँ जसमा िनमलाले याय नपाउने हन् िक भ ने सव या आशंका अदालतको आदेशपिछ सिकएको भावाथका साथ अिभ यि िदएको छु । ०७५-C४-०००२ िज ला अदालत बार एशोिसयसन महे नगर क चनपुर िव. मानसख ड दै िनकका स पादक खेम भ डारी ।। मु ाः अदालतको अवहेलना ९२-०७५००४५६ ।। फैसला 3 च. स मािनत अदालतले िनमला ह या करणसँग गाँिसएको याियक ि यामा सहयोग खोजेर गठनका लािग अनरु ोध ग रएको एिमकस यरू ीलाई बदिनयतपूण त रकाले उपयोग गन मनसायको म र मेरो स पादक वको दैिनक मानसख डले िवरोध गरेकै ह । य तो मनसायको िवरोधमा वर िनका नु म र दैिनक मानसख डको कत य हो । यो कत य िनवाह गदा पिन म अदालतको स मान ित सचेत िथए र छु । िज ला अदालत बार एसोिसयसनले आ नो कुि सत मनसाय पूरा नभएको ितशोध साँ न अदालतको अवहेलनामा ममािथ कारवाहीको माग गरेको हो । सो एसोिसयसनले स मािनत अदालतलाई गमु राह पान खोजेको िथयो तर मैले समयम यसको रह या ाटन गरेको हँ । स मािनत अदालतको आदेशपिछ य तो रह यो ाटन गनको ु कुनै अथ रहने िथएन । मैले रह यो ाटन नगरेको भए स मािनत अदालतको आदेशकै ग रमामा भाव पन स भावना िथयो । तसथ, मेरा िव कारवाहीको िनवेदन िदने िज ला अदालत बार एसोिसयसनका सबै आरोप कुि सत अिभ पूरा गन नपाउँदाको आ े श मा ै हो भ ने िवन अनरु ोध गदछु । छ. िनमला ह या करणमा म र मेरो स पादक वको दैिनक मानसख डले वा तिवक दोषी प ाउ गन र िनद षह लाई नफसाउन दवावमूलक भूिमका गद आएको छ । यस करणमा प ाउ परी दोषी सािवत गन खोिजएका च देव वडू, िदिलपिसंह िव , दीप रावल र िवशाल चौधरीलाई फसाउने प चिव पिहलो समाचार िदने दैिनक मानसख ड हो । मेरो र दैिनक मानसख डको लगातारको पहरेदारीबाट के ही अ य त वह िचि तत भएर मेरो िव िविभ न अफवाह फै लाउने र ममािथ दवाव िसजना ग र मौन रहन बा य पान यास भइरहेको छ । एउटा पेशागत सँगठनका िनणय र एिमकस यूरीबारे स यमा आधा रत समाचार काशन तथा अिभ यि िदएकै कारण क चनपरु िज ला अदालत बार एसोिसयसनले मेरािव अदालतको अवहेलना ज तो ग भीर आरोप लगाउनु पिन ममािथ दवाव बढाउने र िनमला ह या करणमा मेरो र दैिनक मानासख डको िनिभक तथा स यत यमा आधा रत प का रतालाई लगाम लगाउने यास हो भ ने मेरो बुझाई छ । तर, यायालयमािथको मेरो असीम िव ासका कारण यो आरोप स मािनत अदालतबाटै िनर त हने आशा पिन गरेको छु । ज. िज ला अदालत बार एसोिसयसनले नै मेरा िव िनवेदन िदएको हनाले मैले अथक यास गदा पिन कानून यवसायीको सेवा ा गन नसके को पिन अनरु ोध गदछु । एउटा पेशागत सँगठनको अनाहकको आरोपका कारण म कानूनी परामशको मेरो मौिलक हकबाट बि चत भएको छु । मानवअिधकारको ि बाट पिन यो अव था ग भीर हो । मैले स पक गरेका कानून यवसायीह ले िज ला बार िव जान नस ने बताएपिछ म िन रह भएर आफै ले यो यु र लेखी पेश गरेको छु । यसको ढाँचा भने काठमाड मा ि याशील काननू यसायी िम ह ले सुझाउनु भएको हो । म कानूनी रा यको वल समथक रही जीवनभर यसको याभूितका लािग लिडरहेको भए पिन आज म वयंले नै कानूनी परामशबाट बि चत रहँदा यो ितउ रमा असं य टु ी भएका हन स छन् । कानूनी िनर र ठानी यस यु रमा रहेका सबै टु ीका लािग माफ को अपे ा समेत गदछु भ ने यहोराको िवप ी खेम बहादरु भ डारीको िमित २०७५/१२/१९ को िलिखत जवाफ । ५. आदेश यसमा िन न िवषयमा कानूनी या या समेत गनु पन अव था रहेकोले सो िवषयमा दवु ै थरबाट िलिखत वहसनोट माग गनु । िनवेदकको जानकारीका लािग आदेशको ितिलिप सिहत िज ला अदालत बार एशोिसयसन महे नगरलाई लेखी पठाउनु । ितवादीको हकमा तारेख िलदा जानकारी गराउनु । क. एिमकश यूरी भनेको को हन ? ख. एिमकश यूरीको माग िकन ह छ र िनजको काम कत य र अिधकार ? ०७५-C४-०००२ िज ला अदालत बार एशोिसयसन महे नगर क चनपुर िव. मानसख ड दै िनकका स पादक खेम भ डारी ।। मु ाः अदालतको अवहेलना ९२-०७५००४५६ ।। फैसला 4 ग. एिमकश यूरीको अदालत ितको दािय व एवम अ तरस व ध ? घ. अदालतको अवहेलना भनेको के हो यसको व प क तो ह छ ? ङ. प कार तथा िनजह को पेशागत आचार संिहताको साथै काननू ी एवम याय स वि ध समाचारको संवेदनिशलताको अव था तथा यस स व धमा अ तराि य अ यासह के छन ? च. अदालतमा भएका वहसह समाचारको िवषय ब न स छ वा स दैन यसमा उ मुि हने नहने के हो ? छ. िववािदत िवषयबाट अदालतको मान स मान मयादामा परेको असर िलिखत वहसनोट २०७६।१।१५ गतेस म दाखेल गन लगाउनु । सो प ातको शु वारका िदनमा पेशी यव थापन गनु । वहसनोट पेश भए पिछ त य िटपोट सिहत अ ययनको लािग पेश गनु भ ने यहोराको िमित २०७५/१२/२९ को आदेश । ६. िज ला अदालत बार एशोिसएसन क चनपरु को तफबाट ऐ. का अ य िलिखत बहसनोट िमित २०७६।१।१५ मा तुत भई िमिसल सामेल रहेको छ । ७. खेम बहादुर भ डारीको िलिखत बहसनोट िमित २०७६।१।२०।६ मा रहेको छ । काश बहादुर पा डेयको तुत भई िमिसल सामेल ८. खेम बहादुर भ डारीको िनवेदन मेरो उपरो मु ामा कानून यवसायी राखी मु ाको पपु गन, अदालतको आदेश बमोिजम बहसनोट ततु गन काननू यवसायी िनयिु गन खो दा क चनपरु िज लामा मलाई ितर ा ग रिदने कानून यवसायी समेत उपल ध नभएकोले सो योजनाथ स मािनत अदालतबाट कानून यवसायी रािख मेरो कानूनी ितर ा ग र पाउँ भ ने यहोराको िमित २०७६/१/२० को िनवेदन । ९. आदेश िनवेदन खेमराज भ डारीले २०७६/१/२० मा अदालतबाट कानून यवसायी रािख मु ा पपु ग र पाँउ भिन िनवेदन गनुभएको छ । यस अदालतमा वैतिनक अिधव ा देवराज प त िज ला बार एशोिसएसनका तफबाट कानून यवसायी िनयु हनु भएको देिखदा िनजलाई खटाउन िम दैन । अतः अदालतमा वैतिनक अिधव ाको सेवा उपल ध हन नस ने यहोरा िनवेदकलाई जानकारी गराउनु । साथै िनयिमत पेशीमा रािख पेश गनु भ ने यहोराको िमित २०७६/२/३/६ को आदेश । १०. आदेश क. मु ाको िवषयव तु तथा २०७५।१२।२९ मा उठाइएका कानूनी तथा आज वहसको ममा ततु ग रएका त यह समेत िव ततृ अ ययन ग र िनणयमा पु नु पन अव था देिखन आएकाले ततु मु ामा देवानी कायिविध संिहताको दफा १९७ अनस ु ार २०७६।३। २३ गते िनणय सुनाउने ता रख तो नु । ख. साथै ततु मु ामा ितवादी खेम भ डारीले आज गरेको छलफल समेतबाट याय शासन ऐन २०७३ को दफा १७ (५) मा भएको यव था- अदालतको अवहेलनामा कारवाही चलाईएको यि ले मु ाको फै सला नहँदै जुनसक ु ै अव थामा अदालत सम मा मा न स नेछ । यसरी मा मागेको कुरामा अदालत स तु भएमा य तो मु ाको कारवाही तामेलीमा रा न स नेछ भ ने रहेको हँदा सो अनुसार िनजको कुनै ०७५-C४-०००२ िज ला अदालत बार एशोिसयसन महे नगर क चनपुर िव. मानसख ड दै िनकका स पादक खेम भ डारी ।। मु ाः अदालतको अवहेलना ९२-०७५००४५६ ।। फैसला 5 आ मालोचना वा समाचोलना वा पनु िवचार रहे भएमा २०७६।३।१५ गते स ममा िलिखत पमा ततु गन समेत जानकारी िदनु । ततु मु ाको िटपोट ग र पेश गनु भ ने यहोराको िमित २०७६/२/२१ को आदेश । यसमा थप सामा ीको अ ययन गनु पन भएको हँदा आजको िनणय सनु ाउने पेशी थिगत ग रएको छ । २०७६।३।३० गते पेश गनु । यसमा माण बुझी छलफल बहस समेत भै सके को हँदा ितवादी ग. खेम भ डारीलाई तारेखमा राखी रहन उपयु देिखएन । अदालतको िनणय फै सला मािणकरण ग र सूचना टाँस भए पिछ िनजले थाह पाउने नै हँदा िनज तारेखमा ब न चाहे देिख बाहेक तारेखमा रा न पदन । आजैदख े ी तारेख छोडाउनु भ ने २०७६।३।२३को आदेश । ११. अदालतको ठहर/आदेश िनयम बमोिजम सा ािहक तथा दैिनक पेशी सूचीमा चढी ततु मु ा िनणयाथ पेश हन आएको रहेछ । १२. िनवेदक नेपाल बार एशोिसयसन क चनपरु तफबाट उपि थत िव ान अिधव ा मशः भपु े िव -१ कास पा डेय-१ िनरजन िव -१ उमेश साद िव -१ साद पोखरेल-१ आन द जोशी-१ले बहस गनु भयो । ितवादी खेम भ डारीले आफै छलफल तुत गनु भयो । १३. िव ान अिधव ा भपु े िव ले ितवादीलाई नेपाल बारको माग बमोिजम अदालतको अवहेलना ठहर ग र िनजलाई सजाय हन भनेर बहस गनु भयो । वहसमा त यगत िवषय िनवेदनमा र बहसनोटमा उ लेखन भएको त य य गनु भयो । १४. िव ान अिधव ा कास पा डेयले ितवादीलाई नेपाल बारको माग बमोिजम अदालतको अवहेलना ठहर ग र िनजलाई सजाय हन िन न बुदँ ाह सिहतको बहस तुत गनु भयो । क. रा य स चालनमा शि पृथक करणको अवधारणा लागू ग रएको छ । कुनै अंश िनरङकुश नहोस भनेर साथसाथै िनय ण र स तुलनको िनयम पिन साथै रहेको छ । यसै ग र रा यको चौथो अंगको मा यता पाएको प का रता/संचार जगतले पिन मयािदत भएर नै स चालित हन पदछ । ख. प का रताको मम र धम भनेको स य त य सचू ना स ेषण गनु हो । ेिषत ग रएका िवषयव तल ु े म उ प न गन हदैन । ग. ितवादीले आ नो पि कामा पिहलो पृ मा ितवादीको नाताका मा छे एिमकस यूरी पठाएको भ ने समाचार कािशत गरे पिछ िज ला बारको तफबाट तोिकनु भएका अिधव ाले वहसमा भाग निलएको अव था छ । बारले पिन सहभागी नगराएको हो । सो हदस म एक अथ ला न स छ । यसपिछ िनयिमत पमा िनजले आ नो सामािजक स जाल समेत योग गरेर कानून यवसायीलाई अनेकन आ ेपह लगाउदै पो गरेको अव था छ । यसले याियक काम कारवाहीमा य असर पारेको छ । घ. िनजले काला िवराला कालो कोट होइन (Black cat not coat) यायका दलाल लगायतका कितपय भ न नहनेस मका त यह सामािजक स जालमा राखेको अव था छ । यो िकन र के का लािग भ ने रहेको छ । ङ. याय एउटा श नताको िवषय हो । सो सबैले महसस ु गन पाउनु पदछ । कसैलाई वत ता छ भ दैमा मनपरी गन िम दैन । अिभ यि को वत ता अनुशािसत हनु पदछ । च. यसमा नेपाल बारले के ग ती ग यो भनेर हेनु पदछ । प का रताको धम अनुसार िवप ीको यवहार छै न । उ च बारबाट आउनु भएका व र अिधव ाको वहस माथी नाना थरीको िट पणी ग रएको छ । ०७५-C४-०००२ िज ला अदालत बार एशोिसयसन महे नगर क चनपुर िव. मानसख ड दै िनकका स पादक खेम भ डारी ।। मु ाः अदालतको अवहेलना ९२-०७५००४५६ ।। फैसला 6 यो वत ता ितवादीले कहाँबाट ा गरेका हन ? जिटल कानूनी भएर अदालतले सहयोग मागेको हो । य तो मा सहयोग गन एिमकस यरू ी आउने ह छ । छ. यहाँ िवचारणीय िवषय छ िक खेम भ डारीले काशन गरेका सबै िवषय स य हन ? िनजले य गरेका त यह ले याय िनरोपणमा भाव पछ िक पदन सो िवषय गि भर रहेको छ । अदालतको आदेश िनदश आउनु पूव नै य तो ह छ भनेर भ नु तथा ामक त य ततु गनु अदालतको अवहेलना हो । १५. िव ान अिधव ा िनराजन िव ले ितवादीले गरेको कायबाट अदालतको अवहेलना भएको छ । िनजलाई दावी अनस ु ार सजाय हनु पदछ भिन िन न बुदँ ाह सिहतको बहस तुत गनु भयो । क. ितवादीको कायबाट अब अदालतमा वहस गदा पिन डराउनु पन अव था आएको छ । िनजलाई मन परेन भने नकरा मक िट पणीको भागी हन पन अव था उ प न भएको छ । ख. ितवादीले झुठो िशषक राखेर समाचार स षे ण गरेको अव था छ । त कािलन पमा एिमकस यरु ी माग गरेको मु ाका ितवादीसँग िज ला बारले पठाएका अिधव ाको नाता स व ध थािपत गरेको खोइ त ? यसैग र उ च बारले पठाउका एिमकस यूरीले गरेको बहस राजनैितक भाषणबाजी हो ? के भ न खोजेको हो ? ग. प का रतामा ठूलो शि (Great power) छ । यो शि अिनयि त पले तुत भयो भने भयावह ह छ । जसरी बाढी नपसोस र भयावह नहोस भनेर बार लगाई छ यसैग र समुिचत छे कवार हनु पदछ । विकललाई काला िवराला (Black cat) भनेको के हो के अथ ला दछ ? घ. िव मा रहेका िविभ न ेस स वि ध िवकास तथा महासि ध ोटोकलह ले पिन झठु ा र ामक समाचार काशन गनमा रोक लगाएको छ । सो िनयमह िय ितवादीलाई पिन ला दछ । आ नै समाचार पि काबाट याय शासनलाई भाव पान त यह काशन ग र रहेको अव था छ । मु ा िज छु भनेर पिन काशन गरेको अव था छ । स े वत ताले याय शासनलाई दुिषत पान हदैन । ङ. अदालतको अवहेलना भ ने िवषय अदालत आफै ले िनधारण गन िवषय रहेको हनाले अदालतबाट ितवादीका कािशत िवषयब तुका स व धमा अदालतको अवहेलना ठहर होस् । १६. िव ान अिधव ा उमेश साद िव ले िय ितवादीलाई अदालतको अवहेलनामा कसूर कायम होस भिन िन न बुदँ ाह सिहतको बहस तुत गनु भयो । क. पेशामा लागेका सबैको पेशागत धम र मयादा रहेको ह छ । यसको पालना गनु पदछ । ख. अदालतले सहयोगको लािग एिमबस यरु ी माग गरेकोमा खम भ डारीको गलत समाचारको कारण िज ला बारले पठाएको एिमकस यरु ीले बहस गन नपाएको अव था छ । ग. कानून यवसायीलाई संिवधानमा समेत उ लेखन भएकोबाट मयािदत पेशा रहेको छ । विकललाई अदालतमा वहस गनमा भाव पान काम पिन अदालतको अवहेलना हो । एिमकस यरु ी माथी यि गत शंका हन स छ । तर व पमा पठाउका यि माथी झुठा आ ेप लागउने काम गलत हो । साथै पिछस म समािजक स जाल िनजको फे सबुकबाट िनर तर कानून यवसायीका िव मा लेिखने काम िनयतबस ग रएको छ । ०७५-C४-०००२ िज ला अदालत बार एशोिसयसन महे नगर क चनपुर िव. मानसख ड दै िनकका स पादक खेम भ डारी ।। मु ाः अदालतको अवहेलना ९२-०७५००४५६ ।। फैसला 7 घ. ितवादीले िवगतदेिख हालस म फे सबक ु मा समेत पो गद आइ राखेका छन । सामािजक अिभय ताको पमा रहेका विकलमाथी िविभ न तवरबाट आ ेप लगाउनेस मको काम भएको छ । विकललाई िनमला ह याका मितयारस म भिनएको छ । साथमा यायालय मुिछएको छ । ङ. ितवादीले काशन गरेको पि काका हामी सबै उपभो ा हौ । िनजले यसरी अनगल पमा काशन गरेका िवषयबाट हामीले के बु ने ? यसबाट याय शासनको ग रमालाई समेत असर पारेको छ । च. प कारह मािथ समाजले ठूलो िव ास गरेको ह छ । कािशत िवषयले समाजमा असर गरेको ह छ । ितवादीको िनर तरको कासनले यायमा समेत असर परेको छ । बारले सूचनास म िदने हो । अदालतलाई सूचना िदएको छ । या या िव ेषण होस । १७. िव ान अिधव ा साद पोखरेलले िय ितवादीलाई अदालतको अवहेलनामा कसूर कायम ग र सजाय हन िन न बदुँ ा सिहतको बहस गनु भयो । क. मेरो उपि थित नेपाल बार एशोिसयसनको िनणय अनुसार भएको हो । म कोषा य पदमा समेत रहेको छु । िज ला बारले गरेको प ाचार अनस ु ार के ले स वोधन गरेको छ । ख. ितवादीले उठाएको िज ला बारले पठाउको एिमकस यरु ी ित रहेको देिखयो । सो हदस म िठकै मा ने हो भने िज ला बारका एिमकस यरु ी अनुपि थत भए पिछ सामािजक स जाल माफत िस रजकै पमा बारका िव मा लेिखन थािलयो । यो आपि जनक यवहार हो । ग. यसमा पि काको समाचार र सामिजक स जालको िवषय पथृ क गरेर िव ेषण ग रन आव यक छ । समाचार त काल कुनै िति या निलईकन आवेसमा आएर काशन ग रएको छ । घ. कानून यवसायीले बहस गरेको सूचना काशन गन त पाइ छ तर ख डन गन पाइदैन । अदालती क मा (Court room) भएका कुराह बािहर काशन हदैन । ितवादीले सामािजक स जालमा राखेको अव था छ । ख डन गरेको अव था छ । ङ. ितवादीले यायका दलाल विकल, िनमला ह याका डका मितयार क वचनपरु बार भनेर भ न प कारलाई सहु ाउने िवषय हो ? काननू यवसाय र काननू यवसायी ित अनगल त यह ततु ग रएको छ । कसैलाई के ही त य महसुस हन स छ तर बािहर याउदा माण चािह छ । कसैको जात थर े िमलेको भरमा आरोप लगाउन िम दैन । पुि हने त य रा नु पछ । च. ितवादीको त काल समाचार कािशत हँदाको मनशाय र प ात सामािजक स जाल योग गरेर कािशत गरेको त यको मनशाय हे रनु पदछ । बार कानून यवसाय ित पूवा ह रािखएको छ । विकलले गरेको बहस कसैलाई सपु ा य भएन भनेर विकलई हो याउने गन पाइदैन । यहाँ य तो भएको छ । उ च बारबाट पठाइनु भएका (थाने र भ ) सव च अदातले स मान गरेको व र अिधव ा हनहु छ । यस े कै मयािदत यि वका िव मा लेिखनु याय शासनलाई भाव पा रनु हो । छ. ितवादीले िज ला बारका एिमकस यरु ीलाई आउन िदएनन । आएका उ च बारका एिमकस यरु ीका बारेमा भाषणबाजी भनेर हो याएर ततु ग रयो । भएका सबै कुरा छा न िम दैन । पि का संयिमत मयािदत हनु पदछ । ज. सव च अदालतबाट िन.नं ४६०७, ८४३४, ८२२६, ६९१६ मा अवहेलनाका बारेमा ग रएका या याह का आधारमा िय ितवादीले गरेका काम कारवाहीह अदालतको मानहािन गन अव थाका छन । ०७५-C४-०००२ िज ला अदालत बार एशोिसयसन महे नगर क चनपुर िव. मानसख ड दै िनकका स पादक खेम भ डारी ।। मु ाः अदालतको अवहेलना ९२-०७५००४५६ ।। फैसला 8 १८. िव ान आन द साद जोशीले िय ितवादीलाई अवहेलनामा कसूर कायम हन भिन िन न बदुँ ा सिहतको बहस गनु भयो । क. एिमकस यरु ी आएको मु ा गि भर राि य तथा अ तराि य चासो भएको मु ा रहेको छ । सो मु ामा यायालयले कानूनी मा एिमकस यरु ीको माग गरेको कारण बारले अदालतको सहयोगको लािग एिमकस यरु ी पठाएको हो । तर ितवादीको कारण यायालयले सो सेवा िलन पाएन । यसलाई भाव पान िहसावबाट समाचार कािशत ग रयो । ख. िज ला बारका एिमकस यरु ीलाई हतो सािहत ग रएको छ । हदै नभएको नाता स व ध भनेर समाचार काशन ग रयो । उ च बारका एिमकस यरु ीलाई बेइ जत ग रएको छ । ग. पि का तथा सामािजक स जालमा धाराबािहक पमा अनगल त यह आउने कायले अवहेलना ग रएको छ । घ. ेस स व धी कानून आचार संिहता आिदबाट यायलाई भािवत पान कुनै पिन समाचार त य काशन गन पाइदैन । १९. सबै िव ान अिधव ाह ले बहसको ममा ितवादीलाई यस े का स मािनत प कार रहेका हामी सबैले मानी आएका स मािनत यि व हन भ नु भएको छ । २०. ितवादीले आ नो वचावमा आफै बहस गनु भएको छ । उहाँले आ नो बचावमा िन न बदुँ ाह सिहतको बहस गनु भयो । क. मैले गरेको कामबाट अदालतको मयादामा आँच आउने कुनै काम गरेको छै न । मैले स य त य समाचार स ेिषत गरेको हँ । यिद मैले सो समाचार काशन नगरेको भए नातेदार मािनस आएर बहस गदा यायालयलाई म हने िथयो । मैले िद ली िव लाई किह पिन अपराधी भनेको छै न । नाता पन यि लाई पठाउनु नै अदालतको अवहेलना हो । ख. मैले कुनै पिन कानून यवसायीलाई अदालती काम कारवाहीको स दभमा कुनै अवरोध गरेको छै न । यिद कसैले आफूलाई य तो ठा दछ भने सो अक कुरा हो । मलाई व र अिधव ाले गरेको वहस िच बुझेन यसै भएर िति या य गरेको हो । िच बझ ु ाउन नपाउने मेरो अिधकार हो । ग. मेरो बारसँग नभएर बारका के ही सद यह सँग मतभेद रहेको हो । मैले फे सबुकमा लेखेको कुराले किहकतै पिन बारलाई आ ेप लगाएको छै न । फे सबक ु /सामािजक स जालमा ले न पाउनु मेरो यि गत वत ता हो । यसमा िनय ण गन िम दैन । ित सद यका बारेमा म लेिख रह छु । एिमकस यरु ी र बारको समाचारले अदालतको अवहेलना हदैन । मैले पि कामा लेखेको छैन । घ. मैले यायका दलाल भनेर कुनै गि त गरेको छै न । यो रा ो श द हो । शेयरको पिन दलाल नै ह छन । ङ. मैले काशन गरेको सामा ीमा मलाई कुनै पछुतो छै न । यायालयबाट भएको फै सला आदेश मलाई ि वकाय छ । म पनु रावेदन पिन गिदन । ि वकार गछु । मैले स य त य काशन गरेको हनाले माफ मा नु पन अव था नै छै न । च. िव ानह ले मेरो िव मा गरेको बहसमा मेरो आपि छ । यिद रा यले सरु ा दान गन हो भने मैले िनमलाका ह याराह को नाम सावजिनक गछु भनेर भनैकै छु । छ. पि काको काशन र फे सबुकको काशनलाई पृथक गरेर हेनु पछ । ०७५-C४-०००२ िज ला अदालत बार एशोिसयसन महे नगर क चनपुर िव. मानसख ड दै िनकका स पादक खेम भ डारी ।। मु ाः अदालतको अवहेलना ९२-०७५००४५६ ।। फैसला 9 २१. तुत मु ा िनवेदक तफबाट र ितवादी तफबाट िलिखत बहसनोट समेत ततु भएको छ । सो वहसनोटका त यह स दभवस तलका िविभ न करणह मा उ लेखन ग रएको छ । २२. माथी उि लिखत वहस तथा िमिसल समेतको अ ययन ग र िय ितवादीका िव मा अदालतको अवहेलनाको िवषयमा िनणय गन परेको छ । सो िवषयमा वेस गनु पूव िनवेदन तथा ितवािदका कथनह अवलोकन गन सा दिभक देिखएको छ । २३. यसमा िज ला अदालत बार एसोिसएसनले िवप ीलाई अदालतको अवहेलनामा कारवाही ग र पाउँ भिन कायसिमितको बैठकको िनणय सिहतको प ततु गरेको अव था छ । सो प अ ययन गदा मल ू त िन न िवषयह उठाइएको छ । क. यस स मािनत अदालतबाट िमित २०७५/११/२६, च. नं. ३५८३ बाट यस बार एकाइलाई दगु ा देवी प तको जाहेरीले वादी नेपाल सरकार िद लीराज िव , अंगरु िज. िस. समेत ८ ितवादी भएको सावजिनक याय िव को कसरु मु ामा िमित २०७५/११/२३ गते भएको आदेशको ितिलपी समेत राखी सहयोग ग र िदन अनरु ोध भई आएको ख. यस बारले आदेशानस ु ार अिधव ा ी हरे राज िव लाई एिमकश यरु ीका पमा पठाईएको ग. एिमकश यरु ीका िवषयमा िज ला क चनपरु िभमद नगरपािलका वडा नं. १८ ब ने मानसख ड दैिनक पि काको काशक, स पादक उजीर िसह भ डारीको छोरा अ. बष ५१ को खेम भ डारीले स मानीत अदालतबाट जारी भएको आदेश काया वयनमा वाधा यवधान पन ग र समाचार काशन, सा रत गरेको, एिमकश यरु ीलाई स मािनत अदालतमा उपि थत हन निदने वातावरण ृजना गरेको घ. स मानीत अदालतको आदेश अउनपु ूव नै िनज खेम भ डारीले आ नो िनजी फे सबक ु आई िड माफत स मानीत अदालतबाट मगाइएका एिमकश यरु ीह का िवषयमा ामक िवषयह लेखी स मानीत अदालत, बार एशोिसएसन, कानून यवसायीह लाई नै गंिभर आँच अउने ग र समाजमा अनगल चार सार गरेको ङ. सो िवषयमा बारको गंिभर यान आकषण भई िमित २०७५/१२/२ गते सोही िवषयमा छलफल समेत ग रएको च. ामक, अपमािनत, अपहेिलत िवषय स ब धमा िव तृत यहोराको िनणय ग र यस स मानीत अदालतलाई लेखी पठाउने िनणय भएको हँदा िनज खेम भ डारी तथा संल नह लाई यस अदालतमा िझकाई याय शासन ऐन २०७३ को दफा १७ अनस ु ार अदालतको अवहेलनामा हदैस म कारवाही होस । २४. ितवादी खेम भ डारीले ितवाद गदा मैले काशन गरेको सामा ीले अदालतको अवहेलना भएको छै न भिन आ नो ितवाद गरेको अव था छ । िनजको भनाई मु य पमा िन न रहेको देिख छ । क. िनमला ह या करणका ममा स मािनत अदालतमा नेपाल सरकारले दायर गरेको माण न र यातना स ब धी मु ाका लािग स मािनत िज ला अदालतले एिमकस यूरी गठन गरेपिछ म स पादक रहेको रहेको दैिनक मानसख डले अ य त सकारा मक कोण र शैलीबाट िमित २०७५।११२८ को अंकमा समाचार काशन गरेको । ०७५-C४-०००२ िज ला अदालत बार एशोिसयसन महे नगर क चनपुर िव. मानसख ड दै िनकका स पादक खेम भ डारी ।। मु ाः अदालतको अवहेलना ९२-०७५००४५६ ।। फैसला 10 ख. समाचारमा उ च अदालत बारका तफबाट व र अिधव ा थाने र साद भ लाई एिमकस यरू ीमा उ च अदालत बारले मनोनयन गरेको खबरलाई सकारा मक त रकाले ततु पिन ग रएको छ। ग. िज ला अदालत बार एसोिसयनले २०७५।११।२८ मा अिधव ा ी हरे राज िव लाई एिमकस यूरीमा मनोनयन गरेको भोिलप ट २०७५।११।२९ मा कािशत दैिनक मानसख डमा ी िव ितवादी म येका एक ी िड लीराज िव को नाता स ब धमा पन यि भएको उजागर ग रएको छ । एिमकस यूरीमा ितवादीका नाता स ब ध िभ पन यि लाई मनोनयन गन िज ला अदालत बार एसोिसयसनको टु ीपूण िनणयबारे समाचार ले नु दैिनक मानसख डको कत य हो घ. यायालयकै ग रमामा आँच पु ने ग र िज ला अदालत बार एसोिसयसनले एिमकस यूरीमा मनोनयन गनु र समाचार काशन भइसके पिछ अिधव ा िव स मािनत अदालतलाई सझ ु ाव िदन नजानु एक मह वपूण घटना म भएको हनाले यो समाचारको िवषय बनेको हो । ङ. समाचारको लेखनमा किहंकतै अदालतको अवहेलना हने वा अदालतको आदेश ि या भािवत हने एक श द पिन छै न, न त कुनै आशय नै िनिहत छ । च. अिधव ा ी िव ले स मािनत अदालतलाई सझ ु ाव िदन इजलासमा वेश नगरेपिछ एिमकस यूरी असफल भएको हो । उहाँ ितवादी िड लीराज िव को नाता स ब धमा नपन भए इजलासमा वेश ग र स मािनत अदालतले खोजेको मह वपूण सझ ु ाव िकन िदनु भएन भ ने गन ठाउँ बनेको छ । २०७५।११।१३ गते बेलक ु ा ९ बजेर २५ िमनेटमा मैले मेरो फे सबक ु आइडीमा पो गरेको िबचारमा अदालतको स मान ित मेरो िच ता देिखएको छ । छ. स मािनत अदालतको आदेश भ दा अगावै मैले फे सबुकमा आ नो अिभ यि िदनक ु ो िनिहताथ अदालतको आदेश भािवत गनु नभई मेरो िनता त यि गत धारणाको अिभ यि पिन हो । फे सबक ु का टाटसले अदालतको आदेश भािवत ह छ भ ने सो न पिन म सि दनँ । मेरो सो अिभ यि अदालतको अवहेलना नभई स मािनत अदालतको मयादामा िज ला अदालत बारले पु याउन खोजेको आँच ितको रोष िथयो । ज. िनमला ह या करणसँग जोिडएका र हाल अदालतमा िवचाराधीन माण न तथा यातना स ब धी दबु ै मु ाको सनु वु ाईको ममा पिन मेरो र दैिनक मानसख डको यायालय ितको आ था झि कएको छ । स मािनत अदालतको २०७५ फागुन ३० को आदेशको समाचारको िशषकबाट पिन यो ह छ । २०७५ चै १ गतेको आ नो मु य समाचारमा दैिनक मानसख डले ‘जा यो यायको आशा’ िशषक िदएर काशन गरेको मु य समाचारले यायालय ितको स मान बढाउने िनयत नै बोके को हो । साथै २०७५।११।३० मा स मािनत अदालतको आदेशलग ै िदउँसो ४.१६ मा मैले फे सबक ु मा पो गरेको टाटस पिन अदालत ितको स मान म के ीत छ । झ. याियक ि यामा सहयोग खोजेर गठनका लािग अनरु ोध ग रएको एिमकस यूरीलाई बदिनयतपूण त रकाले उपयोग गन मनसायको म र मेरो स पादक वको दैिनक मानसख डले िवरोध गरेकै ह । िज ला अदालत बार एसोिसयसनले आ नो कुि सत मनसाय पूरा नभएको ितशोध साँ न अदालतको अवहेलनामा ममािथ कारवाहीको माग गरेको हो । ञ. िनमला ह या करणमा म र मेरो स पादक वको दैिनक मानसख डले वा तिवक दोषी प ाउ गन र िनद षह लाई नफसाउन दवावमूलक भूिमका गद आएको छ । यस करणमा प ाउ परी दोषी ०७५-C४-०००२ िज ला अदालत बार एशोिसयसन महे नगर क चनपुर िव. मानसख ड दै िनकका स पादक खेम भ डारी ।। मु ाः अदालतको अवहेलना ९२-०७५००४५६ ।। फैसला 11 सािवत गन खोिजएका च देव वडू, िदिलपिसंह िव , दीप रावल र िवशाल चौधरीलाई फसाउने प चिव पिहलो समाचार िदने दैिनक मानसख ड हो । मेरो र दैिनक मानसख डको लगातारको पहरेदारीबाट के ही अ य त वह िचि तत भएर मेरो िव िविभ न अफवाह फै लाउने र ममािथ दवाव िसजना ग र मौन रहन बा य पान यास भइरहेको छ । ट. िज ला अदालत बार एसोिसयसनले नै मेरा िव िनवेदन िदएको हनाले मैले अथक यास गदा पिन कानून यवसायीको सेवा ा गन नसके को पिन अनरु ोध गदछु । मैले स पक गरेका कानून यवसायीह ले िज ला बारिव जान नस ने बताएपिछ म िन रह भएर आफै ले यो यु र लेखी पेश गरेको छु । यसको ढाँचा भने काठमाड मा ि याशील कानून यवसायी िम ह ले सझ ु ाउनु भएको हो । म कानूनी रा यको वल समथक रही जीवनभर यसको याभूितका लािग लिडरहेको भए पिन आज म वयंले नै कानूनी परामशबाट बि चत रहेको छु । २५. िज ला बार एकाई क चनपुरको िमित २०७५।१२।२ गतेको बैठकबाट िय ितवादी खेम भ डारीलाई अदालतको अवहेलनामा मु ा दायर गन भ ने रहेको देिख छ । सो बैठकको िनणय िमिसल सामेल रहेको छ । सो िनणय तलका करणह मा उ लेखन ग रएको छ । २६. यसमा वहस छलफल तथा िमिसल तथा काशन समा ी समेतको अ ययनबाट देहायका ह सिहत यसमा अदातलको अवहेलनाको ि थित छ िक छै न र भएका ितवादीलाई के क तो सजाय गन वा नगन बारेमा िनणय गनु परेको छ । उि लिखत ह यस अदालतबाट२०७५/१२/२९मा आदेश हँदा नै िसजना ग रएको िथयो । क. ख. ग. घ. एिमकश यूरी भनेको को हन ? एिमकश यूरीको माग िकन ह छ र िनजको काम कत य र अिधकार ? एिमकश यूरीको अदालत ितको दािय व एवम अ तरस व ध ? अदालतको अवहेलना भनेको के हो यसको व प क तो ह छ ? ङ. प कार तथा िनजह को पेशागत आचार संिहताको साथै कानूनी एवम याय स वि ध समाचारको संवेदनिशलताको अव था तथा यस स व धमा अ तराि य अ यासह के छन ? च. अदालतमा भएका वहसह समाचारको िवषय ब न स छ वा स दैन यसमा उ मुि हने नहने के हो ? छ. िववािदत िवषयबाट अदालतको मान स मान मयादामा परेको असर २७. एिमकस यूरी भनेका को हन ? भ ने बाट ततु िववादको मूल जडमा वेस गनु परेको छ । तुत िववादको शु वात पिन एिमकश यरु ीको कारणबाट भएको छ । अदालतले िज ला क चनपुर िभमद नगरपालीका वडा न वर २ ब ने बष ३६ क दगु ा देवी प तको जाहेरीले नेपाल सरकार िव िज ला हरी कायालय क चनपरु का त कालीन मख ु हरी उप र क पदमा कायरत िद लीराज िब समेत जना ८ भएको साबजिनक याय िब को कसुर मु ामा २०७५।११।२३ मा के ही गि भर कानूनी ह समावेस रहेको हँदा ितवािदह को वयान समा भएपिछ थनु छे कको ममा अदालतको सहयोगको लािग देहाय बमोिजम िव ान सरकारी विकल तथा िव ान व र अिधव ा तथा अिधव ाह को सहयोगको लािग अनरु ोध गनु भ ने आदेश अनस ु ार यस अदातले क चलनपरु िज ला अदालत बार एकाई र उ च अदालत िदपाइल महे नगर इजलास बार एकाईलाई अनुरोध ग रएको अव था छ । ०७५-C४-०००२ िज ला अदालत बार एशोिसयसन महे नगर क चनपुर िव. मानसख ड दै िनकका स पादक खेम भ डारी ।। मु ाः अदालतको अवहेलना ९२-०७५००४५६ ।। फैसला 12 क. नेपाल बार एशोिसयसन क चनापुर िज ला अदालत एकाईमा व र अिधव ा वा अिधव ा १/१ जनाको सहयोग उपल ध गराउन अनरु ोध गनु । ख. नेपाल बार एशोिसयसन उ च अदालत िदपायल महे दरनगर एकाइमा समेत समेत व र अिधव ा वा अिधव ा १/१ जनाको सहयोगको लािग अनरु ोध गनु । २८. उि लिखत पृ भूिममा एिमकस यरु ी माग भएकोमा ितवादी खेम भ डारीले िज ला बारले पठाउका एिमकश यरु ी सो मु ाका ितवादी िदि लराज िव का नातेदार भएको भ ने समाचार काशन गरेबाट िनजले भाग िलनबाट बि चत रहेका र उ च बारबाट पठाइनु भएका िव ान व र अिधव ा थाने र भ ले बस गनु भएकोमा िज ला बारका नोिमनेटले भाग िलएनन, उ च बारकाले ।जनैितक भाषणबाजी िति या ितवादी खेम भ डारीले य गरेको अव था छ । २९. यस सङ् गमा एिमकस यरु ी भनेको को हन भ ने बारेमा अ ययन गन सा दिभक रहेको छ । एिमकस यरु ी को हन भ ने िवषयमा िज ला बारको तफबाट र ितवादी खेम भ डारीबाट तुत ग रएको बहस तथा बहस नोटमा पिन के ही या या ग रएको छ । क. शि पथृ क करणको िस ा त अनस ु ार रा यको याय स ब धीको अिधकारको योग यायपािलकाबाट हने गदछ । यायपालीका य तो िनकाय हो जसले देशको संिवधान, चिलत कानून र यायका मा य िस ा तह का आधारमा याय स पादन गन गदछ । याय स पादन गन ममा िविभ न िववादह को िछनोफानो गनु पन मु य दािय व यायपािलकामा रह छ । कानूनी िववादह को िन टारा यायपालीकाबाट ह छ । यायपािलकामा कायरथ यायकम ह अव था अनस ु ार सामा य िवशेष (Generalist) र िवशेष िवशेष (Specialist) पिन हनु पन ह छ । य तो दइु टै भूिमका सावजिनक हक, िहत र जनिजवनमा असर परु याउने खालका िववादह मा र िवशु ािविधक िवषयमा अदालतले िनणय गदा ती िववाद सँग स वि धत िवशेष वा स व सं थाह को िन प िवचार वा राय माग गन तदनु प आफूले िववादको उपयु समाधान गन अ यास िव यापी पमा हदै आएको छ । नेपालमा पिन यसलाई आव यकता अनस ु ार योग ग रदै आएको छ । ख. एिमकश यूरी (Amicus curiae) यािटन श द हो जसको अथ िववादलाई िम वत र सिह ढंगले सु झाउनु भ ने ह छ । Wharton को Law Lexicon मा एिमकश यूरी (Amicus curiae) (A friend of the Court is a member of the bar or other standard by who infers the court when doubtful or mistaken of any fact or decided case भिनएको छ । ग. Black's law Dictionary मा एिमकश यरू ी (Amicus curiae) Means Literally friend of the Court. A person with strong Interest in or views on the subject matter of an action but not a party to the action, may petition the court for permission to file a brief ostensibly on behalf of a party but actually to suggest a rational consistent with its own views . Such एिमकश यूरी (Amicus curiae) briefs are commonly field in appeals concerning matters of broad public interest. E.g. Civil rights case such may be filed by private persons or the government in appeals to the U.S.Court of appeals, Such brief may be field only if accompanied by written Consent of all parties, or by leave of court granted on motion or at the request of the court, Except that the consent or leave shall not be required when the brief is presented by the United states on an officer or agency there of भिनएको छ । ०७५-C४-०००२ िज ला अदालत बार एशोिसयसन महे नगर क चनपुर िव. मानसख ड दै िनकका स पादक खेम भ डारी ।। मु ाः अदालतको अवहेलना ९२-०७५००४५६ ।। फैसला 13 घ. िवटिनका इ साइक लोपेिडयाका अनस ु ार एिमकश यूरी (Amicus curiae) is (Latin: “friend of the court”), one who assists the court by furnishing information or advice regarding questions of law or fact. He is not a party to a lawsuit and thus differs from an intervenor, who has a direct interest in the outcome of the lawsuit and is therefore permitted to participate as a party to the suit. An एिमकश यूरी (Amicus curiae) normally may not participate except by leave of the court, and most courts seldom permit persons to appear in such a capacity. ङ. मािथको श दकोषीय अथबाट पिन एउटा सामा य अथ के िन क छ भने एिमकश यूरी (Amicus curiae) भनेको सावजिनक हक, िहत वा आम नाग रक समदु ायलाई असर पन खालको िववादको िवषयमा अदालतले आ नो िनणय तुत गनु भ दा पिहला कानून यवसायीह को सं था वा अ य िवशेष वा जानकार यि को सहयोगको अपे ा ग र छ वा िववािदत िवषयसँग िवशेष िच वा जानकारी हनु स ने यवसायीक यि वा िवशेष वयंले आफूलाई ा जानकारी वा सूचना अदालतलाई उपल ध गराउन अदालतसँग अनमु ित मा दछ र अदालतले य तो सूचना वा जानकारी उपल ध गराउन अनमु ती समेत दान गदछ । यहाँनरे यादै मह वका साथ िवचार गनु पन कुरा के हो भने य ता सूचना दान गन वा अदालतलाई गन सहयोग िववादको कुनै प को आ ह वा पूवा ह े रत नभइ िन प र वा तिवक हनु पछ, जसले अदालतको िन प भूिमका िनवाह गनमा सहयोग पु यायोस । यो िववादको िनरोपणमा अदालतले पाउने सहयोग हो । यसैले य तो सहयोग गनलाई अदालतको सहयोगी भ ने ग र छ । अदालतलाई िम वत पमा र सही ढंगले िववाद समाधान गन सहयोग पु ने हनाले पिन यसलाई अदालतको िम (Friend of the court) भ ने ग रएको पाई छ । य तो सहयोग जुनसक ु ै िववादमा हन स दैन र स भव पिन हन स दैन । बृहत सावजनीक िहतमा असर पन ाकृितको िववाद जसमा ािवधीक िवषय पिन समावेश रहेको होस मा िववादका प ह को सहमितमा सहयोगीको आ नै िनवेदन प र अदालतको अनुमितमा र अदालत वयंको अनरु ोध वा आ ानमा य तो सहयोगलाई िववाद िनरोपणको स दभमा उपयोग गन सिक छ । च. ितवादी खेम भ डारी पिन एिमकश यूरी मु ाको कुनै प को प वा िवप ीमा नभई कानून र त यका स ब धमा वत पमा राय तुत गनका लागी अदालतले अनमु ती िदएको िव हो । िव को पमा ब तुिन राय पेश गन भएकाले य ता यि को सिवि धत िवषयको तकमा कुनै पुवा ह भएपिन कुनै प ित पवु ा ह हनु हँदनै । य तो यि ले प का लागी नभई त य तक र िवषयका स ब धमा आ नो राय िदनपु न ह छ भ ने कुरामा सहमत हनहु छ । ३०. पर परागत तथा भावना मक पमा एिमकस यरु ी (Amicus curiae) भनेको अदालतको िम (Friend of the court) भ ने अथ भए पिन वा तवमा उ भनेको अदालतबाट माग ग रएको कुनै खास िवषयमा आ नो िवचार य गन आएको एक िवशेष हो । याय स पादनको ममा सहयोग गन आएको कानूनी ाताको पमा रहेको एिमकस यरु ी िववादको प कारको तफमा रहेको हदैन । यसले आ नो िन प ता तट थताको िहसावबाट तािवत िवषयमा राय स लाह दान गरेको ह छ । यसको िवचारबाट कुनै प लाई फाईदा वा वेफाइदा जे भए पिन उसले य गरेको िवचार राय यायकतालाई सहज हने िहसावबाट दान गरेको ह छ । अदालत वा यायकताले उसले िदएको राय वा य गरेको िवचारसँग सहमत हन ज री छै न । राय य गन एिमकस यरु ी व त भए ज तै यायकताले सो िवचारमा सहमत हन वा नहनमा वत रह छ । ०७५-C४-०००२ िज ला अदालत बार एशोिसयसन महे नगर क चनपुर िव. मानसख ड दै िनकका स पादक खेम भ डारी ।। मु ाः अदालतको अवहेलना ९२-०७५००४५६ ।। फैसला 14 ३१. य ता एिमकश यरू ीको माग िकन ह छ र िनजको काम कत य र अिधकार के हो ? भ ने पिन अक मह वपूण रहेको छ । ३२. िव ान अिधव ा कास पा डेयले एिमकश यरु ीको मह वको बारेमा आ ना के ही िवचार य गनु भएको छ । ित िवचारह उ लेखन गन सा दिभक रहेको छ । समयको गितसँग अदालतले िनवाह गनु पन िज वेवारी र भूमीकासँगै एिमकश यरु ीको आव यकता र मह वलाई बु नु पन ह छ । िवशेष ग र िन न िलिखत बुदाको आधारमा एिमकश यरु ीको आव यकता र मह वलाई बु न सिक छ । क. अदालत सवै आयाम र िवषयमा ाता ह छ भ ने पर परागत धारणामा प रवतन आई आ नो पहच नभएका िवषयमा स ब ाताबाट अदालतले सहयोग िलई िववादको समाधान गनु पदछ भ ने धारणा वल पमा अगािड आइरहेको छ । अदालतलाई िवशेष बनाउन म त गदछ । ख. अदालत सम आएको िववादमा हने िनणयले मु ाका प वाहेक असर पन अव थामा य तो असर नपन ग र िनणय गराउन म त गन स छ । ग. अदालतको िनणयबाट सावजिनक हक िहत जनजीवन र सावजिनक जन क याणमा असर पु ने हँदा स ब सहयोगीको आव यकता पदछ । घ. कुनै िववादको िनणयमा स बि धत िहत समुह वा सरकारी ह त ेप नहोस र उपु ढंगले उपयु िनणय होस भ नका लािग सहयोगीको आव यकता पदछ । ङ. स बि धत िवशेष वा जानकार यि को सहयोग िलई ग रएको िनणय काया वयन गन गराउन पिन सिजलो ह छ । च. अदालत वा तिवक याय िदन स म ह छ याय गरेर मा हदैन याय गरेको ज तो देिखनु पदछ भ ने याियक उि ले साकार प हण गदछ । ३३. ितवादी खेम भ डारीले पिन एिमकश यूरी को माग िकन ह छ र िनजको काम कत य र अिधकार ? एिमकश यूरीको अदालत ितको दािय व एव म अ तरस ब धका बारेमा सकारा मक अवधारणा नै तुत गरेको अव था छ । अदालतबाट उठाइएका ितन वटै िवषययलाई सं ेिपकरणमा िनज खेम भ डारीले िन न िवचार तुत गरेको अव था छ । क. एिमकश यूरी (Amicus curiae) को शाि दक अथ अदालतको िम भ ने हो । एिमकश यूरी (Amicus curiae) सामा यतया कुनै यापक सावजिनक िहतको िवषय (ज तै नाग रक अिधकार स बि ध िवषयका मु ाह ) स ब धी कुरामा आ नो ीकोण तािकक आधारमा यिु यु िववरणह समावेश ग र सारांश (Brief) तुत गरेको ह छ । संयु रा य अमे रका ज ता कमन ल णाली लागु गन मुलुकह मा य ता सावजिनक िवषयह मा दवु ै प को िलिखत सहमितमा कुनै वेला वा पपु को िसलिसलामा अदालतको अनमु ित ा भएमा वा अदालतको अनुरोधमा य तो सारांश (Brief) तुत गन सिक छ । य तो सारांश (Brief) माग गनको ु उ े य अदालतलाई ठोस सहयोग पु याउने हो । अदालतले एिमकश यरू ी (Amicus curiae) माग गदा ियनले पेश गन सारांशले (Brief) अदालतको यान यस स ब कुराह तफ आकिषत गरोस जनु कुरा यसभ दा अगािड मु ाका दवु ै प ह ले अदालतलाई अवगत गराएको िथएनन भ ने आशा ह छ । प ह ले उ लेख ग र सके को भ दा फरक र कुनै प ह को पवु ा हलाई नभई मु ासँग स बि धत िवषयको यथाथ त य तथा कानून वत यि बाट जानकारी होस भ ने मनसायले एिमकश यूरीको (Amicus curiae) ०७५-C४-०००२ िज ला अदालत बार एशोिसयसन महे नगर क चनपुर िव. मानसख ड दै िनकका स पादक खेम भ डारी ।। मु ाः अदालतको अवहेलना ९२-०७५००४५६ ।। फैसला 15 माग हने हो । य को योजनले नै य ता एिमकश यूरीको (Amicus curiae) पमा सारांश (Brief) पेश गन यि स बि धत िवषयको िव , वत , िन प र कुनै प ित कुनै पवु ा ह नरहेको यि हनु आव यक ह छ । ख. के ही रा यह मा प ह ले नै मु ाको ि यामा एिमकश यरू ी (Amicus curiae) पेश गन स ने भएकाले य ता यि ले यसरी िनयु गरेका प को प मा पिन सारांश (Brief) पेश गन स दछ । नेपालमा पिन कुनै प लाई ितिनिध व ग र एिमकश यूरी (Amicus curiae) को पमा राय िदन चाहेमा अदालतको अनमु ित िलई राय पेश गन सिक छ । यसरी प लाई ितिनिध व ग र वा मु ाको प वा िवप िवषयलाई ितिनिध व ग र जाने एिमकश यूरीले (Amicus curiae) य तो प को िहत र िवषयव तल ु ाई समथन ग र राय पेश गन स दछ । के ही रा यह मा सावजिनक सरोकारको िवषयमा दबाब समुहको (Pressure group) पमा पिन एिमकश यूरी (Amicus curiae) पेश नभएको होइन । तर यसरी प लाई ितिनिध व ग र जाने एिमकश यूरी (Amicus curiae) पेश र अदालतबाट माग भई जाने एिमकश यूरी (Amicus curiae) को दािय वमा सारभतु िभ नता ह छ । अदालतबाट माग भई जाने एिमकश यूरीले (Amicus curiae) िन प पमा कुनै प ित पवु ा ह नराखी सारांश (Brief) पेश गनु पन ह छ । अदालतबाट माग भई जाने वैतिनक विकल र एिमकश यूरी (Amicus curiae) मा पिन अवधाराण मक िभ नता ह छ । वैतिनक विकलले आ नो प लाई पूवा ही भएर सरु ा दान (Jealous Protection) गन स छ तर अदालतबाट माग भई जाने एिमकश यूरी (Amicus curiae) आफै मा वत र िन प हनु पदछ । ३४. अदालत सबै िवषयको ाता हन स दैन । कितपय िववादका ह हेदा सामा य कृितको ला ने भए पिन दीघकािलन पमा असर पन खालका ह छन । देशको िविधशा ीय मा यतालाई नै प रवतन गनु पन खालका ह छन । य ता िवषयमा अदालत ए लैले िनणय गरेर समाजमा पठाउनु भ दा यस िवषयमा सही पमा छलफल गरेर धारणा बनाउन उपयु ह छ भ ने ठािन छ । िविधशा को िवकास समाजमा नै हने भएकाले एिमकस यरु ी माग ग रएको ख डमा तािवत िवषय ित सामािजक अवधारणाको िवकास गन पिन सहज हने ह छ । यसको लाभ समाजले पाउने ह छ । ३५. िवशेष को पमा आउने िव ानले तािवत िवषयमा आ नो द ता मता अनभु वबाट खा रएका िवषयह ततु गन ह छ भने असम ज यमा रहेका िवषयह मा छलफल चलाएर राय बनाएर आउने ह छ । मु ाका प ह ले खाली आ-आ नो तफबाट आफूलाई मा फाइदा हने िवषयमा राय बनाउने हनाले िन प पमा राय बनाउनको लािग एिमकस यरु ीको माग ग रने ह छ । िवषयव तु के ही जटील छ यसले समाजलाई पिन के ही असर पादछ भ ने ठािनएको अव थामा एिमकस यरु ीको माग हने ह छ । अदालतले सबै िवषयमा एिमकस युरीको माग गदन । यो अ य त िवरल म अव थामा मा माग ह छ । एिमकस यरु ी माग भए पिछ िविधशा ीह ले पिन यो िवषय मह वपूण छ यसले मु ाका प कारह लाई मा नभएर िविधशा ीय िवकासमा नै य असर पादछ भ ने धारणा बनाउनु पन ह छ । खासग र िन न अव था परेमा यायालयले एिमकस युरीको माग गदछक. तािवत िववादमा संवैधािनक वा कानूनी को जिटलता रहेको छ । यसलाई सरलीकृत गरेर हेन आव यक छ । ख. ग. तािवत िवषयमा मतै य राय िनमाण गन योजनमा छलफल हन आव यक छ । वहृ र समहु वा समदु ाय वा समाजको िहत जोिडएको समावेस रहेको छ । ०७५-C४-०००२ िज ला अदालत बार एशोिसयसन महे नगर क चनपुर िव. मानसख ड दै िनकका स पादक खेम भ डारी ।। मु ाः अदालतको अवहेलना ९२-०७५००४५६ ।। फैसला 16 घ. िवषय ािविधक रहेको छ यसमा िवशेष को राय आव यक देिखएको छ । ङ. तािवत िवषय यायालयमा थम पटक आएको वा जि मएको छ । सो िवषयमा निवन म मा यताको िवकास गन आव यक रहेको छ । आिद आिद । अ य अव थाह पिन थप गन सिक छ । ३६. एिमकस यरु ीको माग भए पिछ िनजको समेत के ही काम कत य र अिधकारह रहेका छन । अदालतले अव था अनस ु ार खुला पमा वा िवशेष तोके र नै िनयि त पमा एिमकस यरु ीको आ ान गन स दछ । जे जसरी एिमकस यरु ीको माग भए पिछ तोिकएको िदनमा िनजको उपि थित सुिनि ितता रहेको ह छ । को आउदै छ भ ने पिहले नै सिु नि त हने ह छ । एिमकस यरु ीको के क ता काम कत य र अिधकारह रहेका छन भ ने स व धमा बुदँ ागत पमा देहाय बमोिजम तुत गन सिक छक. एिमकश यरु ीले अदालत वा याियक अिधकारी सम उपि थत भए तािवत िवषयमा िवना पूवा ह आ ह वा दरु ा ह आ ना िवचारह ततु गनु पन ह छ । ख. एिमकश यरु ीले लाभको अपे ा गनु हदैन । उसले अदालतलाई िनःशु क स लाह दान गन ह छ। ग. एिमकश यरु ीले िनणयको भाषा बो नु हदैन । उसले आ नो राय तकसँगत या या ततु गन हो । घ. एिमकश यरु ीले आफूले िदएको राय अनस ु ार अदालतले नगरेको भनेर टीका िट पणी गनु हदैन । अदालतमा राय स लाह बहस गरे पिछ िनजको बौि क चासो बाहेक अ कुनै सरोकार हदैन । ३७. एिमकस यरु ी माग हनु तथा एिमकश यूरीको हैिसयतबाट उपि थत भए पिछ अदालत ितको दािय व एवम अ तरस व ध थािपत हन पु छ । यस स व धमा िव ान अिधव ा कास पा डेयले गनु भएको िव ेषण सा दिभक रहेको देिख छ । ३८. यायपािलका आ नो अिधकार े मा मा िसिमत नरही समाजमा उठे का संवैधािनक कानून र िमि त समािजक आिथक राजनीितक साँ कृितक धािमक आिद िवषयमा समेत उपयु िनकास िदनु पदछ र य तो िनकास िदने ममा अदालतको िनणयबाट पन स ने स भािवत असर िनणय गन सिकने नसिकने िवषयमा िसिमतता (Limitation) र खास िनरोपण ग रनु पन िवषयमा स ब धमा स ब काननू िवद, वार सद य वा अ य ािविधक िवशेष वा जानकार यि को सहयोग िलई अदालतले आ नो भावकारीता िस गन स नु पदछ भ ने मा यता यस अवधारणाले रा दछ । िवशेष ग र सावजिनक हक र सरोकारका िववादमा ािविधक िबषयमा र अदालत हन नसके का के ही िवषयमा अदालतले आफूसँग द जनशि को अभाव हदाका अव थामा िववादको सिह समाधानका लािग य तो कृ याको अवल बन ग रएको हो । िववादका प को सहभािगतामा अदालतले आफै ले आव यकता महसस ु गरेको अव थामा र स बि धत िवशेष वा जानकार यि ले अदालतमा अनमु तीका लािग िनवेदन िदई अदालतले अनुमित दान ग रएको अव था पिन एिमकश यरु ीलाई वीकार गन चलन रहेको छ । ३९. नेपालमा यायपािलकाको भावकारीता बृि गन स दभमा यायपािलकाको पहल कदमीमा यादै रा ा र उदाहरणीय अ यासह भएका छन । य ता उदाहरणीय र रा ा अ यासह म ये एिमकस यू रको अवधारणाको नेपाली स दभमा योग र िवकास पिन एक हो । िनशु क कानूनी सहायता र एिमकस यरु ीको बीच मौिलक िस ा त मै फरक छ । यसैले यसलाई रा य ारा अ म र असहाय यि का लािग दान ग रने सहयोगसँग जोडेर हेन िम दैन । नेपालमा धान यायालयको थापना भए पिछ मु ाका प को तफबाट कानून ०७५-C४-०००२ िज ला अदालत बार एशोिसयसन महे नगर क चनपुर िव. मानसख ड दै िनकका स पादक खेम भ डारी ।। मु ाः अदालतको अवहेलना ९२-०७५००४५६ ।। फैसला 17 यवसायीले ितिनिध व गन र आ नो प को प पोषण गन ग र वहस तुत गन र िलिखत वहसनोट पेश गन चलन चलेको भए पिन अदालत सम आएका आम सरोकारका िववादमा िन प पमा राय दान गन कानून यवसायीलाई नै सव च अदालतलेबाट अनरु ोध भइ व र अिधव ा तथा अिधव ाबाट राय दान गन काय सव थम २०४३ सालमा यामनारायण चौधरी िव त कालीन ी ५ को सरकार भएको कत य यान मु ाबाट सु भएको भ ने फे ला पदछ । िवशेषत त कािलन याय शासन सुधार ऐन २०३१ मा २०४३ सालमा भएको संशोधनले याएको अनुमित स ब धी यव थाको स ब धमा सव च अदालतको संयु इजलासमा मतै य हन नसक पूण इजलासमा पेश हँदा सो इजलासबाट सहयोगको आ हवान भई िविभ न व र कानून यवसायीह ले बहस गनु भएको िथयो (ने.का.प.२०६४ अंक १२ पृ ११५७) । ४०. नेपाल अिधरा यको संिवधान २०४७ जारी भए पिछ यायपािलकाले संिवधानको संर ण गन स दभमा धेरै या या गनु परेको िथयो । अदालतमा आएका िववादह मा या या गन ममा र धारा ८८ (५) बमोिजम त समयका रा मुखबाट संिवधान वा कानूनको जिटल या या स ब धी राय मािगएको अव थामा आ नो राय िददाका सव च अदालतले एिमकश यूरीको श त योग ग रएको िथयो । एिमकश यूरीले िदएको राय बा यकारी हदैनन र भएका पिन छै नन तर एिमकश यूरी के वल अदालतको िम हो र कुनै प वा िवप नभइ वत पमा राय िद छ, जसले कानूनी जिटलतालाई के िह हदस म खुकुलो पान र याियक कृयालाई सहज वनाउनमा म त भने गन गरेको ह छ । ४१. नेपालमा एिमकश यरु ी खुला पमा माग गन गरेको योग रहेको अव था छ । िवशेष तोके र माग ग रएको अव था देखा पदन । िवशेष तोके र माग गदा नेपाल ज तो मुलुकमा सहष ि वकार नगन अव था ह छ । नेपाली आलोचकह बाट अमुक भनेर ताव गनुको के वाथ भ ने खतरा रहने भएकाले यायकिमह य तो आलोचनाको िशकार हन चाहदैनन । किहलेकिहँ खुला पमा माग गदा सही िवशेष नआउने खतरा पिन रही रह छ । एिमकश यरु ीको पमा पठाउने सं था वा िनकायले पिन सही नै यि पठाउछ भ ने पिन हदैन । किहलेकिहँ त झारा टान कृितको पिन देखा पदछ । य तो भयो भने यायालय िनराश हन पन अव था आउछ । यामूित वा यायकिमलाई तािवत िवषयमा अमक ु िवषयमा अमुक यि नै सही िवशेष हो भ ने लागेमा िनजलाई राय स लाहको लािग बोलाउन कुनै सम या हदैन । अक तफ दान ग रएको राय स लाह बहसको पमा वा िलिखत पमा तुत हने हने भएकाले सो सावजिनक हने हनाले िवशेष तोके र माग गदा यायालयलाई अझ सहज हने ह छ । ४२. एिमकश यरु ीलाई परमपरागत अथमा अदालतको साथीको पमा िलने हो भने साथीको खोिज अ ठारोमा ह छ । य तो साथीले अक साथीलाई परेको अ ठारो फुकाइ िदनु पन ह छ । साथ िदने भएर नै साथी भिनएको हनाले य तो साथीले अदालतलाई परेको अ ठारोको आ नो मता द ता वा अनुभवले याएस म इमा दारी पूवक राय तुत गन पन ह छ । उ कुनै पिन प को तफबाट आएको नहने हनाले उसले िन प ता तथा तट थतालाई िवशेष यान िदनु पन ह छ । एिमकश यरु ी प को विकलले ज तो एक प ीय िहतबाट ततु हनु हदैन । एिमकश यरु ीका नकरा मक उ रदािय वह धेरै रहेका छन । यसो गन हदैन उसो गन हदैन भनेर एिमकश युरीलाई अदालत ित नै पूण पमा समिपत बनाइएको ह छ । तर पिन एिमकश यरु ीले आ नो िववेकलाई ब धक भने रा न स दैन । खुला पमा िवना धक छलफल ततु गन स दछ । कुनै पिन िवषयमा फाइदा वा वेफाइदा दवु ै स दभबाट त यह तुत गन स दछ । जवक प को विकलले य तो गन िह मत सामा यता गदन । ४३. यायालयले बोलाएर आएको पाहना साथी भएको हनाले प को विकल भ दा पथृ क अ तरस व ध रहेको ह छ । भिन छ प को विकलले िचया समयमा यायाधीशसँग बसेर िचया िपउन अ ठारो ह छ भने ०७५-C४-०००२ िज ला अदालत बार एशोिसयसन महे नगर क चनपुर िव. मानसख ड दै िनकका स पादक खेम भ डारी ।। मु ाः अदालतको अवहेलना ९२-०७५००४५६ ।। फैसला 18 एिमकश यरु ीले साथी सरह िचया िपउन स छ । यसै यवहारबाट एिमकश यरु ी को हो उसको के क तो अ तरस व ध रहेको छ भ ने प ह छ । यित निजकको साथी भएर पिन यायालयले साथीले िदएको स लाहलाई मा ने पन भ ने हदैन । सािथको स लाहलाई ि गत गद आ नो िनणय गन पूण पमा वत रहेको ह छ । ४४. अब अक अदालतको अवहेलना भनेको के हो यसको व प क तो ह छ ? भ ने बारेमा हेनु परेको छ । ४५. रा यको स पूण याियक अिधकारको योग यायपािलकाले गदछ । जाताि क शासन यव था तथा कानूनी रा यमा जनताको आधारभूत अिधकारको संर ण, संिवधान तथा कानूनको अि तम या या र संर ण गन अिधकार यायपािलकालाई ह छ । यसैले अदालतले कानूनअनस ु ार काम गन गराउन सबै िनकाय, पदािधकारी र यि लाई आ नो आदेश वा फै सलामाफत बा य गराउँदछ । अदालतको आदेश वा फै सलालाई सबैले बा या मक पमा पालना गनुपदछ । अ यथा कानूनको शासनको स ा वइ छाचा रता हािव भई रा यमा अराजकता बढ् न गई रा य यव थाको औिच यताको नै अ य हन जाने ह छ (िदिलपकुमार ठाकुर िव च दा राय यादव िन.नं. ९७६६ ने.का.प. २०७४ अंक २) । ४६. अदालतको अवहेलनाको काय भनेको जनसाधारणमा अदालत वा अदालतले स पादन गन काय ित अिव ास वा अना था हने वा हनस ने काय गनु र अदालतको स मान वा ग रमामा आँच पु याउने काय नै हो । अवहेलनाको काय भइसके पिछ मा नभइ हनस ने स भावनाको आधारमासमेत उ काय ित अदालतले दोषी करार गन स दछ । अदालतको अवहेलनाको िवषय अदालत आ नो ग रमा तथा स मानलाई उँचो बनाउँदै नाग रकह को मौिलक अिधकार, मानवअिधकार कानूनको शासन, नाग रक वत ताको संर ण गन यायपािलकालाई स म बनाउने मह वपूण कडी पिन हो । याियक गितशीलता र याियक स मताका लािगसमेत यो अप रहाय ह छ । वभावैले अदालतको आदेश कुनै यि वा िनकायलाई दु पा य हन स दछ । य पी याियक वत ता र स मताका लािग यो अप रहाय ह छ । अदालतले कुनै यि वा िनकायको कायले यो असर प यो वा पन स छ भ ने अनुमानका आधारमा यिद अवहेलनाज य काय कसैबाट ह छ भने दि डत गन कायबाट अदालत पि छन स दैन (अिधव ा काशमिण शमासमेत िव माधव साद िघिमरे, मु य सिचव, नेपाल सरकार, धानम ी तथा मि प रषदक ् ो कायालय, िसंहदरबारसमेत िन.नं. ९६५७ ने.का.प. २०७३ अंक ८) । ४७. संिवधान ारा यायपािलकालाई संवैधािनक सव चता र कानूनको सव चता थािपत गन मह वपूण िज मेवारी दान ग रएको छ । उ िज मेवारी पूरा गन स म बनाउन पिन अदालतले आ नो अवहेलना भएको अव थामा आफ पिन कारवाहीको उठान ग र दि डत गन स दछ । अदालतको आदेश र फै सलाको स मान गन काय असल नाग रकसमेतको संवैधािनक कत य पिन हो । नाग रकले संिवधान ारा ा गरेका नाग रक वत ताह समेत िनि त प रिधिभ रहेर उपभोग गन पाउने हो भ ने कुरा मौिलक हकमा ग रएका यावत् यव थाह ले उदघोष ् गरेकै छ । वत ताको हकको आ नै प रिध र िसमासमेत संिवधानले िनधारण गरेको छ । यो िसमा र प रिधिभ अदालतको अवहेलना नहने ग र मा वत ताको हक योग गन पाउने ग र यव था गरेको छ । यस अथमा अदालतको फै सला र आदेशको स मान गनु येक यि तथा नाग रकको नाग रक कत य हन आउँछ भने रा यको स दभमा यो प रिध र िसमािभ रहेर नाग रक वत ताको उपभोग गन िदनु रा यको कानून काया वयन गन अिधकारी वगको लािगसमेत दािय व र कत यकै िवषय हन जाने । वत ताको अिधकारमा उपभोग (Enjoy) गदासमेत अदालतको मयादामा ठेस नपु ने ग र गनपदछ । यिद ु अदालतको वा तिवक पमा अवहेलना भएको छ भने आ नो अवहेलनालाई वीकार ग र ब ने अिधकारसमेत ०७५-C४-०००२ िज ला अदालत बार एशोिसयसन महे नगर क चनपुर िव. मानसख ड दै िनकका स पादक खेम भ डारी ।। मु ाः अदालतको अवहेलना ९२-०७५००४५६ ।। फैसला 19 अदालतलाई हँदनै (अिधव ा काशमिण शमासमेत िव माधव साद िघिमरे, मु य सिचव, नेपाल सरकार, धानम ी तथा मि प रषदक ् ो कायालय, िसंहदरबारसमेत िन.नं. ९६५७ ने.का.प. २०७३ अंक ८) । ४८. अदालतको अपहेलनास ब धमा यव थािपकाले हालस म कुनै कानून बनाएको देिखँदैन । के क तो कामले अदालतको अपहेलना ह छ भ ने कुरा यसको प रि थितअनुसार अदालत आफै ँ ले ठहर गन कुरा हो । िवधाियकाले कानून बनाए पिन प रि थितको या या गरेर कुनै काय अवहेलजना हो होइन भ ने कुरामा िनणय गन यायालय वत रहेको ह छ । यसमा प रिसमा लगाउन सिकदैन । मा य िस ा तअनस ु ार देहायका कामह अदालतको अपहेलना मा नपु न ह छ । (१) अदालतको िनणय वा आदेशको जानाजान (Willfu)l अव ा गन काय । (२) अदालतसम गरेको ित ाको जानाजान (Willful) भंग वा अव ा गन काय । (३) बोलेर, लेखेर वा अ य कुनै काशन ारा अदालत ित ामक ह ला िफँ जाई अना था पैदा ग र का ड म चाउनु अथात् Scandalize गन काय । (४) बोलेर वा लेखेर वा अ य कुनै काशन वा काय ारा अदालती कारवाहीमा ह त ेप गन काय । (५) बोलेर वा लेखेर वा अ य काशन वा काम ारा अदालती कारवाहीमा ह त ेप गन वा याय शासनमा अवरोध गन काय । (६) अदालतमा िवचाराधीन मु ामा िट पणी ग र वत र िन प याय स पादनमा ह त ेप हने काम गन । (७) मु ाका, प ह , मु ाका सा ीह तथा अदालतका कमचारीलाई बाधा िवरोध गन काय । (८) अदालतलाई िववादमा याउने जुनसक ु ै काय यी अव था मा होइन, अव था अनसु ार िविभ न अ य कायले पिन अदालतको अपहेलना हनस छ भ ने िस ा त थािपत भएको पाइ छ । - ( स तोष भ राई िव. िहमाल िमिडया ा.िल. का काशक कनकमिण िदि तसमेतको ने.का.प. २०६४, अंक ४, पृ ५०६) ४९. यसो त नेपालमा अिहले यायालयका बारेमा नकरा मक त यह ततु गन स ने यि ले आफूलाई िहरो सि झने गन थालेको देखा परेको छ । जित यायालयलाई गाली गन स यो जित हो याउन स यो वा यायालयका बारेमा जनतामा नकरा मक त य ततु गरेर यायालय ित पवू ा ह उ प न हने तथा यायालयका िव मा जु क उचािलने अव था आयो भने आ नो सफलता ठा ने जमातह को पिन किम छै न । अदालत ित यङ् य तुत गन तथा अ कसैलाई भने ज तो गरेर याियक काम कारवाही तथा िसङ् गो यायालयका िव मा चारबाजी गनकाम सवसाधारण देिख राि य तरका िशषनेताह पिन समयसमयमा पिन लािग परेको देिख छ । य िप नेताह ले आ नो तु छ राजनैितक मकसद परु ा गन य ता त यह य गरेका ह छन । आम नाग रकमा भने वाह अदालतका िव मा अमक ु नेताले या भ यो वा भ ने स देश वाह भै राखेको ह छ । य ता अिभ यि आफै मा अवहेलनाज य भए पिन किहलेकिहँ यायालयले आ मसंयमता रा ने ह छ । ५०. अव था अनस ु ार यायालय कठोर र उदार दवु ै ह छ । कुनै यि ले यो त ठाडो अवहेलना हो भ ने लागेमा पिन यायालयले मा दान गरेको ह छ भने किहलेकिहँ यो त सामा य ज तो िथयो सजाय नगरेको भए पिन ह यो भ ने लागे पिन सजाय भएको ह छ । य तोमा यायालयले लक ु े को मनशाय के हो भ ने बारेमा ०७५-C४-०००२ िज ला अदालत बार एशोिसयसन महे नगर क चनपुर िव. मानसख ड दै िनकका स पादक खेम भ डारी ।। मु ाः अदालतको अवहेलना ९२-०७५००४५६ ।। फैसला 20 खोजिनित गरेको ह छ । लुकेको आषय गलत छ भने यायालयले सामा य ला ने ज तो िवषयमा पिन सजाय गन बा य भएको ह छ । ५१. उदारताको अव थामा किहलेकिहँ य तो अवहेलना गनले आ नो गि त महसस ु गरेर माफ मा यो भने पिन सजाय गदन । माफ मा नु पिन ठूलो सजाय हो । किहलेकिहँ माफ नै िदन निम ने अव था पिन ह छ । य तोमा यायालयले सजाय गन गदछ । ५२. एक कृत नेपाल क युिन पाट का अ य पु पकमल दाहाल ( च ड)ले कुनै स दभमामा “अदालतको जात के हो” भनेर य गरेको भिन मानहानीमा कारवाही चलाईएको देिख छ । य तो भनाई यङ् या मक अिभ यि देिख छ । यायालयले यसमा संयमतापूवक या या गरेको अव था छ । ५३. “अदालतको जात के हो” भ ने श द योग गनले यसको उ े य जानेको हनु पछ । जात छुट्याएर यवहार ग र िहँड्ने कुरा जाताि क र आधिु नक जगतसँग शोभिनय हने कुरा होइन । तथािप अदालतको जातको मा ले अदालतको अव ा गन वा मयादा उ लङ् घन गन कुराको य अिभ यि िदएको भ न िम ने अव था छै न । अदालतको अवहेलना गनस मको काय िवप ीबाट भयो भएन भ ने स दभलाई हेदा कािशत भएको उि लिखत वा यको िनरपे या याभ दा पिन यसको सापेि त अथलाई हेनु पन हन आउँदछ । स दभ एउटा तर अथ बे लै िदने वा यलाई वत पमा नहे र यसको आशयसमेतलाई म यनजर रा नु पदछ । यसरी हेदा उ वा यको स दभ शाि त स झौतािवपरीत िवप ीका दलका नेताह लाई मु ा लगाउने काम हँदै आएको भिन सरकारिव िदएको अिभ यि सँग जोिडएर रहेको देिख छ । ५४. अदालतले आफू ित स बि धत कितपय कुरा अि य भए पिन वाि छत हदस म अिभ यि को वत ताको स मानको पमा सहन वा हण गनु पन ह छ, जुन अदालतले ग रआएको पिन छ । अ य त सू मसंवेदी भएर राजनीितक नेता वा कायकताको हरेक अिभ यि िव अवहेलनामा कारवाही आकिषत ग ररहन िम ने हँदैन । यु श दको वाभािवक र यूनतम अथमा बुझी िवचार गनु पन ह छ । लोकत को आधार त भ िविधको शासन हो । िविधको शासन कायम गराउने रा यको मु य अङ् गको पमा रहेको यायपािलकालाई अ ुण र वत रा ने दािय व राजनीितक दल र ितनका नेताह को हो । राजनीितक दल वा नेताले अदालत ित देखाउने यवहार र अिभ य गन िवचारबाट आम जनमानसमा अदालत ितको ि कोण र िव सनीयता िनमाण ह छ भ ने कुरा िज मेवार यि ह ले हे का रा नु पदछ । आफूमा आदशवान् अ लाई तु छ ठा ने सोच लोकताि क हन स दैन । सबैको सहअि त वलाई वीकार गनु नै लोकताि क सं कार र आचरण हने हँदा यि सव े भैरहने तर लोकताि क प ित आलो य हने भ ने नहने भिनएको छ (अिधव ा िदनेश ि पाठी िव एक कृत नेपाल क युिन पाट का अ य पु पकमल दाहाल ( च ड) समेत िन.नं. ९४८३ ने.का.प. २०७२ अंक १०) । ५५. पु पकमल दाहाल ( च ड)ले िलिखत जवाफ ततु गदा हामी यायालयको ग रमा, मयादा र जनआ था वृि गराउने कुरामा सधै अ पङ् ि रहेका छ । यायालय ित िव ास रहेको भिन जवाफ तुत गरेको अव था छ । अदालतको अवहेलनाको िवषयमा स दभ िनकै मह वपूण ह छ । समय स दभ र योजनको पिन मह वपूण थान ह छ । यस स व धमा रिडयो दाङ देउखरु ी तथा स चार िवकास समूहका अ य मुरारीकुमार शमा िव एक कृत नेपाल क यूिन पाट माओवादी राजनीितक दल र सो दलका मुख एवम् सभासद पु पकमल दाहाल ‘ च ड’ समेत (िन.नं. ८५३० ने.का.प. २०६७ अंक १२) को अवहेलना मु ाको त यगत अवलोकन गन सा दिभक देिखएको छ । यसबाट अवहेलनाको बारेमा के ही िदशाबोध हने देिख छ । ०७५-C४-०००२ िज ला अदालत बार एशोिसयसन महे नगर क चनपुर िव. मानसख ड दै िनकका स पादक खेम भ डारी ।। मु ाः अदालतको अवहेलना ९२-०७५००४५६ ।। फैसला 21 क. लोकत मा कायपािलका, यायपािलका एवम् यव थािपकाको भूिमका एक अकािसत फरक खालका देिखए पिन वा तवमा यी सबै िनकायका अभी जनताको अिधकारलाई सरु ि त एवम् विलयो बनाउनक ु ा साथसाथै देशमा सुशासन दान गनु, आिथक उ नितको िदशामा अ सर गराउनु एवम् कुनै खास सं था वा यि को शासनलाई इ कार ग र कानूनको शासन कायम रा नु र यायसँगत समाजको िसजना गनु ह छ । य तो अव थामा लोकताि क सं था वा िनकायह को भूिमका ती अिभ ह ा गन हेतुको लािग पर पर िवरोधी नभई एक अकाका स पूरक हनपु न ह छ । ख. यायपािलका स म रहने अव थामा, यसमा अ तरिनहीत िज मेवारी एवम् कत यको िनवहन रा ोिसत हन स ने र यायपािलका कमजोर अव थामा रहेमा, यसले आ नो कत य तथा दािय वको प रपालन गन समेत अ म हने हनाले यायपािलकाको भूिमका परेका मु ाह मा फै सला गन मा सँग स बि धत रहेको भ ने मा यतामा सीिमत नरही यसको मताको मनोवै ािनक एवम् कायपरक मह व जनताको सव चता कायम रा ने एवम् जनताको कानूनी हकह संरि त गनसँग सा ात स ब ध समेत रा ने ह छ । ग. लोकताि क प रवेशमा समालोचना मक िट पणीह ले अदालतका कमी कमजोरीह लाई कािशत ग र अदालतलाई आ नो कमी कमजोरीह सुधान समेत अिभ े रत गन हनाले य ता िट पणीह यायपािलकाको लािग सवथा नकरा रहेको भ न सिकदैन । लोकत लाई बिलयो बनाउने एवम् यायपािलका ारा जनताको अिधकारलाई सुरि त गराउने ि कोणले कसैबाट भएका समालोचनाह लाई अदालतले सकारा मक पमा नै िलनपु न ह छ । ५६. उि लिखत मु ामा त कािलन माओवादीका ३ सभासदले र भातृ सँगठन मुखले यायालयलाई पूव राजा ाने को चौतारीको सं ा िदएको तथा जल ु स ु का सहभागीले अदालत िव नारा लगाएका िथए । अिधव ा एवम् सभासद एकराज भ डारीले सव च अदालतको आदेशले जनभावनाको कुठाराघात भएको दावी गरे । सव च अदालत राजाको शासनको मानिसकताबाट मािथ उठ् न सके को छै न । राजाबाट िनयु यायाधीशले जनताको भावना अनसु ारको िनणय गन स दैनन् । गणत को भावनालाई अदालतले आ मसात गन सके न । नेपालका लािग अमेरीक राजदूत या सी पावेल, भारत, नेपाली काँ ेस र जनलको भावमा परेर अदालतले आदेश गरेको आरोप लगाए । जनभावना िवरोधी िनणय गन यायाधीशलाई महाअिभयोग लगाउन संिवधानसभा तयार छ । सरकारको िनणय असफल बनाउने रवैया अदालतको भएको र अदालतलाई जनताको िनय णमा रा नु पन ह छ भनेको भ ने रहेको छ । सभासद एवम् माओवादी मजदरु नेता सािलकराम जमरक ेलले अदालत ित लि त गद आफूह ले चाहे सबैलाई क याक कुचक ु पान दावी गरे । सव च अदालत यायालयको नाममा बसेको साम तीह को सं था हो । माओवादी नेता नारायणकाजी े ले अदालत िव को जुलुस वाभािवक हो । अदालत देउता होइन । उसले गरेको गलत िनणयको िवरोध गदमा वत यायालयमा असर पदन । एक कृत माओवादीका व र नेता डा.बाबरु ाम भ राईले जनिनवािचत सरकारको िनणय उ टाउन खो नु सेना र अदालतले गणत को सं थागत िवकासमा अवरोध गरेको र अदालतले सरकारको िनणयलाई उ टाएर साम ती राजत को प पोषण गरेको तथा रा य संय का सबै िनकायमा जनिनवािचत ितिनिधको आव यक रहेको र अवकाश ा सेनाका जनलको अदालतले गरेको पनु वहालीको िनणय ित आ ोस य गद म ी डा.बाबरु ाम भ राईले जनिनवािचत सरकारले गरेको िनणयलाई अदालतका एकजना यि ले उ टाउन स ने यव थाले गणत को उपहास भएको भनेका भ ने त य रहेको िथयो । ५७. उि लिखत त य सिहतको आरोप लगाइएकोमा पिन िलिखत जवाफ ततु हँदा हामी िलिखत जवाफवालाले अदालतमा वेश ग र अदालतको काम अव हने ग र कुनै काय गरेको अव था छै न । ०७५-C४-०००२ िज ला अदालत बार एशोिसयसन महे नगर क चनपुर िव. मानसख ड दै िनकका स पादक खेम भ डारी ।। मु ाः अदालतको अवहेलना ९२-०७५००४५६ ।। फैसला 22 अदालतबाट भएको आदेश, फै सलाको व थ आलोचना, समालोचना, समथन, िवरोध गन अिधकार स पूण नाग रकलाई रह छ । हा ो पाट ले अदालतको अपहेलना हने कुनै कारको िनणय गरेको छै न र िनवेदनमा य तो दावी रहेको पिन छै न । तसथ िनवेदन दावी ुिटपूण, िनराधार, गैरकानूनी भएकोले िनवेदन दावी खारेज वा नपु ने ग र याय पाउँ भ ने यहोरा ततु गरेको पाइ छ । ५८. एक कृ त माओवादीका अ य पु पकमल दाहाल च डले िलिखत जवाफ ततु गदा मैले यि गत पमा, एक कृत माओवादीको अ य को हैिसयतले र नेपाल रा यको धानम ीको हैिसयतले समेत संधै नै स मािनत अदालतको स मान गद आएको छु । मेरा काम कारवाहीले अदालतको स मानमा आँच नपगु ोस भ नेमा म सचेत छु । म काननू को शासन र वत यायपािलकामा िव ास गन यि भएकोले म मािथ अदालतको अपहेलना गय भनी िवना आधार माण आरोप लगाउनु आफैमा आ हपूण छ । पाट ले स मािनत अदालतबाट भएको कुनैपिन आदेशका िव मा पाट गत िहसावले वा सांगठिनक िहसावले अदालतको अपहेलना हने ग र टीका िट पणी गन नीित निलएको र य तो िनदशन समेत निदएको यहोरा स मािनत अदालतसम अनरु ोध गदछु भनेर अ य त शािलन एवम स मानपूण ढङ् गबाट िलिखत जवाफ तुत गरेको पाइ छ । ५९. कानूनी कारवाहीमा आए पिछ आ मालोचना समालोचना एवम मा यतामा प रवतन हन स ने ह छ । य ता यवहारले ितवादीको िशर सदैव उचो ह छ । अदालतको मानहानीको िवषयमा हारिजत भ दा पिन याियक स मानको िवषय रहेको ह छ । यसमा यायाधीशले आ नो स मानको लािग फै सला गरेको हदैन । यायाधीशले जव इजलासमा रहेर संवैधािनक एवम कानूनी यव था बमोिजम यायसंपादन कायमा रह छ र याय संपादन गदछ भने सो समयमा गरेको काममा यायपािलका र अदालतको िव म िसजना हने ग र स पूण अदालत र यायपािलका ित नै अना था पैदा हने ग र अदालत ित Bad Faith, Malafide Intention राखी Ulterior Motive ले Scandalize ग र छ भने यतीबेला य तो काय मा अपहेलना हन जा छ भनेर या या एवम िव ेषण ग रएको छ । ६०. किहलेकिहँ अकालाई भने ज तो गरेर ितर यायालयितर फकाइएको छ भने पिन अवहेलना हन जा छ । यङ् यको मा यमबाट वा कुनै आकृित िच को मा यमबाट पिन अवहेलना गन सिक छ । िहमाल खवर पि काको वष १३ अंक १६ (मंिसर) को पृ ५ मा यायापािलका मख ु धान यायाधीशलाई आँखा र मख ु छोिपएको वाँदरको आकृ ितमा िच ण गरेर यङ् य ग रएको िथयो । ६१. अवहेलनामा कारवाही गदा अदालतले आ मसंयम अपनाउनु पदछ । िविभ न देशका घटनाह हेदा कितपय गि भर अव थामा पिन यायालय सजाय नग र छाडेको देिख छ । बेलायतमा लड डेिनङ (Lord Denning) लाई लड डेिनङ गधा हो ("Lord Denning is an ass") भनेर कािशत भएपिछ पिन Though it is Contemptuous, we do not want to punish him भनी छािडिदएको पाइ छ । नेपालमा त यायालयले सजाय नगरेको कै यन ाँ तह रहेका छन । यायालयको गुण नै धैयता संयममता हो । ६२. भारतको सव च अदालतबाट अपहेलना मु ामा धैय गन िसमा लगायतका िवषयमा Rustom Cowagee Cooper Vs. Unior of India (AIR 1970 SC 1318) को मु ामा गरेको िव ेषण अवलोकन गन सा दिभक देिखएको छ । क. There is no doubt that the Court like any other institution does not enjoy immunity from fair criticism. This Court does not claim to be always right. Although it does not spare any effort to be right according to the best of the ability, ०७५-C४-०००२ िज ला अदालत बार एशोिसयसन महे नगर क चनपुर िव. मानसख ड दै िनकका स पादक खेम भ डारी ।। मु ाः अदालतको अवहेलना ९२-०७५००४५६ ।। फैसला 23 knowledge and judgment of the judges. They do not think themselves in possession of all truth or hold that wherever other differs from them, it is so far error. No one is more conscious of his limitations and fallibility than a judge but because of his training and the assistance he gets from learned counsel he is apt to avoid mistakes more than others. ख. We are constrained to say also that while fair and temperate criticism of this Court or any other Court even if strong, may not be actionable, attributing improper motives, or tending to bring Judges or Courts into hatred and contempt or obstructing directly or indirectly with the functioning of Courts is serious contempt of which notice must and will be taken. Respect is expected not only from those to whom the judgment of the Court is acceptable but also from those to whom it is repugnant. Those who err in their criticism by indulging in vilification of the institution of Courts, administration of justice and the instruments through which the administration acts, should take heed for they will act at their own peril. We think this will be enough caution to persons embarking on the path of criticism. With these words we order the papers to be filed.भ दै या या गरेको पाइ छ । ६३. अदालतको धैयताको िवषयमा बेलायतमा R. V. Metropolitan Police Commissioner (1968 A.L.L E.R ३१९) को मु ामा ग रएको या या पिन सा दिभक रहेको छ । अदालतको वभाव िववादमा पान र पन होइन । All we would ask is that those who criticize us will remember that from the nature of our office we can not reply to their criticism. We cannot enter into public controversy still less into political controversy. We must rely on our conduct itself to be its own vindication. Exposed as we are to the winds of criticism nothing which is said by this person or that nothing is written by this person or that will deter us from doing What we believe is right nor I would add from saying what the occasion requires provided that it is pertinent to the matter in hand. Silence is not an option when things are ill done. ६४. अवहेलनामा कारवाही एवम सजाय गरेर मा अदालतको इ जत बढ् छ भ ने कदािप हने स दैन । याय स पादन गन कायमा यायाधीशलाई अवरोध हने ग र ग रएको काम वा अदालतको कानूनी कृयामा ह त ेप हने ग र कुनै व य जारी ग र वा बोली वा कुनै पिन कारको िलखत कािशत ग र वा यापािलका वा कुनै अदालत र याियक कृया ित नै अना था पैदा हने ग र ग रएका यवहारह मा यायालय संवेदनिशल ब छ । अपहेलनामा कारवाही र सजाय गदा अदालत ित जनआ था र जनिव ास कायम रा न र अदालतको म यादामा आँच आउन निदने मा गनु पदछ । ६५. अवहेलना स ब धी मु ा अदालतले आ नो वत ता याियक ग रमा र अदालत ितको जनआ था जोगाउने योजनको लािग अदालत आफै ँ वादी भई चलाउने मु ा हो । कुनै अदालतले आ नो अवहेलना भएको छै न भ ने ठहर गरेबाट अवहेलना मु ाको िनवेदक मािथ कुनै िवपरीत असर पन अव था हँदनै (जुगुतलाल यादव िव सोमन ठाकुर वडही समेत िन.नं. ७८०१ ने.का.प. २०६३ अंक १२) । याय ०७५-C४-०००२ िज ला अदालत बार एशोिसयसन महे नगर क चनपुर िव. मानसख ड दै िनकका स पादक खेम भ डारी ।। मु ाः अदालतको अवहेलना ९२-०७५००४५६ ।। फैसला 24 ितको आ थाको धरोहरलाई वचाई रा न र नाग रकको मौिलक हक अिधकारको र ा गन समेत अदालतको फै सला वा आदेशलाई काया वयन गराउने िदशामा अदालत संधै सचेत र चनाखो रहनु पन ह छ (आसाराम दास िव िज ला सहकारी संघ िल. स री राजिवराज समेत िन.नं. ७७६५ ने.का.प. २०६३ अंक ९)। ामक म फै लाउने एवम् अदालत ितको जनआ था घट् ने जुनसक ु ै काम पिन अदालतको लािग असै ह छ । य तोमा यायालयले असिह णु भएर पिन कारवाही गनु पन ह छ । अदालतको अवहेलनामा कारवाही भनेको अदालतको इ जत र ित ा जोगाउनको लािग मा नभएर जनआ थाको अिभवृि गन पिन कारवाही गनु पन ह छ। ६६. यायालयले अदालतको स मानको स दभमा भनाई वा लेखाईमा मा अदालतको स मान गन भनेर मा अदालतको स मान एवम् अदालतको िनणय तथा आदेशको पालना हंदनै भ ने कुरामा सचेत रह छ । अदालतको अपहेलनामा कारवाही गदा यि हे रदैन । वृि हे र छ, कसूरवाट व न ग रएको अनुनय िवनय हे रदैन, याय अ याय छुट्याइ छ र कसूरदारलाई सजाँय र पीिडतलाई याय दान गनु अदालतको कत य ह छ । यसवाट नै जनआ था वृि हने ह छ (िहमालयन रे ज िचया उ ोग ा. िल. को तफवाट डाइरे टर रामकुमार राठी िब िज ला िवकास सिमितको कायालय इलाम समेत िन.नं. ७७३९ ने.का.प. २०६३ अंक ७) । ६७. अदालतको अपहेलना भयो भएन भनेर छुट्याउन िनकै किठन ह छ । एउटै कृ ितको स दभ किहले अपहेलना हने किहले नहने हन स छ । यसबाट त झनै जिटलता थिपने ह छ । सामा य हेराइबाट अपहेलनाको िन कषमा पु न सिकदैन । यस स व धमा सव च अदालतबाट अदालतको अवहेलनाको लािग कुनै काय (Actus) भ दा िनयत वा मनसाय (Intention) क तो छ, यसले कित असर पु याउँछ, यसमा िबचार गनपन ु ह छ (कोइली यादव समेत िव िस ाथ फाइना स, भैरहवा प देही िन.नं. ७७११ ने.का.प. २०६३ अंक ६) भनेर मनशाय त वलाई धानता िदएको पाइ छ । ६८. अवहेलनाको कारवाही अदालतलाई िनरंकुश वा वे छाचारी बनाउन नभै व छ एवम् वत याय णाली, कानूनी रा यको अवधारणामा आँच पु ने र संिवधानले अदालतलाई सिु पएको संवैधािनक दािय व पूरा गन आउने अवरोध हटाई यायपािलका ितको िव ससनीयता ढ रा ने काय ित यसको योग हनपु न ह छ (अिधव ा रिवराज भ डारी िव ितिनिधसभाका सभामुख ी तारानाथ रानाभाट, संसद् सिचवालय समेत िनणय नं.७५५४ ने.का.प.२०६२ अङ् क ६) । अदालती काम कारवाहीलाई व थ ढङ् गबाट जनमानसमा ततु गन सिक छ । तर व थ ढङ् ग भ दै यङ् य वा ब ोि को मा यमबाट जनमानसमा अिव ास वा के के न भएको हो ज तो म उ प न गन गराउने काम गन पाइदैन । य तोमा ेस वत ता वा िवचार तथा अिभ यि को वत ता भ ने ला दैन । सो कारवाहीयो य िवषय ब न जा छ । ६९. अतः अदालतको अपहेलना भ नाले अदालतको मान मयादा तथा िव सनीयतामा आँच पु याउने हेतुले य वा अ य कुनै पिन मा यमबाट फैलाईएको अफवाह तथा अदालतको आदेश आ ा आ ाि तथा फैसला िनणयको अव ा नै अदालतको अपहेलना हो । य तो अपहेलना लेखेर, बोली वचनले वा अिभनय वा अ य आधुिनक िविधको योग गरेर गन सिक छ । अपहेलनालाई कुनै खास सीमामा आव गरेर रा न सिकदैन । यो त कालको प रि थितमा भर पन ह छ । ७०. कुनै पिन िवषयमा स दभमा अदतलको अपहेलना ठहर भए पिछ यायालयले अव था अनस ु ार तािवत यि का स व धमा िन न अनस ु ारको कारवाही गन स दछ०७५-C४-०००२ िज ला अदालत बार एशोिसयसन महे नगर क चनपुर िव. मानसख ड दै िनकका स पादक खेम भ डारी ।। मु ाः अदालतको अवहेलना ९२-०७५००४५६ ।। फैसला 25 क. कानूनमा लेिखएको पणू सजाय गन स छ । यो अव था भनेको तािवत यि लाई अ य िवक पमा जान उपयु छै न भ ने अव थामा ह छ । यसमा कै द ज रवाना दवु ै हन स छ । ख. स बि धत अदालतले कसूरदारलाई कै द सजाय गन स दछ । य तोमा अव था अनस ु ार काननू मा लेिखएको परु ै अवधीको कै द पिन हन स छ । ग. अदालतले कसूरदारलाई ज रवाना मा पिन गन स दछ । यसमा अव था अनस ु ार कानूनमा लेिखएको पूरै ज रवाना हन पिन स छ । घ. कै द ज रवानालाई छाडेर अ य कृितको सजाय हने उपयु आदेश गन स छ । य तो आदेश नैितक कृ ितको पिन हन स छ । अदालतले किहलेकिहँ शैि क एवम ाि क पमा यायालयको अपहेलना स व धमा िविभ न आलेखह काशन गन तथा आ मालोचना गराउन वा सावजिनक िन दास मको िवक प ततु गन स छ । यी सबै प रि थितको आधारमा ग रने ह छ । ङ. अदालतको अवहेलनामा कारवाही चलाईएको यि ले मु ाको फै सला नहँदै जुनसक ुै अव थामा अदालत सम मा मा न स छ । यसरी मा मागेको कुरामा अदालत स तु भएमा य तो मु ाको कारवाही तामेलीमा समेत रा न स छ । च. यसैग र अदालतको अवहेलनामा सजाय पाएको यि ले अदालतलाई स तोष हने ग र मा मागेमा अदालतले य तो सजाय काया वयन नगन, घटाउन, प रवतन गन वा शत तोक य तो शत पूरा गरेमा सजाय काया वयन नगन आदेश गन स छ । छ. यायालयले आव यक स झेको कुनै उपयु ि या अवल वन गरेर कसरू दारलाई िपडाबोध गराउन स छ । ७१. किहलेकिहँ अदालतले गरेको सजाय हेदा सामा य तर एक स य यि लाई सदैव िपडा िदने कृितको पिन ह छ । अदालतले गरेका सजाय हेदा अ लाई य तो पिन सजाय ह छ भ ने ला छ । तर सो सजाय पाउने यि लाई िनकै महङ् गो पिन ह छ । उदाहरणको लािग १ पैसा, १ दाम, १ पैयाँ ज रवाना तथा १ िदन, १ घ टा वा १ िमनेट कै द हने ग र यायालयले िनणय गय भने सो सजाय पाउने मािनसले कै यन पटक सो नै पन ह छ । य तो सजाय मलाई िकन भयो भनेर । यसबाट यायालयले यो मा दछ िक तँ यित तु छ(Mean/Damn) छस् िक सजाय पिन तेरो लािग अनुपयु छ भ ने ह छ । य तो अव था किहलेकिहँ ितपूित भराउने स व धमा पिन देखा पदछ । वादीले मु ा नगरेको भए हने िथयो तर ग रहा यो भनेर य तो तु छ कृ ितको ितपूित पिन भराउने ह छ । य तो ितपूित पायो भने दावीकतालाई स देश वाह ह छ िक अिधकार भ दैमा स तो लोकि यताको लािग दावी गन भ ने हदैन । िवचार गर । यसै ग र सजाय पाउनेलाई तेरो लािग सजायको कृित पिन शोभनीय छै नस त यित तु छ होस भ ने ह छ । य तो सजाय पाएको यि ले मलाई सानो सजाय ग यो भनेर म ख पनु भ दा पिन म कित तु छ रहेछु जहाँ मेरो लािग सजाय पिन उपयु भएन भनेर सो नु पन ह छ । यिद सो कसूरदारले सोचेन भने पिन सो सजाय पायो भनेर सु ने यि ले सो यि लाई तु छताको धारणा बनाउन स ने ह छन । य तो कृितको सजाय िनकै खतरनाक ह छ । ब १ वष कै द ब न उपयु ह छ । सही स े मािनसलाई १ िमनेटको कै द वा १ दामको ज रवाना सामािजक एवम मानिसक पमा पीडादायक ह छ । ७२. किहलेकिहँ यायालयले अपहेलना हो भ ने िनधारण गरेर पिन सजाय नग रकन यितकै छािडिदन स छ । कसूरदारलाई यो झनै अपमानबोध हने सजाय हो । तैले कसूर गरेको होस तर तलाई सजाय गदनौ जा ०७५-C४-०००२ िज ला अदालत बार एशोिसयसन महे नगर क चनपुर िव. मानसख ड दै िनकका स पादक खेम भ डारी ।। मु ाः अदालतको अवहेलना ९२-०७५००४५६ ।। फैसला 26 भाग भनेर भिनयो भने तु छता/घृणताको (Contemptuous) पराका ा नै ह छ । एक उमेर पगु ेको स म एवम सामा य समझको यि लाई कसूर िनधारण गरेर सजाय नगनु पिन हीनतायु ह छ । यसैले यायालयले क तो सजाय ग यो भनेर िव ेषण ग रयो भने कसूरदारको हैिसयत िनधारण ह छ । मै हँ भ ने यि लाई पिन यायालयले तु छ होस भनेर भिनिदयो सो भ दा मनु अ के ही हदैन । ब अमुक रािशको ज रवाना वा अमुक अवधीको कै द रहनु उपयु एवम स मानदायक हन जा छ । सजायले पिन यि को हैिसयत िनधारण गदछ । यही सजायको कृ ित अ फौजदारी अपराधको स व धमा भए अक अथ ला छ । यायालयको अपहेलनाको स व धमा भने िनकै सोचयु हन जा छ । ७३. माथी ग रएको अवहेलनाको िवषयको स दभमा अब प कार तथा िनजह को पेशागत आचार संिहताको साथै कानूनी एवम याय स वि ध समाचारको संवेदनिशलताको अव था तथा यस स व धमा अ तराि य अ यासह के छन ? भ ने बारेमा हेन आव यक रहेको छ । ७४. तुत िववाद अदालतको अवहेलना भएको हनाले सो तफ हेनु परेको छ । यसमा िनवेदक तथा सूचना दाताको पमा विकलह को सँगठन नै रहेको छ भने अक तफ िवप ी/ यिथमा प कार रहेका छन । यसमा प कार र प कार खेम भ डारी दईु यि व रहेको छ । खेम भ डारीले वहसको ममा पिन कािशत समाचार र मेरो सामािजक स जालको िवषय पथृ क हन भनेर भ नु भएको छ । सो समेतको त यलाई यानमा राखेर सव थम प कार तथा िनजह को पेशागत आचार संिहताको साथै कानूनी एवम याय स वि ध समाचारको संवेदनिशलताको अव था तथा यस स व धमा अ तराि य अ यासह के छन ? भनेर हेन परेको छ । ७५. उि लिखत िवषयमा िव ेषण गदा ेस वत ता र यि गत िवचार तथा अिभ यि को वत ता दईु िवषयलाई साथसाथै राखेर तथा पृथक गरेर पिन हेनु पन हन आएको छ । ७६. रा यको चौथो अंग भनेर वघोिषत पमा ि वकार ग रएको ेस जगतको मह वपूण भूिमका रहेको िवषय नकरा मक धारणा बनाउनु पन कुनै कारण छै न । ेस जगतले समाचार काशन गदा काशन हने िवषयबाट पनस ने भावको सु म पमा येक पाटोको मू याङ् कन गनपन ु ह छ । यो मह वपूण दािय व रहेको छ । यो दािय वको प रपालना गनु स बि धत प कार र आम स चार गृहको हो । प पि का तथा छापाखानाको अिधकारको सदपु योग गदा कसैको पिन मयादा तथा आ मस मानमा ितकूल नहने ग र गनु पदछ । यसका साथै प का रता तथा आम स चारको स दभमा वतमान र े यमा िवकिसत िविभ न मू य मा यताह लाई िवना कुनै अपवाद िशरोधाय गनु पन ह छ । यो वा यो वहानामा िनरपे दावी गन पाइदैन । ७७. तुत िवषयसँग स व धीत रिह हेदा प कार आचार संिहता २०७३ मा भएका ावधान सा दिभक रहेका छन । उ संिहताको तावनामा ...प का रताका िस ा त, अ तराि य मु य मा यताका आधारमा प का रताको यवसायीक अ यासलाई उ च पेशागत, मयािदत, जवाफदेही एवम् उ रदायी वनाइ रा र समाजको सव म िहतका लागी सवै संचार मा यम र प कारलाई लागु हने …भिन उ लेख भएको पाइ छ । य तै दफा ४ (२) (१) मा प कार तथा संचार मा यमले मानवअिधकारको िव यािप घोषणा प तथा मानवअिधकार स वि ध अ तराि य संय र िलखतह ले याभूत गरेका अिधकार, िस ा त र मा यताह को स मान गद लोकत , याय, समानता, वत ता, समावेशीता, मानवीयता, शाि त तथा अ तराि य समझदारी र िम रा ह बीच भाइचाराको संर ण तथा स वधन गनु पदछ । दफा ४ (३) (१) मा प कार तथा संचार मा यमले व तनु ि व छ मयादीत र िव सनीय प कारीता गनु पदछ । दफा ४(३)(२) मा प कार तथा संचार मा यमले सूचना वा जानकारीको संकलन र सं ेषण स य र िश पमा गनु पदछ । दफा ५(१) मा सामािजक सदभाव खलल पु ने सामा ी उ पादन गन नहने भ ने यहोरा यवि थत रहेको छ । दफा ५(१२) मा याय िनरोपणमा भावः प कार तथा संचार मा यमले याियक िनकायमा िवचाराधीन मु ाको ०७५-C४-०००२ िज ला अदालत बार एशोिसयसन महे नगर क चनपुर िव. मानसख ड दै िनकका स पादक खेम भ डारी ।। मु ाः अदालतको अवहेलना ९२-०७५००४५६ ।। फैसला 27 व छ सनु वु ाई कृया वा िनणयमा ितकूल असर पान ग र कुनै पिन सामा ी सं षे ण गनु हदैन भ ने आचारह यवि थत भएका छन । उ त य वहसनोटमा समेत ततु ग रएको छ । ७८. छापाखाना र काशनस ब धी ऐन, २०४८ को दफा १४ को ख ड (ग१) मा कसैको च र ह या वा अपमान हने वा लैङ्िगक िहंसा वा िवभेदलाई बढावा िदने, ख ड (ङ) मा सवसाधारण जनताको सदाचार, नैितकता र सामािजक मयादामा आघात पन जाने कुराह िकताब वा प पि कामा काशन गन पाइने छै न भ ने यव था रहेको छ । सोही ऐनको दफा २७ ले दफा १४ बमोिजम ितब ध लगाइएको कुरा काशन गरेमा काशक वा स पादकलाई सजायको यव थासमेत गरेको पाइ छ । यसका साथै मका पन प ले यि गत स दभमा भए मानहानीमा समेत कारवाही चलाएर ितपूित समेत िलन स ने ह छ । सं थागत भएमा अवहेलना हने अव था भएका यसमा पिन कारवाही चलाउन सिकने ह छ । ७९. छापाखाना र काशनस ब धी ऐन, २०४८ कै उ े य हेदा िविभ न वग र े का जनताबीच स-ु स ब ध, सदाचार, िश टाचार एवम् नैितकता कायम रा न र देशको प का रता े ले अिभ यि वत तालाई मयािदत एवम् िज मेवारीपणू तवरले वत र िनिभक भई उपभोग गनस ने वातावरण सृजना गन रहेको छ । कसैको च र ह या वा अपमान हने वा लैङ्िगक िहंसा वा िवभेदलाई बढावा िदने, सवसाधारण जनताको सदाचार, नैितकता र सामािजक मयादामा आघात पन जाने िवषयलाई ितब ध लगाइएको छ । सो ितव धको पालना गनु स वि धत सबैको कत य एवम् दािय व हो । य तो दािय वलाई अि वकार गरेमा अपराध तथा दु कृित दवु ै हन जा छ । जसको जहाँ मका पछ सो अनस ु ार उपचार खो नु पन ह छ । अपराधको स व धमा ऐनमा यव था गरे बमोिजम ह छ भने दु कृितको स व धमा िस ा तको आधारमा समेत उपचार ा ह छ। ८०. ेस काउि सल नेपालले जारी गरेको प कार आचारसंिहता, २०७३ ले प कार र स चारमा यमह ले गन हने कायह र गन नहने कायह को यव था गरेको छ । आचार संिहता तथा चिलत ऐन कानूनको बिखलाप ग र संचार गृह लागेमा वा प कारले सो अनार समाचार स ेषण गरेमा पीत प का रता (Yellow Journalism) गरेको पिन हन जा छ । अमे रकन इितहासकार तथा प कार याङ् क लुथर मोटका अनस ु ार पीत प का रता (Yellow Journalism) का िवशेषताह मा "सामा य िवषयलाई पिन ठूलो ठूलो अ रमा थम पृ ठमा काशन ग रन,ु का पिनक िच ह ारा ततु ग रन,ु जालसाजी त रकाले अ तवाता तुत ग रन"ु लगायतका पदछन् भनेर उ लेखन गरेको अव था छ । ८१. नेपालको संिवधान (२०७२) अनस ु ार यि को/नाग रकको िवचार अिभ यि को वत तामा समुिचत ितव ध समेत लगाएको अव था छ । नेपालको सावभौमसता, भौगोिलक अख डता, राि यता वा संघीय इकाईबीचको स-ु स ब ध वा िविभ न जात जाित धम वा स दायबीचको सु-स ब धमा खलल पन, रा य ोह, गाली बेइ जती वा अदालतको अवहेलना हने वा अपराध गन दु साहन गन वा सावजिनक िश ाचार, नैितकताको ितकूल काय गन, म ित अवहेलना गन र जातीय छुवाछुत एवम् लैड्िगक भेदभावलाई दु साहन गन कायमा मनािसब ितब ध लगाउने ग र ऐन अपवादको यव था छ । यस यव थाले सूचनाको हक एवम् प पि का एवम् छापाखानाको हक योग गदा सोही धाराले िनषेध गरेका िवषयव तुको सीमािभ रही अिधकारको उपभोग गनु वा छनीय छ । ८२. नेपालमा यि गत तवरका अपमानलाई िनय ण गन, काशन हने सामा ीलाई मयािदत बनाउन, राि य िहत र स मानमा आँच आउने कायलाई िनय ण गन तथा राि य वाथ िहतअनुकूल बनाउनसमेतका लािग सािवकदेिख हालस म गाली बेइ जती ऐन, २०१६, छापाखाना र सारण ऐन, २०४८ एवम् रा य िव को अपराध र सजाय ऐन, २०४६ के ही सावजिनक (अपराध र सजाय) ऐन, २०२७, रा य िव को ०७५-C४-०००२ िज ला अदालत बार एशोिसयसन महे नगर क चनपुर िव. मानसख ड दै िनकका स पादक खेम भ डारी ।। मु ाः अदालतको अवहेलना ९२-०७५००४५६ ।। फैसला 28 अपराध र सजाय ऐन, २०४६, िव तु ीय (इले ोिनक) कारोबारस ब धी ऐन, २०६३ तथा राजनीितक दलस ब धी ऐन, २०५८ मल ु क ु देवानी संिहता २०७४ मल ु क ु अपराध संिहता २०७४ को यव था भई काया वयनमा रहेका छन् । यी ऐनह बाट त े बाट हने अपमानजनक काय, वग, समाज, स दाय तथा े बीच अपहेलना, वैमन य एवम् षे याउने तवरले िदइने घृणाज य अिभ यि स ब धी काय िनय ण गरेका छन । यी ऐनह ले अपराध र सजायको यव था ग र पीिडतलाई समिु चत ितपूित िदने ग र यव था गरेको अव था छ । ८३. कानून र संिवधानले याभूत गरेको अिभ यि को वत ता िनरपे वत ता होइन । ेस वत ता वा िवचार अिभ यि को वत ता जे भए पिन यो सँगै उ रदािय व पिन जोिडएर आउँछ । कुनै पिन वत ताको योग र सिु नि तता गदा चाहे यो िवचार र अिभ यि को वत ता नै िकन नहोस् यसले जात‚ धम‚ भाषा‚ िलङ् ग‚ पिहचान‚ े आिदको आधारमा घणृ ा षे फै लाउन उ ेिजत गछ य तो अिभ यि को वत तामा उिचत ब देज लगाउन सिक छ । ८४. अदालतको अवहेलना भनेको के हो यसको व प क तो ह छ ? क तो अव थामा अवहेलना हदैन भ ने स व धमा ितवादी खेम भ डारीले पिन आ ना बिलया तकह तुत गरेको अव था छ । मौिखक छलफल बहस तथा िलिखत बहसनोटमा समेत िनजले के ही ा त सिहत आ नो िवचारह तुत गरेको अव था छ । सो धारणालाई यहाँ उ लेखन गन सा दिभक रहेको छ । क. अदालतको अवहेलना भ नाले सामा यतयाः Conduct that is disobedient, obstructive or contemptuous to the Court भ ने बुिझ छ । Investopedia मा उ लेख भए अनस ु ार "Contempt of court is an act of disrespect or disobedience towards a court's officers, or interference with its orderly process. Contempt of court has four essential elements– misbehavior of a person; in or near to the presence of the court; which obstructs the administration of justice; and is committed with the required degree of criminal intent." ख. अदालतको अवहेलनाका स ब धमा सव च अदालतका स मािनय पूव यायािधस बलराम के सीले (ने. का. प. २०६४ अंक ४ िनणय नं. ६८३९ पृ ५०६ को मु ामा) राय पेश गनु भएको छ । के क तो कामले अदालतको अवहेलना ह छ भ ने कुरा यसको प रि थित अनस ु ार अदालत आफै ले ठहर गनु कुरा हो । मा य िस ा तका अनस ु ार अदालतको िनणय वा आदेशको जानाजान अव ा गन, अदालत सम गरेको ित ाको जानाजान भंग वा अव ा गन, बोलेर, लेखेर वा अ य कुनै काशन वा काम ारा अदालत ित ामक ह ला िफजाई अना था पैदा ग र का ड म चाउने, वा अदालती कारवाहीमा ह त ेप गन वा याय स पादनमा अवरोध गन काय ज ता कामह अदालतको अपहेलना मा नपु न । ग. धान यायािधश वा यायािधश जब संिवधानका यव था बमोिजम याय स पादन कायमा व दछ र याय स पादन गदछ सो समयमा गरेको काममा यायपािलका र अदालतको िव मा म िसजना हने ग र स पणु अदालत र यायपािलका ित नै अना था पैदा हने ग र अदालत ित Bad Faith, Malafide Intention राखी Ulterior Motive ले बदनाम (Scandalize) ग र छ भने यितवेला र य तो काय मा अवहेलना हन जाने ह छ । उ निजरले अवहेलनाका कसरु दार ठहर गनका लागी क तीमा Bad Faith, Malafide Intention र Ulterior Motive ज ता त वह को िव ामानता हनु पन देिख छ । ०७५-C४-०००२ िज ला अदालत बार एशोिसयसन महे नगर क चनपुर िव. मानसख ड दै िनकका स पादक खेम भ डारी ।। मु ाः अदालतको अवहेलना ९२-०७५००४५६ ।। फैसला 29 ८५. खेम भ डारीले उठाएको बाट अदालतको अवहेलना िवचार अिभ यि को वत ता तथा ेस वत ताको िवषयलाई साथसाथै िमलाएर हेनु पन हन आएको छ । ८६. ेस वत ता र िवचार तथा अिभ यि को वत ता एक अकाका प रपूरक रहेका ह छ । िवचार अिभ यि लाई ततु गन मा यम स े हो । यितहँदा हदै पिन ेसको मा यता तथा वत ता यि गत भ दा पृथक रहेका छन । तर ब देज लगाउने मा यता भने ेस वत ता र िवचार र अिभ यि को वत ताको मा यता क रव एकै रहेका छन । ेस र िवचार अिभ यि सैवधं ािनक हक अिधकारको पमा पिन रहेको छ । यस स व धमा नेपालको संिवधान (२०७२) लाई अवलोकन गन सा दिभक रहेको छ । ८७. नेपालको संिवधानको धारा १७ को देहाय २ क मा येक नाग रकलाई िवचार र अिभ यि को वत ाको मौिलक हक अिधकार दान ग रएको छ । यो अिधकार नेपाली नाग रकलाई मा दान ग रएको छ । नेपालको िसमाना िभ रहने अ िवदेशी यि ले यो हकको उपभोग िनवाध पमा गन पाउदैनन भने नेपाली नाग रकह यो अिधकार उपभोग गन पाउछन । य तो अिधकारको योगमा कुनै अवरोध हा न पाइदैन । यिद अवरोध हालेर अिधकारमा प रसिमतता याउन खोिजयो भने सव च अदालतको असाधारण अिधकार े गुहारेर हक अिधकारको वतन गराउन सिक छ । तर यो अिधकार योग गनमा नाग रकह लाई के ही िवषयमा भने रोक लगाएको अव था छ । ८८. नेपालको नाग रकले िवचार अिभ यि वत ताको नाममा नेपालको सावभौमस ा, भौगोिलक अख डता, राि यता र वाधीनतामा वा संघीय इकाइ वा िविभ न जात, जाित, धम, स दायबीचको स-ु स ब धमा खलल पन, जातीय भेदभाव वा छुवाछूतलाई दु साहन गन, म ित अवहेलना गन, गाली बेइ जती, अदालतको अवहेलना हने, अपराध गन दु साहन गन वा सावजिनक िश ाचार वा नैितकताको ितकूल हने काय भने गन पाइदैन । य तो अव थाको स दभमा काननू बनाएर रोक लगाउन सिकने ग र संिवधानमा नै यव था ग रएको छ । यि को स व धमा सािवकमा गाली बेइ जती ऐन २०१६ र हालमा मुलुक अपराध संिहता २०७४मा य तो यव था ग रएको छ । अदालतको अवहेलनाको िवषयमा अदालत आफै ले िनणय ग र आएको अव था छ । ८९. यसैग र संिवधानको धारा १९ मा स चारको हक भनेर स े वत ताको बारेमा यव था ग रएको छ । िव तु ीय काशन, सारण तथा छापा लगायतका जुनसक ु ै मा यमबाट कुनै समाचार, स पादक य, लेख, रचना वा अ य कुनै पाठ् य, य, य य साम ीको काशन तथा सारण गन वा सूचना वाह गन वा छा न पूव ितब ध लगाइने छैन भिनएको छ । तर नेपालको सावभौमस ा, भौगोिलक अख डता, राि यता वा संघीय इकाइ बीचको स-ु स ब ध वा िविभ न जात, जाित, धम वा स दाय बीचको स-ु स ब धमा खलल पन, रा य ोह, गाली बेइ जती वा अदालतको अवहेलना हने वा अपराध गन दु साहन गन वा सावजिनक िश ाचार, नैितकताको ितकूल काय गन, म ित अवहेलना गन र जातीय छुवाछूत एवम् लिगक भेदभावलाई दु साहन गन कायमा मनािसब ितब ध लगाउने ग र ऐन बनाउन सिकने ग र ितव ध पिन लगाइएको छ । ९०. कुनै य, य य वा िव ुतीय उपकरणको मा यम वा छापाखानाबाट कुनै समाचार, लेख, स पादक य, रचना, सूचना वा अ य कुनै साम ी मु ण वा काशन, सारण गरे वा छापे बापत य तो साम ी काशन, सारण गन वा छा ने रेिडयो, टेिलिभजन, अनलाईन वा अ य कुनै िकिसमको िडिजटल वा िव ुतीय उपकरण, छापा वा अ य स चार मा यमलाई ब द, जफत वा दता खारेज वा य तो साम ी जफत नग रने ग र संवैधािनक सुर ा रहेको छ । रेिडयो, टेिलिभजन, अनलाईन वा अ य कुनै िकिसमको िडिजटल वा िव तु ीय उपकरण, छापाखाना वा अ य स चार मा यमको िनयमन गन ऐन बनाउन ०७५-C४-०००२ िज ला अदालत बार एशोिसयसन महे नगर क चनपुर िव. मानसख ड दै िनकका स पादक खेम भ डारी ।। मु ाः अदालतको अवहेलना ९२-०७५००४५६ ।। फैसला 30 सिकने र कानून अनस ु ार मा कुनै छापा, िव ुतीय सारण तथा टेिलफोन लगायतका स चार साधनलाई अव ग रने भ ने यव था रहेको छ । ९१. ेस काउि सल ऐन २०४८ मा यसको गठनको उ े यमा ेस वत ताको दु पयोग हन निदन प का रतास ब धी आचार संिहता तो ने दफा ५(ख) र ेसको वत ता र प का रताको मयादामािथ ह त ेप हन निदने दफा ५(ङ) भ ने मा उ लेख छ । यसले पिन प कार िनयि त छ भ ने थािपत गदछ । सही, स य र िन प समाचार स षे णमा यानकै वाजी था ने संचारकिमह पिन देशमा नभएका होइनन । िवगतका आ दोलनमा भएका घटनाह को य शारण होस वा अक िदनको समाचारमा होस नेपाली नाग रकह लाई सूचना तुत ग र रहेका िथए । य तो योगदानलाई स मान गन पदछ । समाचार र सचु ना नाग रक अिधकार हो भने ेस सरु ा अिन वत ता दािय व पिन हो । ९२. ेस भनेको िविधस मत शासन स चालनका लािग व छ र मयािदत पहरेदारको काय गन रचना मक अ बुड्स यान (Constructive Ombudsman) हो । य तो ेस वत ताको मूल धम भनेको स य समाज अनक ु ू लको काननु ी यव थाको अधीनमा रही सूचना सामा ी सं षे ण गनु तथा वेिथितका िव मा खवरदारी गनु हो । खवरदार गन भ ने नाममा जे पायो यही फला दै िहडने भ ने हदैन । अिभ य ग रएका सामा ीह ले कसैलाई हािन नो सानी पु याउने हनु हदैन । ितरिहत (Harmless) अिभ यि लाई सव ि वकार ग र छ । ितकारका नभएस म कुनै िनय ण लगाउन िम दैन । ९३. ेस अिभ यि वत तालाई उपभोग गन एक मा यम हो । ेस तथा अिभ यि लाई िनयमन गन सिकने राि य एवम अ तराि य अ यासका िवषयह िन न अनुसार सूिच बनाउन सिक छक. ख. ग. अ यि को अिधकार र ित ाको र ा गन राि य सरु ाका लािग सावजिनक शाि त र सदभाव ् कायम गन ङ. च. समाजमा नैितकता कायम गन अदालतको मानहानीकारक िवषयलाई िनय ण गन घ. सावजिनक वा यको संर ण गन छ. सामािजक सदभाव कायम रा न । आिद । यो सूची पणू भने होइन । आ नो देशको राि य कानून अनस ु ार य ता िनयमनका िवषयह बनाएका ह छन । ९४. नेपालको याियक इितहास हेदा यायालय सदैव वत ताको प मा रही आएको छ । समय समयमा सरकार तफबाट ेस तथा अिभ यि वत तालाई ब देज लगाउने ग र भए गरेका काम कारवाहीलाई नेपालको यायालयले अि वकार ग र ेष वत ताको प मा उ याएको अव था छ । यसको लािग सूचना तथा संचार म ालयको मि तरीय िनणयबाट सरकारी तथा िनजी े मा संचािलत िविभ न ि वे सी मोडयूलेशन (एफ.एम) रेिडयो सारण गन सं थाह को नाममा िमित २०५७।९।१८ तथा २०५७।१०।२ मा जारी गरेको शत सव च अदालतले बदर गरेको उदाहरण नै काफ छ (अिधव ा माधवकुमार ब नेत समेत िव ी ५ को सरकार, सूचना तथा संचार म ालय िसंहदरवार समेत िनणय न.७०१८ ने.का.प.२०५८ अङ् क ७/८) । वाक तथा अिभ यि को वत ता तथा यसको मा यमको पमा स े रहेको छ । ेसले रा यका वेिथितह लाई जनतामा माझ पि कएर सरकारको वे छाचारीतालाई िनय ण गन काम ेसबाट हने गदछ । यो त यलाई यायालयले मानी आएको छ । ०७५-C४-०००२ िज ला अदालत बार एशोिसयसन महे नगर क चनपुर िव. मानसख ड दै िनकका स पादक खेम भ डारी ।। मु ाः अदालतको अवहेलना ९२-०७५००४५६ ।। फैसला 31 ९५. वत ताको स व धमा राि य मा नभएर अ तराि य ेस वत ता तथा अिभ यि सामा हीह ले पिन सरु ा दान गरेको अव था छ । मानव अिधकारको िव यापी घोषणाप , १९४८ को धारा १९ मा येक यि लाई वाक तथा काशनको मानब अिधकार ा हने यव था छ । वाक तथा काशन वत ता िभ रा यको ह त ेप िवना आ नो िवचार वाह गन पाउने हक अिधकार समेत रहेको छ । धारा १९ मा िन न यव था रहेको छEveryone has the right to freedom of opinion and expressions without interference and seek, receive and impart information and ideas through any media and regardless of frontiers. ९६. अमे रक महाि पको American Declaration of the Rights of Man १९४८ को धारा १ मा Every human being has the right to life Liberty and the security of the person भनी उ लेख गरेको पाइ छ । यसैग र धारा ४ मा Everyone has the right to freedom of opinion and expression and dissemination of Ideas by any medium whatsoever भ ने उ लेख छ । American convention on Human Rights (जसलाई Pact of SAN JOSE, COSTA RICA १९६९ पिन भिन छ) र यरु ोपको Rome Convention for the Protection of Human Rights and Fundamental freedoms १९५० अिन UDHR 1948 को धारा १९ समेतले अिभ यि वत ता काशन वत ता समेतलाई उ च मह व िदउको अव था छ । UDHR को धारा १९ को अिधकार सरह International Convenient on Civil and Political Rights 1966 (ICCPR) को १९ मा पिन रहेको पाइ छ । सो धारा १९(२) मा Every shall have the right to freedom of expression, this right shall include freedom of seek, receive, and Impart information and ideas of all kinds regardless of frontiers, either orally, in writing or in print, in the form of art, or through any other media of his choice भ ने उ लेख भएको छ । यसै ग र ICCPR को धारा १९(३) मा The exercise of the rights provided for the paragraph 2 of this Articles carries with it special duties and responsibilities. It may therefore be subject to certain restrictions, but these shall only be such as are provided by law and are necessary. A. For respect of the rights or reputations of others. B. For the protection of public order (orders public) or of public health or morals. ९७. यसैग र मानव अिधकारस ब धी युरोिपयन महासि ध, १९५० को धारा १०, मानव अिधकार तथा नाग रक अिधकारस ब धी अि कन बडाप , १९८१ को धारा ९ ले समेत अिभ यि को वत तालाई मानव अिधकारको पमा यव था गरेको छ । नेपालको स दभमा हाल िव मान नेपालको संिवधान (२०७२) को धारा १७(२)(क) ले समेत िवचार र अिभ यि को वत तालाई मौिलक अिधकारको पमा यव था गरेको छ। ९८. िवचार अिभ यि तथा ेस वत ताका स व धमा भारतीय सव च अदालतले Bennet Coleman and Co Vs Union of India 1973 ( AIR 106, 1973 SCR (2) 757) को मु ामा िवषद या या गरेको पाइ छ । सो मु ामा ग रएको या याको सा दिभक अंश िन न अनस ु ार अवलोकन ग रएको छ ०७५-C४-०००२ िज ला अदालत बार एशोिसयसन महे नगर क चनपुर िव. मानसख ड दै िनकका स पादक खेम भ डारी ।। मु ाः अदालतको अवहेलना ९२-०७५००४५६ ।। फैसला 32 Every free man has an undoubted right to lay what sentiments he pleases before the public; to forbid this is to destroy the freedom of the press but if he publishes what is improper, mischievous or illegal, he must take the consequence of his own temerity." The faith of a citizen is that political wisdom and virtue will sustain themselves in the free market of ideas so long as the channels of communication are left open. The Faith in the popular Government rests on the old dictum "let the people have the truth and the freedom to discuss it and all will go well. " The liberty of the press remains an "Art of the Covenant" in every democracy. Steel will yield products of steel. Newsprint will manifest whatever is thought of by man. The newspapers give ideas. The newspapers give the people the freedom to find out what ideas are correct. Therefore, the freedom of the press is to be enriched by removing the restrictions on page limit and allowing them to have new editions or new papers. It need not be stressed that if the quantity of newsprint available does not permit grant of additional quota for new papers that is a different matter. The restrictions are to be removed. Newspapers have to be left free to determine their pages, their circulation and their new editions within their quota of (sic) that has been fixed fairly. ९९. िवचार अिभ यि स े वत ता र नाग रकको सस ु ूिचत हने हक अिधकार एक अकामा अ यो याि त हँदा हदै पिन के ही य ता िवषयह रहेका छन यसमा सूचना माग गरेमा पिन नपाइने र य तो सूचना वाह गन नपाइने ह छ । सबै कुरा िनरपे हदैन । हक अिधकारलाई सापे पमा िव ेषण गनु पन ह छ । १००. समाचार त य एवम िवचारमा पिन सरकारको अ य बािहरी रा ह सँगको अ तराि य स ब ध, राि य सरु ास ब धी िवषय, अपराध अनस ु धान र िनय णस ब धी िवषय, नाग रकको गोपिनयताको हकस ब धी िवषय, िबचाराधीन अव थामा रहेको देशको आिथक मौ ीक िव ीय नीितगत िवषयह , िविभ न पेशास ब धी िवषय जसमा अपहेलाना वा गोपिनयताको िवषय रहेको छ भने पिन यसमा वत ाको कुरा उठाउन पाइदैन । ततु मु ामा पिन अपराध अनस ु धान तथा कारवाही िवषय यायालयको अपहेलना कानून यवसायीको अपहेलना र याियक वत ताको िवषय रहेको छ । यी सबैको एक आपसमा तालमेल हनु ज री रहेको छ । १०१. कानून र संिवधानले याभूत गरेको अिभ यि को वत ता िनरपे वत ता हदैन । यो सँगै उ रदािय व पिन जोिडएको ह छ । कासन तथा ततु ग रएका िवचारह ले अ कसैलाई आघात त पारेको छै न भनेर िवशेष पमा सजगता अपनाउनै पदछ । ले ने काम, सारण गन काम गरे िव मा माण पु याउने काम असर पन प को भ ने होइन । कासन एवम सारण भएका सामा ीको कारण कसैले त आ मह या गन कोिह मानिसक िवरामी हने अव था पिन ह छ । १०२. मािनस िवचारशील ाणी भएकोले उसले आ ना िवचारह लाई स षे ण गन चाह छ । तर कितपय मािनसह नकरा मक आचरणयु भएका हने हनाले उनीह ले अकालाई घृणा गन िन दा गन वा अकाको उिछतो काढ् नमामा आफूलाई आनि दत मा दछन । सकारा मक अिभ यि को वत ता लोकताि क शासन यव थाको आधार त भ भएको कुरामा िववाद छैन । सकारा मक पमा ग रएका िटकािट पणीह ले ०७५-C४-०००२ िज ला अदालत बार एशोिसयसन महे नगर क चनपुर िव. मानसख ड दै िनकका स पादक खेम भ डारी ।। मु ाः अदालतको अवहेलना ९२-०७५००४५६ ।। फैसला 33 यायालयलाई पिन अझ सम म र सवल बनाउने पिन ह छ । नकरा मक अिभ यि ले भएको आ था िव ास समेत मेिटने र नाग रकमा/ यि मा िवतृ णा फै िलने ह छ । १०३. ितवादी खेम भ डारीले मैले मेरो िवचार अिभ यि को वत ताको योग गरेको हँ । मैले अदालतको तथा विकलह कसैको अपहेलना गरेको छै न । मैले अिभ य गरेको कुरा कसै ित लि त छै न । यिद कसैले आफू ित लि त ठा छ भने सो िनजको मा यता हो भनेर आ नो काय सही भएको भनेर वचाव गरेको अव था छ । सो वचावको िविधशा ीय अवधारण के हो भनेर हेनु परेको छ । १०४. अिभ यि को वत ता िवचारको फुटन गन ि या भएकोले यसले सकारा मक वा नकारा मक भावह पान ह छ । तुत िववाद नकरा मक भाव पा यो भनेर अदालतमा तुत भएको छ । सावजिनक जीवन यापन ग रराखेका विकल प कार यायाधीश तथा सावजिनक सं था ज तै अदालत आिदका स व धमा अिभ य गरेको िवचारले समाजमा य भाव पादछ र यसको आधारमा आमजनताह को बीचमा िनि त धारणा ब ने गदछ । सवसाधारण नाग रक वा यि का भएमा मानहानी गालीवेइ जती हन जा छ भने सं थाको िवषयमा अवहेलना हन जा छ । नाममा फरक रहे पिन कुरोचरु ो एउटै ह छ । १०५. यि वा समुदायलाई हो याउने वा घृणा उ प न गन ग र अिभ यि िदएमा सो यि वा समदु ायको आ मस मानको अिधकार हनन ह छ भने समाज िवभािजत भई फै िलने खतरा ह छ । ततु िववाद पिन हाल सनु वु ाईको चरणस म आइपु दा प कार िव विकलमा पा तरण भएर यायालयमा बीचमा हािलएको छ । तसथ कानून र संिवधानले याभूत गरेको अिभ यि को वत ता िनरपे वत ता हनै स दैन । यसका प रसीमाह रहेका छन । प रिसमाह लाई आ नो अनक ु ू ल बनाएर मेरो काय िठक भनेर कसैले दावी गदछ भने सो दावीको यायसँगतताको प र ण यायालयबाट हने ह छ तसथ अिभ यि को वत ता मौिलक मानव अिधकार भए तापिन यो पूण अिधकार होइन र कुनै पिन अिधकार पणू को प रक पना पिन गन सिकदैन । यसलाई िनरपे पमा उपभोग गन पाइदैन । य तो दावी ग रयो भने ि वकारयो य पिन हदैन । १०६. अमे रक सव च अदालतले Gitlow v. New York [268 U.S. 652 (1925)] भएको मु ामा "It is a fundamental principle, long established, that the freedom of speech and of the press, which is secured by the Constitution, does not confer an absolute right to speak or publish, without responsibility, whatever one may choose, or an unrestricted and unbridled license that gives immunity for every possible use of language and prevents the punishment of those who abuse this freedom.” भनी या या गरेको देिख छ । १०७. िविभ न अ तराि य मानव अिधकार कानूनह ले समेत अिभ यि को वत ताको उपभोगको हकमा िविभ न िसमाह िनधारण गरेको देिख छ । य तो प रिसमा िभ रहेर आ ना अिधकारह को उपभोग गनु पदछ । प रिसमाह कत यमा पिन पा त रत हने ह छ । अिधकार खो दा कत यलाई भू न िम दैन । कत य िवनाको अिधकारको खोजी तानाशाहीपन हो । १०८. वाक वत ता अथात िवचार तथा अिभ यि को वत ता एवम ेस वत ताका स व धमा अिधव ा रिवराज भ डारी िव ितिनिधसभाका सभामख ु ी तारानाथ रानाभाट, संसद् सिचवालय समेत भएको मु ामा (िनणय नं.७५५४ ने.का.प.२०६२ अङ् क ६) सव च अदालतले गरेको िनणय अवलोकन गन सा दिभक रहेको छ । ०७५-C४-०००२ िज ला अदालत बार एशोिसयसन महे नगर क चनपुर िव. मानसख ड दै िनकका स पादक खेम भ डारी ।। मु ाः अदालतको अवहेलना ९२-०७५००४५६ ।। फैसला 34 १०९. िनणय नं.७५५४मा या या गद भिनएको छ- वाक् वत ताको िवशेषािधकार अिनयि त र िनरपे (Absolute) नभै संिवधानको अधीन र संिवधानले तोके को सीमािभ सीिमत गरेको देिख छ । यस ममा यस अदालतले “सव च अदालतको अवहेलनामा सजाय गन अिधकार ब देजयु छ भ न निम ने, संिवधानको ब देजलाई नाघेर बोलेको कुरामा यस अदालतले अिधकार े हण गन इ कार गन ै नउठने” (ने.का.प.२०३५ अंक ९ पृ १६९–१८९ िन.नं. ११९७ र सअ.िन.सँ ह भाग १२ पृ ३९८–४२४) भनी सव र न तुलाधर िव राि य प चायत अ य समेत भएको मु ामा िस ा त ितपादन गरेको छ । यसै ग र थीर साद पोखरेल िव. ह रहर िवरही भएको मु ामा यायपािलकाको सबैभ दा मािथ लो िनकाय सव च अदालत भएकोले यसउपर हने अनगल तथा आपि जनक अिभ यि ले स पूण यायपािलका उपर नै नकारा मक असर पाछ । तसथ, अदालतको अवहेलनामा कारवाही चलाउन पाउने अिधकारलाई स पूण यायपािलकाकै अवहेलनामा कारवाही चलाउन नपाउने भनी अथ सँकुचन गन िम ने देिखँदनै ” (ने.का.प. २०४९, अंक ८ पृ , ७७० िन.नं. ४६०४) भनी िस ा त ितपादन भएको छ । अक तफ कृ ण साद भ डारी समेत िव .स माननीय धानम ी सूयबहादरु थापा समेत भएको अवहेलना मु ामा यस अदालतको पूण इजलासबाट “अवहेलनामा कारवाइ चलाउने अिधकार दान गन उ े य अदालत वा यायाधीशलाई िनरकुँश बनाउनु होइन । यथोिचत मयादा र स मान रा दै अदालत ारा ग रएको या यामा िश र सँयमपूण त रकाले असहमित कट ग र आ नो काननू ी राय य गन वा पया र उिचत कारण देखाएर अदालतबाट भएको वा हन लागेको कामकारवाहीमा आपि कट गन नसिकने हो वा काननू ी वा ाकृ ितक यायका िस ा तको िवपरीत कुनै यायाधीशले आ नो हक िहत िवपरीत गन लागेको वा काननू को या यास ब धी मा अदालतबाट भएको िनणय वा फै सलामा अक कुनै कानूनी राय कट गन नसिकने हो भने अदालत वा यायाधीशको कामकारवाही र अिधकार िनरंकुश हनजा छ र यसबाट यायको उ े य िवफल हन जाने स भावना रहने” (ने.का.प. २०५५, अंक १० पृ ५६३ िन.नं. ६६०८) भनी या या भएको छ । ११०. प पि कामा लेखी वा स चार मा यमा बािलएको िवषयलाई अदालतको अवहेलनामा कारवाही गदा मुलत यि को अिभ यि वत ता, ेस वत ता तथा सचु ना स ब धी हक समेतलाई म यनजर ग र िनणय ग रनपु दछ भ दै ितवादी खेम भ डारीले यस स ब धमा िव का अदालतह ले जारी गरेको िन न के ही िस ा तह र अ तराि य यव थाह ततु गरेको अव था छ । अ तराि य मा यतालाई नेपालले अि वकार गरेकै छै न । अ तराि य मा यतामा पिन मनािसव ितव धको िस ा त रही आएको छ । सो िवषयमा खेम भ डारीले आँखा िच म गरेको अव था छ । वहसमा तथा वहसनोटमा यस बारेमा उ लेखन गरेको पाइदैन । क. Ex Parte Bread Manufacturers Ltd., Re Truth and Sportsman Ltd. (1937) 37 SR (NSW_ 242, as cited on Background Paper on Freedom of Expression and Contempt of Court prepared for Seminar on Promotion Fredom of Expression within Three Specialized Mandates: It is of extreme public interest that no conduct should be permitted which is likely to prevent a litigant in a court of justice from having his case tried free from all matters of prejudice. But the administration of justice, important though it undoubtedly is, is not the only matter in which the public is vitally interested; and if in the course of the ventilation of a question of public concern matter is published which may prejudice a party in the conduct of law suit, it does not follow that contempt has been committed. The discussion of public affairs and the denunciation of public ०७५-C४-०००२ िज ला अदालत बार एशोिसयसन महे नगर क चनपुर िव. मानसख ड दै िनकका स पादक खेम भ डारी ।। मु ाः अदालतको अवहेलना ९२-०७५००४५६ ।। फैसला 35 abuses, actual or supposed, cannot be required to be suspended merely because he discussion or the denunciation may, as an incident but not intended by product, cause some likelihood of prejudice to a person who happens at the time to be a litigant. ख. United Kingdom, Contempt of Court Act: A publication made as or as part of discussion in good faith or public affairs or other matters of general public interest is not to be treated as contempt of court under the strict liability rule if the risk of impediment or prejudice to particular legal proceedings is merely incidental to the discussion. ग. NSW v. Mundey (1972) 2 NSWLR 887, p 809: There is no more reason why the acts of courts should not be trenchantly criticized than the acts of public institutions, including parliament. The truth is of course that public institutions in free society must stand upon their own merit: they cannot be propped up if their conduct does not command the respect and confidence of the community: if their conduct justifies the respect and confidence of a community they do not need the protection of special rules to protect them from criticism. १११. अदालतका िवषयव तुह समाजमा पि कन पाइने नपाइने भ दा पिन कसरी तुत ग रयो भ ने त य मह वपूण हो । तुत ग रएका स दभले समाजमा के कसरी के क तो असर पान स छ वा स दैन भ ने नै चरु ोकुरो हो । याियक समाचार ततु गदा वा काशन गदा य ता स वाददाता वा स पादकह कानूनको िव ािथ हन पन भ ने पिन मा यता रहको ह छ । नेपालका प काह हेदा कानूनी श द एवम अथ नबुझेर अनथ ला ने ग र पिन समाचारह स षे ण हने गरेको अव था छ । य तोमा यायालयले गि भर िु ट नह जेल नेपालका प कारह लाई माफ नै िदएको अव था छ । सामा य थुनछे क आदेशलाई पिन फै सला भनेर सारण एवम काशन गरेका कै यन उदाहरण छन । य तोमा यायालयले बीचरा नबुझेर य तो लेखेको भनेर वा ता नगन गरेको अव था छ । यही भएर यायसँग स वि धत समाचार सार एवम काशन गदा कानूनको िव ाथ हन पदछ भनेर भिन छ । ११२. अदालतसँग स बि धत समाचार लेख वा पाठ् य सामा ी कािशत गदा किहँ अस य ामक र ेषपूण समाचार छािपन जाने त होइन र य तो सामा ीबाट अदालत ितको जनआ थामा ितकूल असर पन त होइन भ ने कुरामा आम स चारजगत सजग र सावधान रहनुपन ह छ । अदालत िव बो ने वा ले ने जोसुकैलाई जुनसक ु ै अब थामा अदालतको अवहेलनामा कारवाही चलाई सजाय गन उ े य अदालतको हँदनै । अपहेलनास ब धी िबषयमा अदालत यादै संयिमत रह छ । के वल अदालत ितको जनआ थामा ितकूल असर पन िदनबाट जोगाउन र अदालतका कामकारवाहीह सचु ा पले च न नस ने अब था िसजना हने ग र अदालत िव लि त कामकारवाही िव स म यादै संयिमत भै अदालतले आ नो अवहेलनामा सजाय गदछ । व छ र व थ पमा अदालतको राय य तो भएको भए अझ रा ो हने िथयो भ ने आसयसाथ कािशत उ लेिखत लेख, समाचार र स पादक य समेतबाट अदालतको ग रमामािथ कुनै आँच पु न जादैन । अदालतको रायका स ब धमा व थ पमा िट पणीस म गदा पाइदा अदालतको अवहेलना भ दै सजाँय गनपन ु अब था हदैन (अिधव ा हेमांग शमा समेत स पादक तथा कायकारी स पादक, नव सु ची सा ािहक, सु ची काशन सहकारी सं था िलिमटेड समेत िनणय नं.७५४२ ने.का.प.२०६२ अङ् क ५) । ०७५-C४-०००२ िज ला अदालत बार एशोिसयसन महे नगर क चनपुर िव. मानसख ड दै िनकका स पादक खेम भ डारी ।। मु ाः अदालतको अवहेलना ९२-०७५००४५६ ।। फैसला 36 ११३. अदालतको अवहेलना गन कुनै उ े य र मनसाय नरहेको भिव यमा पिन नगन तथा व थ र व छ समाचार जनतासम स ेिशत गदा जनता अदालतका कामकारवाही ित सूसिु चत हने ठानी समाचार कािशत गरेको भ ने देिखन आएको भ दै उि लिखत नवसु ची साि हकलाई सजाय नग रएको अव था छ । यसमा काशन गन सं था वा प कारले पिन आ नो मनशाय यायालयको स मानको खाितर य गरेको हन पदछ । झारा टान िहसावबाट अदालतको मयादामा आँच पु याउने मेरो िनयत िथएन भनेर ले दैमा पिन हदैन । साि चकै अथमा य भएको हनु पदछ । ११४. खेम भ डारीले वहसको ममा तथा िलिखत वहसनोट एवम िलिखत जवाफमा काशन व ताको िजिकर गरेको अव था छ । यो िवषयमा हेदा काशन वत ता भ नाले यो य तो कुरा छा न ह न भ ने ब देजको यव थाको अधीनमा रही छा ने वत तालाई भ नु पन ह छ (इ का त िम िव मिज ेट भवु ने र िसंह समेतको मु ा (ने.का.प. २०१८ अंक १) । वत ता व छ दता होइन । वत ता अनशु ािसत एवम मयािदत अवधारणा हो । यसमा यो वा यो वाहानामा िनरपे अिधकारको दावी गन िम दैन । यिद कसैले गदछ भने सो ठाडै अि वकार ह छ । ११५. अब मु ाको िवषय चुरो अदालतमा भएका वहसह समाचारको िवषय ब न स छ वा स दैन यसमा उ मुि हने नहने के हो ? भ ने बारेमा हेनु पन भएको छ । ११६. अदालतमा भएको वहसह समाचारका िवषय ब न स छन वा स दैनन भ ने स व धमा दवु ै प का िजिकरह अवलोकन गन सा दिभक देिखएको छ । ११७. यस स व धमा सव थम ितवादी खेम भ डारीको िजिकर अवलोकन गरेर िनवेदन बार एशोिसयसनको िजिकर अ ययन सा दिभक देिख छ । खेम भ डारीले उठाएका िवषय िन न रहेको देिख छ । क. कानून एवम् याय स पादन स ब धी समाचार संकलन, स षण, काशन र सारण संवेदनिशल िवषयव तु हो । प कार आचार संिहता २०७३ को दफा १२ मा याय िन पणमा भाव पान प कार तथा स चार मा ययमले िवचाराधीन मु ाको कृ या र िनणयमा ितकूल असर पन कुनै सामा ी स ेषणगन नहने उ लेख छ । तुत मु ामा अदालतमा िवचाराधीन मु ा हो र िनज प कारले यस मु ा स व धी िवषयलाई “िनणयमा ितकूल असर” नहनेग र जनमानसमा जानकारी योजनको लािग मा लेिखएको हो । साथै अदालत ारा यायस पादनमा मु ाका लािग माग ग रएको एिमकस यरु ी ितवादीका नाता स ब धिभ पन यि लाई मनोनयन गन िज ला अदालत बार एसोिसयसनको ुटीपूण िनणयबारे समाचार ले नु दैिनक मानसख डको कत य हो र य तो बदिनयतपूण िनणयको िवरोध गनु प कारको नाग रक दािय व हो । यस कायको उ े य अदालतलाई ितकूल असर नभइ अनक ु ू ल असर पु याउनु रहेको छ । ख. अदालतमा भएका वहसह नाग रकलाई याय स पादन वारे जानकारी गराउन, स य त य उजागर गन तथा मु ाको ि थितबारे जनमानसमा खवर िदने उ े यले समाचारको िवषय ब न स छ । अ तराि य अ यासह हेन हो भने धेरै देशह मा अदालतको इजलास िभ ै ेस यालेरीह को थापना ग रएको ह छ जहा बसेर प कारह इजलासको बहस िटपोट गन गदछन । यसै स दभमा २०१४मा Ewing v Crown Court को मु ामा ेस यालेरीमा िटपोट ग रएको िवषयलाई िलएर परेको अदालको अवहेलना मु ालाई उ ट् याउदै Lord Justice Burnett and Mr Justice Sweeney ले वैध उदे य िलएर वहस िटपोट गनु र समाचार संकलन गनु अवहेलना नहने ठहर गरेका छन । ०७५-C४-०००२ िज ला अदालत बार एशोिसयसन महे नगर क चनपुर िव. मानसख ड दै िनकका स पादक खेम भ डारी ।। मु ाः अदालतको अवहेलना ९२-०७५००४५६ ।। फैसला 37 ११८. अदालतको अवहेलना भयो भनेर सूचना िदने सूचना दाताको पमा रहेको नेपाल बार एशोिसयसन क चनपरु एकाईको भनाई पृथक रहेको देिख छ । याियक समाचार तथा अवहेलनाको िवषयलाई एकै ठाउँमा जोडेर तुत ग रएको अवधारणमा बार एशोिसयसनका मा यताह तलका करणमा समाधान ग रएको अक मा उ लेखन ग रएको छ । याियक समाचारमा अदालतमा बहस गरेको िवषयलाई समाचारमा के कसरी तुत गन सिक छ वा सिकदैन भ ने स व धमा नेपाल बार एशोिसयसनले धारणा बनाउन सके को पाइएन । ११९. अदालती समाचारह काशन एवम् सारण गन नपाइने भ ने हदैन । तर कसरी काशन एवम् सार गन भ ने िवषय मह वपूण हो । िव को समाचार शारण एवम काशनको अव था हेदा याय स वि ध समाचारह िवरल म मा आएका ह छन । आउँदा पिन स तुिलत एवम संयिमत ढङ् गबाट तुत ग रएका ह छन । यायालयमा भए गरेका काम कारवाहीह मा यि ले शंका गन पाइ छ । तर शंका उप म चाउने कृितको हन हदैन । िकनक याियक िवषय भनेको अ य त संवेदनशील िवषय हो । यायालय यि को जनताको नाग रकह को आ थामा िटके को ह छ । याियक आ था नै भि कयो भने सो रा य नै असफल हन जा छ । १२०. आफूलाई मनमा लागेको शंका उिचत त रकाबाट य गन सबैलाई अिधकार छ । तर शंका य गरेको भ ने िनहँबाट अदालतको मानमयादालाई कसैले कमजोर पान हँदैन । कानूनी रा य कायम रा न हामी किटब नेपालीले सदैब यस याय मि दरको मयादालाई उ चा से उ चा रा न स य न गनु परेको छ ( ी सव च अदालत िव कमचारी स चयकोष सु धाराका शासक लोकबहादुर िव िनणय नं. ६०२ ने.का.प. २०२८ अंक: १)। १२१. कािशत कुनै समाचार वा लेख इ यािद अपराधज य छन् वा छै नन् अथवा य तो अपराध कसैले गरेको छ वा छै न भ ने कुरा कुनै यि िवशेषको यि गत सरोकार वा चासोको कुरा नहने हनाले यसस ब धमा कसैले उजुर गन वा जाहेर पठाउने स भावना बहतै कम ह छ । य तोमा सं थागत पमा बार ज ता सं थाह अदालतको मयाको र ाथ ढाल बनेर आउनु पन ह छ । रा यको सरु ा शाि त एवम् यव था सवसाधारण जनताको सदाचार नैितकता इ यािद कायम रा ने ज त राि य अथवा सावजिनक िहतका कितपय कुराह का स ब धमा स बि धत अिधकारीलाई आफै कारवाई चलाउने र िनणय गन कानूनी अिधकारह पिन रहेका ह छन । कसैले जाहेर गरेन भने पिन अदालत आफै ले थाह पायो भने पिन कारवाही चलाउने ह छ नै (िव तृत- ब ी साद गु ा िव मु य अ चलाधीश सरदार ी िव णुमिण आचाय बागमती िनणय नं. ६०४ ने.का.प. २०२८ अंक: १) । ततु िववादमा भने सं थागत िनणय भएर अदालतमा िववाद तुत भएको छ । १२२. प पि का जनतासम पु ने चारको एउटा शि शाली मा यम भएकोले यसको आ नै खास िवशेषताह छन् । यस मा यमको दु पयोग भएको ख डमा यसको भाव समाजमा िछ ै र यापक पमा पन स ने स भावना ह छ । तसथ कुनै अपरािधक लेख वा समाचार कुनै प पि कामा कािशत भएको छ भने तु त यसको सारलाई रो न यथोिचत कारवाई गन आव यक ह छ । तसथ य तो कारवाईमा अदालती कारवाईको िव तृत ि या अपनाउने कुरा यवहा रक नै हनस ै न (ब ी साद गु ा िव मु य अ चलाधीश सरदार ी िव णुमिण आचाय बागमती िनणय नं. ६०४ ने.का.प. २०२८ अंक: १) । यसथ य तोमा अ य िवक पयु कायिविध अपनाएर कारवाही ग रने ह छ । सामा यतया प का रताको यवसाय गन काशकले आ नो प पि कामा कुनै लेख समाचार इ यािद कािशत गदा यसको कृ ित र प रणामका स ब धमा यथोिचत िवचार पु याएर कािशत गनपन ु र गरेको अनमु ान हने ह छ । ०७५-C४-०००२ िज ला अदालत बार एशोिसयसन महे नगर क चनपुर िव. मानसख ड दै िनकका स पादक खेम भ डारी ।। मु ाः अदालतको अवहेलना ९२-०७५००४५६ ।। फैसला 38 १२३. व थ आलोचना द डनीय हँदैन, तर अदालतको मयादामा आँच आउने अितरि जतपूण काय भने कारवाहीको िवषयव तु मािन छ र यसरी ग रने वत ताको दु पयोग रो नु अदालतको कत य नै मािन छ । अदालतमा िवचाराधीन रहेको मु ाको व छ सनु वु ाई बारे वृ धारणा राखेर कािशत गनु पिन अवहेलनापूण काय मािन छ । यी ब देजह िवचारह को वत वाहलाई अव गनलाई नभएर ेस वत ताको दु पयोग रो न तथा यायपािलकाको मयादा र यस ित रहेको जनताको आ थाको बच कायम रा न सकृय हने गरेको पाइ छ । बेलायती प र े मा संसदले बनाएका ऐनह को संवैधािनकता जाँच गन नसिकने ि थित भएकाले यहाँ ेस वत ता भनेको संसदले कानूनबाट िनधारण गरेको िवषय हो र कानूनले िनधारण गरेको कुनै पिन सीमा स े ले उ लंघन गन पाउने देिखँदनै (िथर साद पोखरेल, कमचारी सव च अदालत िव िवमश काशन ( ा.) िल. का िनिम काशक एवम् स पादक ह रहर िवरही िनणय नं. ४६०४ ने.का.प. २०४९ (ग) अङ् क ८)। १२४. जाताि क खुला समाजमा िवचारह को थायी वाह माफत सचेत जनमत तयार गन कायमा संचार े ले खे ने भूिमका कम मह वपूण छै न । िवचार र अिभ यि को वत ता नाग रकलाई जित मा ामा संिवधानले दान गरेको छ यित मा ामा मा ेसले पूव ब देजबाट उ मुि ा गरेको छ । दवु ै हकह को योग आ–आ ना सीमा िभ रहेर भएको छ छै न भनेर यो अदालतले हेन जाँ न स छ । यसमा कुनै अड् चन छै न (िथर साद पोखरेल, कमचारी सव च अदालत िव िवमश काशन ( ा.) िल. का िनिम काशक एवम् स पादक ह रहर िवरही िनणय नं. ४६०४ ने.का.प. २०४९ (ग) अङ् क ८) । १२५. व थ आलोचना गन हने तर याय स पादनको कायमा स रक हने यि को अिभ ायमा दिु नयाँले अनिु चत दोषारोपण गन स ने िकिसमको आलोचनालाई छूट निदएको मा नभई यसलाई विजत ग र छ । यस स व धमा िन न भनाई मह वपूण देिख छ । The path of Criticism is a public way the wrong headed are permitted toern. There in ; provided that members of the public abstain from inputing improper motives to Those Taking part in the administration of justice.(Andre paul Terence Ambard V the Atterney General of Trinidad and Tobago AIR 5936 PC 141) १२६. कािशत लेख समाचार िटका िट पणी अवहेलनाजनक छ वा छै न सो स ब धमा िवचार गदा स पूण कािशत त यलाई तथा यसपिछका यवहारह लाई हेनु पछ । किहलेकिहँ कािशत सामा ीको कुनै एक मा भाग पिन अवहेलनाज य हन स छ । चलाख तोताले किहलेकिहँ िसधा नभनेर स दभको अथ लगाउदा बु ने तर सामा य पमा नकरा मक अथ नला ने ग र तुत गन ह छ । य तोमा यायालयले पिन अ य त सावधानीका साथमा िवचार गनु पन ह छ । जनमानसमा अस तोष र अिव ासको भावना उ िे जत ग र तया जन आ ोस हने ि थितको िसजना गरेको छै न ? भ ने मा यतामा यायालयले हेनु पन ह छ । किहलेकिहँ सकारा मक साम ी काशन गदा पिन नकरा मक अथ ला ने र किहलेकिहँ पूरै नकरा मक भिन ततु गदा सकारा मक अथ ला ने पिन ह छ । यो पटुतामा लेखन िशि पमा भर पन त य हो । १२७. अदालतमा पन मु ा स ब धी िविभ न िवषयको ानको साथै ती िवषय स ब धी कानूनह को अ याविधक ान याय स पादनको लािग अिनवाय ह छ । काननू मा उ च िश ा ा ग र िनर तर अ ययनशील रहने िव ान कानून यवसायीह ले याय शासन कृ यामा माहरीले आ नो चाकामा मह खोजी गरेर याए ज तो िववादको िवषयव तु स ब धमा कानूनको अ याविधक ानको प रपूित ग र याय दान गन सहयोग पु याउंछन् भ ुमा कुनै अ यिु हंदनै । य िप कानून यवसायीह ले आ नो कत य व छ द, िनिभक ०७५-C४-०००२ िज ला अदालत बार एशोिसयसन महे नगर क चनपुर िव. मानसख ड दै िनकका स पादक खेम भ डारी ।। मु ाः अदालतको अवहेलना ९२-०७५००४५६ ।। फैसला 39 र िनवाध पले परु ा गन नपाउने हो र य तोमा समेत अदालत चुप लागी ब ने हो भने िव ान कानून यवसायीह सँग यस िकिसमको सहयोगको अपे ा स म पिन गन सिकं दैन । तसथ अदालतबाट हने याय स पादन कृयामा सहयोग पु याउन आउने कानून यवसायीह लाई हातपात, हलह जत वा कुनै िकिसमले भय, ास वा दबाबमा पान वातावरण सज ृ ना ग र िनजह लाई आ नो कानूनी कत य गन अव गन काय वयंमा अदालतको अिधप यलाई गैरकानूनी चनु ौती िदने कायको पमा मा नपन कुनै कारण देिखंदनै । यस िकिसमको दु साहस गन यि लाई अदालतले अबहेलनामा कारवाही गन पाउने आ नो अिधकारको योग ग र याय स पादन, कृयाका सहयोगी एवम् अदालतकै अिधकृतको पमा मािनएका िव ान कानून यवसायीह मा वत र िनिभक बातावरण कायम रा नु पन कत य हन आउछ (नेपाल बार एसोिशएशनका सिचव अिधव ा ह रहर दाहाल िव मन बहादुर गु ङ समेत् िनणय नं.– ४६८४ ने.का.प. २०५० (क) अङ् क १) । १२८. अदालतका यायाधीश, कमचारी तथा अदालती कारवाहीमा स रक कानून यवसायीह लाई कत यबाट बीचिलत गराउन खो न,ु उनीह को मान स मान वा मयादामा आँच पु याउन,ु अदालतको आदेशको अव ा गन, याय शासनमा अनाव यक द खल वा ह त ेप पु याउने कायलाई अदालतको अवहेलना मािनने ह छ (मुनीर अहमद दज िव ी ५ को सरकार वन तथा भू–संर ण म ालय, बबरमहल काठमाड समेत िनणय नं. ४६०७ ने.का.प. २०४९ (ग) अङ् क ९)। १२९. कुनै पिन िवषय बार वार कासन वा सारण ह छ भने यसले अवहेलनाको गठन गदछ । अकाले कासन गरेको िवषय भए पिन यसलाई पनु तुत गन काय भयो भने यसबाट उसको आ त रक मनशाय रहेको भ ने त य थािपत ह छ । िवके ड पि कामा सा ािहक िवमशमा काशन भएको काटुन पुनः कासन गरेकोमा काटुन पुनः काशनबाट अदालत ित जनमानसमा म िसजना हन स ने हँदा िवप ीको कायबाट अदालतको अवहेलना हन जाने देिख छ । पुनः काशन हो भ दैमा यस काशनबाट अदालतको अवहेलना हँदैन भ न निम ने भनेर नेपाल ल या पसमा अ ययनरत ल मी खड् का िव अं जी भाषामा कािशत हने िवके ड पि काको काशन ी िट. िव. दाहाल ऐ. का फाउि डङ् ग इिडटर नगे शमाको मु ामा बोिलएको छ (िनणय नं: ४९८८ ने.का.प. २०५१, अङ् क १०) । १३०. अदालतमा मु ाको वहस पैरवी हने ममा िविभ न सवाल जवाफह हने गदछ । अव थाअनस ु ार किहलेकिहँ त यायाधीश र विकलका बीचमा पिन बािहरबाट हेदा झगडा नै गरे ज तो पिन देखा पदछ । य तो य हेनलाई मजा आन द पिन आउन स छ । य ता िववाद झगडायु छलफलमा िविभ न त वह को पिन वेस हने संभावनाह रह छ । तर ित यथाथामा झगडा नभएर आवाजको आरोह अवरोह मा हो । यो प रि थितले िन याउने ह छ । अझ भनौ कथाले मागेको वातावरण ज ृ ना पिन ह छ । य ता कुराह बािहर के के न भएको ज तो ग र समाचारका पमा काशन हन सारण हन स दैनन । य ता कुराह अदालतको क (Court room) भ दा बािहर आएकोलाई िचकर मािनदैन । १३१. मु ाको सनु वु ाईको िसलिसलामा यायाधीशले कुनै कुरा गनको ु लािग सोिधएको लाई अदालतको राय ठहराएर पिन स पेषण ग रने गरेको देखा पदछ । वा तवमा यसो होइन । य ता कुराह नबुिझकन तुत ग रयो भने जनतालाई गलत सूचना वाह गनु ह छ । यसकारण खु ला इजलासमा ग रएको कारवाहीबाट संचार मा यमले जनतालाई िठक सूचना वाह गन दािय व वहन गन हँदा अदालतमा संचार मा यम तफबाट उपि थत यि ले व तुिन (objective) र िठक (Accurate) सूचना वाह गनु आव यक ह छ तर िविभ न प पि कामा ियनै िवषयमा बे लाबे लै समाचार काशनले अदालतको कारवाहीलाई यथाथ पमा वाह गरेको पाइदन । यसबाट सवसाधारणले गलत िन कष िनका न स छन् । येक संचार ०७५-C४-०००२ िज ला अदालत बार एशोिसयसन महे नगर क चनपुर िव. मानसख ड दै िनकका स पादक खेम भ डारी ।। मु ाः अदालतको अवहेलना ९२-०७५००४५६ ।। फैसला 40 मा यमको उ े य जनहीत (Public Interest) हनुपछ र यसको ितकूल सामािजक मयादालाई िचकर नहने (Dissatisfaction) सूचना वाह ग रनु हँदैन । यो सीमा िभ रा यको चौथो अंगले जनताको पहरेदारको (Public watch dog) काम ग र याियक सि यता, कानूनी रा यको स बधन र जनचेतना अिभवृि र सावजिनक पदमा रहेको यि को उ रदािय व (Accountability) तफको जगा कता याउन गहन योगदान दान गन स छ । तसथ संचार मा यम वयं आ म संयमयु (Self-Restraint) भएपिछ मा सूचनाको सश मा यमको पिन ग रमा वृि ह छ । उ रदािय व सिहतको वत ताको म त गछ भने वछ द वत ता खतरनाक ह छ भ ने कुरा सदैव मननयो य छ (मदन शमा िव पृ भूिम सा ािहकका स पादक तारा यौपाने समेत िन.नं. ६५४१ ने.का.प. २०५५अङ् क ४)। १३२. कानून यवसाय अ पेशा ज तो नभएर संवैधािनक पमा पिन िचिनएको पेशा हो । संिवधानमा अ पेशाको उ लेखन छै न तर कानून यवसायीको सङ् ग भने िविभ न थानमा रहेको छ । प ाउ परेको अिभयु ले रोजेको कानून यवसायीको सेवा पाउनेदेिख िलएर महा याययािधव ा एवम यायाधीशको िनयुि को सङ् गमा समेत कानून यवसायीको चचा ग रएको अव था छ । यो पेशाको बारेमा िव का ायः सबैजसो संिवधानमा उ लेखन भएको पाइ छ । यसबाट यो पेशाको मयादा उ च रहेको भ ने थािपत ह छ । १३३. नेपालको स दभमा व र अिधव ा तथा अिधव ा अिभव ा तथा अिभकताको तह स मका कानून यवसायी रहेको अव था छ । तहगत पमा िनजह पेशागत हैिसयत पिन फरक रहेको छ । सािवकको कानून यवसायी ऐन २०२५ तथा हालको कानून यवसायी प रषद ऐन २०५० समेतलाई अवलोकन गदा व र अिधव ा तथा अिधव ालाई सव च अदालत लगायत नेपालका जुनसक ु ै अड् डा, अदालत वा अिधकारीका सम आ नो प का तफबाट उपि थत हने,पैरवी गन र बहस गन अिधकार रहेको छ । यसैग र अिभव ालाई उ च अदालतस म आ नो प का तफबाट उपि थतहने,पैरवी गन र बहस गन अिधकार रहेको छ । अिभकतालाई िज ला अदालतस म आ नो प का तफबाट उपि थतहने,पैरवी गन अिधकार रहेको छ । १३४. कुनै कानून यवसायीले कुनै मु ामा कुनै प को तफबाट उपि थत हन, पैरवी गन तथा बहस गन जाँदा बाटोमा िनजलाई कुनै देवानी मु ाको िबगो वा सजायको स ब धमा प ाउ नग रने ग र वचाव समेत रहेको छ । कुनै कानून यवसायीले बहसको िसलिसलामा बोलेको कुनै कुरालाई िलएर िनज उपर कुनै कारको गालीबेइ जती मु ा चलाउन सिकने छै न भनेर बहस पैरवीको ममा य भएका त यह का स व धमा वचाव समेत ग रएको छ । य तो यवसाय गनको लािग कानून यवासायीमा द रनु पन ह छ । कानून यवसायीमा नद रई कसैले पिन कुनै मु ामा मु ाको कुनै प को तफबाट अड् डा,अदालतमा उपि थत हन,पैरवी गन तथा बहस गन पाइदैन । १३५. य तो स मािनत पेशामा रहेका यि ह ले अदालतमा य गरेका कुराह का बारेमा बािहर ह का िटकािट पणी गन पाइदैन । अमक ु ले य तो भ नु भयो भ ने समाचार बाहेक अ आ ना िवचारह थ न पाइदैन । अदालतको क बाट (Court room) समाचार क स म (News room) पु न त पाइ छ यसमा आ नो ि कोण (Views) थ न पाइदैन । ितवादी खेम भ डारीले बहसको ममा व र अिधव ाको वहस मलाई मन परेन भनेर भ नु भयो । मन नपराउन पाइ छ । यो मन नपराएको कुरा िनजले मनमा मा ै रा ने हो । अदालती कारवाहीका िवषयह वािहर खुला पमा िटकाटी पणी भएर किथत िन कष भनेर तुत गन सिकदैन । यसले अवहेलनाको ि थित उ प न ह छ । अदालतबाट भएका फै सलाह को पिन शैि क एवम ाि क पमा मा िट पणी गन ह छ । िविधशा ीय मू याङ् कन बाहेक यायको बारेमा िवतृ णा हने ग र िट पणी गन पाइदैन । य तो िट पणी पिन िव िव ालयका ा यापक िव ाथ िव ेषक एवम िविधवे ाह ले मा गन पाउछन । मु ाका प ह तथा मु ामा बहस गरेका कानून यवसायी वा मु ाको िहतमा समािव भएका ०७५-C४-०००२ िज ला अदालत बार एशोिसयसन महे नगर क चनपुर िव. मानसख ड दै िनकका स पादक खेम भ डारी ।। मु ाः अदालतको अवहेलना ९२-०७५००४५६ ।। फैसला 41 यि ह ले य तो िटकािट पणी गन पाइदैन । यो नै अदालती समाचार यायको स ेषण स व धी िनयम हो । यिद अदालतका क ह मा उठेका िवषह को िनवाध पमा समाचार बनाउने हो भने पब पि काह ले अ िवषय नै खो न पदन । कितपय िवषय अदालतको खुला प रवेस भए पिन बािहर आएमा मानहानी एवम अवहेलनाको िवषय ब न स छ । यसै भएर िव मै याियक िवषयमा समाचारह बनाइदा िवशेष यान िदने ग र छ । अ य राजनैितक समाचार ज तै अदालती समाचारह तुत हदैनन । १३६. अदालतको फै सला आदेशमा िच नबुझाउने प रहेका ह छन । िच नबुझाउने उनीह को अिधकार पिन हो । किहलेकाँही याियक काम कारवाहीबाट अ याय भएको पिन हन स छ । यसको उपचार पनु रावेदक य अिधकारबाट सधु ार गन सिक छ । अ याय भयो वा िच बुझेन भ नक ु ो अथ उसको माग वा आ ह अि तम हो, र यसै अनु प फै सला वा आदेश हनपु छ भ न कदािप िम दैन । फै सला गन यायाधीश कसैबाट भािवत नहोस् र िन प याय िदन सकोस् भनेर नै अदालतमा िवचाराधीन मु ामा भाव पान गरी कुनै पिन िवचार वा अिभ यि िदन पाइदैन भिनएको हो । यसरी िवचार वा अिभ यि िदनु अदालतको मानहानी मािनएको छ । यो िवषयमा ितवादी खेम भ डारी अवगत नै हनहु छ । कसैसगँ रस उठ् यो भ दैमा याियक िवषयमा धावा बो न पाइदैन । १३७. यसथ अदालतमा कुनै पिन मु ामा ग रएका बहसह समाचारका िवषयह त ब न स छन तर बािहरको खुला समाजमा िटकािट पणीका िवषय ब न स दैन । कुनै पिन कानून यवसाियले गरेको बहसका बारेमा ग रएका नकरा मक िट पिणह ले याियक िनणयमा यण भाव पादछ । अक तफ कानून यवसायी िनिभक भएर आ ना िवचारह रा न पाउदैनन । िनभययु वातावरण भएन भने बहस गन पिन अमुक यि वा सं थाले के भ ने हो भनेर उनीह को इ छाको बहस पैरवी गनु पन ह छ । य तो अव था कदािप ि वकाय हदैन । १३८. अब अि तम िववािदत िवषयबाट अदालतको मान स मान मयादामा परेको असर के छ ? िय ितवादीलाई सजाय हने नहने के अव था हो भनेर हेनु परेको छ । १३९. ततु मा िनणयमा पु नको लािग ितवादीबाट ततु ग रएका त यह के रहेका छन भनेर अवलोकन गनु परेको छ । यसको लािग िनजले आ नो स पादनमा कािशत हने मानस ख ड दैिनक पि का तथा िनजको यि गत फे सबक ु मा उ लेखन ग रएका िवषयह िटकािट पणीह के क ता रहेका छन भिन हेदा िन न अव थह देखा परेको छ । ित ततु ग रएका समा ीह अवहेलनाको गठन गदछ िक गदन भ ने तुत िववादको मूल िनरोपण गनु पन िवषय रहेको छ । अदालतमा ि ट ग र ततु ग रएका तथा िनजले य गरेका एवम पो गरेका एवम पि का मानस ख डमा कािशत सामाि ह को अवलोकन तलका करणह मा तुत ग रएको छ । १४०. खेम भ डारीले तथा िनजका िवषयमा पि का एवम अनलाईनमा कािशत समा ी िन न रहेको छ िस.नं. िशषक यहोरा कािशत समय र ोत सा दिभक अंशह १ िनमला मदन िगरी कािशत: ह या महे नगर, २९ फागुन । िनमला ह याका डको अनस ु धानका ममा २०७५ का ड : माण मेिटाएको र िनद षलाई अिभयु िदन यातना िदएको अिभयोगमा फा गुण २९ , यािय आठ हरीिव चलाईएको मु ामा अदालतले गठन गन खोजेको १२:०२ बजे ०७५-C४-०००२ िज ला अदालत बार एशोिसयसन महे नगर क चनपुर िव. मानसख ड दै िनकका स पादक खेम भ डारी ।। मु ाः अदालतको अवहेलना ९२-०७५००४५६ ।। फैसला 42 क ि या नै िवथो ने य तो िडजाइ न एिमकस यूरीमा ितवादीम येका एकका स ब धीलाई पठाइएको मानस आरोप लगाइएको छ । खड क चनपुर िज ला बार एसोिसयसनले मंगलबार अिधव ा हरे राज अनलाईन िव लाई एिमकस यूरीमा पठाउने िनणय गरेको छ । महे नगरमा र पि का ि याशील एक अिधव ाले अिधव ा िव अिभयु तथा वखा तीमा परेका एसपी िड लीराज िव का नातास ब धी भएको दावी गरेका छन् । दैिनक मानसख डको संि अनुस धानले अिधव ा िव र पूव एसपी िव नातास ब धमा पन देखाए पिन ठोस जानकारी ा हन सके को छै न । िज ला बार एशोिसएनका सिचव देवराज प तले अदातलले माग गरे बमोिजम अिधव ा िव लाई एिमकस यरु ीमा पठाईएको बताए । उनका अनस ु ार िज ला बारका सद यम येबाटै छा नपु न भएकाले िव लाई यूरीमा पठाइएको उनको भनाई छ । उनले अिधव ा िव अिभयु ह म ये कसैको स ब धी भएको बारे आफूलाई थाहा नभएको बताए । अिधव ा िव सात वष देिख कानून यवसायीको काम ग रहेका छन् । सोमबार उ च अदालत बारले व र अिधव ा थाने र साद भ लाई यूरीमा पठाउने िनणय गरेको िथयो भने मंगलबार िज ला बारले अिधव ा हरे राज िव लाई एिमकस यरू ीका लािग पठाएको छ । अदालतले दायर भएका दबु ै मु ाका के ही िविश प मा परामश िदन एिमकस यरु ीका लािग उ च अदालत बार र िज ला अदालत बारलाई गरेको अनरु ोध अनस ु ार एिमकस यरू ी गठन भएको छ । अदालतले एिमकस यूरीलाई तीनवटा िवषयमा राय िदन सझ ु ाएको छ । मु ाको हद याद, जाहेरी िदने यि ह को कानूनी हैिसयत र अिभयु ह िव सोझै मु ा चलाईएको िवषयमा यूरीले सझ ु ाव िदनेछ । यूरीको सुझाव सवस मत भए अदालत सोझै मु ामा वेश गनछ भने यूरीम मत बािझएमा बहस हनेछ । यूरीले मु ाको हद याद सिकएको वा नसिकएको भ नेबारेमा छलफल गनछ । १० साउनमा घटना भएको िथयो भने २२ फागुनमा मा ै मु ा दता ग रएको छ । यसै ग र यूरीले िनमलाक आमा दगु ादेवी माण मेटाएको िवषयमा र िदिलपिसंह िव का दाजु खडक िव ले आ ना भाईलाई यातना िदएर न कली अिभयु बनाउन खोजेको िवषयमा जाहेरी िदएका िथए । साथै, आठै जना अिभयु िव मु ा दायर गदा िवभागीय वीकृ ित िलन आव यक भए नभएको बारेमा पिन यूरीले सझ ु ाउने छ । थुनछे क बहस जारी ०७५-C४-०००२ िज ला अदालत बार एशोिसयसन महे नगर क चनपुर िव. मानसख ड दै िनकका स पादक खेम भ डारी ।। मु ाः अदालतको अवहेलना ९२-०७५००४५६ ।। फैसला 43 हरीिव को िज ला अदालतको ारि भक आदेशपिछ ितवादीको बयान िलने म सिकए पिन थनु छे क बहस जारी रहेको छ । िज ला अदालत क चनपुरले ६ अिभयु को बयानपिछ सोमबारबाट सु गरेको थुनछे क बहसमा वादी र ितवादीतफ सात जनाले बहस गरेका छन् । िज ला अदालत क चनपरु को एक न बर ईजलासमा मंगलबारस म वादीतफका छ जना काननू यवसायीले बहस गरेका छन् भने ितवादी प बाट एक जना वक लले बहस गरेको िज ला अदालत क चनपुरले जनाएको छ । िज ला अदालत े तेदार ह रकृ ण अव थीका अनस ु ार वादीतफबाट अिधव ा बस त गौतम, ई आयाल, ब ी साद भस ु ाल, िज ला यायािधव ा देवराज भारती र सहायक िज ला यायिधव ा मोहनी साद जोशीले ईजलासमा बहस गरेका हन् । बहसमा उनीह ले माण न र यातनाको अिभयोग लागेका अिभयु दोषी भएकोले थुनामा राखेर मु ा चलाउनुपन बताएको छन् । अिभयु ह ले िनमला ह याका डको अनुस धानमा माण न गरेको र िनद षलाई मानिसक तथा शा ररीक यातना िदएको वादी प को कानून यवसायीको दावी छ । २ िनमला ह या का ड र म िव अदाल ती– मु ाका य तै ितवादीको तफबाट भने एक जना मा कानून यवसाियले बहस गरेका छन् । मंगलबार समय अभावले ितवादीतफका एक जनाको वक लले मा ै बहस गरेको े तेदार अव थीको भनाई छ । ितवादी वखा तमा परेका इ पे टर जगिदश भ को तफबाट कानून यवसायी ई साद लेखकले बहस गरेका िथए । उनले घटनामा अिभयु ारा माण मेटाउने काम नगरेको र उनीह ले आ नो पदीय िज मेवारी पूरा गरेकाले साधारण तारेखमा रहा ग रनपु न मागदावी गरेका िथए । थुनछे क बहसपिछ अदालतले अिभयु ह लाई धरौटीमा छोड् ने वा पपु का लािग कारागार पठाउने भ ने िनणय गनछ । अवलेहनाको मु ा : यस मु ामा ममािथ लगाइएका आरोप िनराधार हन् भनी अदालतको फै सला आउने िनि त छ िकनभने मैले दैिनक मानसख ड र मेरो फे सबुकमा किहकतै अदालतको स मानमा आँच पु याउने वा अदालतलाई भािवत गन एक श द लेखेको छै न । आ य त के भने िज ला बारले मेरा िव संकलन गरेका माणह म ये के ही मैले मेरो फे सबुकमा कुनै यि लाई लि त ग र लेखेका टाटस संल न छन् । िमिसलमा सुरि त ती टाटसको ि टमा अदालत भ ने श द त छोड कुनै यि को नाम समेत छै न । नामै निकिटएको यो यि ले आफूलाई अदालत ठा दो रहेछ र बार उसका कािशत: २०७५ चै २४ ११:५९ बजे , मानसख ड ०७५-C४-०००२ िज ला अदालत बार एशोिसयसन महे नगर क चनपुर िव. मानसख ड दै िनकका स पादक खेम भ डारी ।। मु ाः अदालतको अवहेलना ९२-०७५००४५६ ।। फैसला 44 चाङको व रपरी ना दो रहेछ भ ने भएको छ । मलाई अ याउने काममा बार अथ : एसोिसएसन नै िकन उचािलयो भ ने का कारण पो म हैरान छु । खेम अ तमा, ममािथ भइरहेका आ मणलाई मैले सामा य पमा िलएको छु । भ डा होह लाबाट मेरािव ग रएका आ मणलाई जसरी मैले एकपिछ अक री गद िन तेज ग ररहेको छु, यसरी नै अदालतमा िवचाराधीन सबै मु ामा अदालतबाटै मैले िवजय हािसल गनछु । समाजको वहृ र िहतका लािग, अपराध र अपराधीकरणिव छ ३० वष प का रता जीवनमा म लिडरहेको इितहास जीव त छ । म पारदश , सशु ािसत र स य समाजका लािग लिडरहँदा आउने वाधा यवधानलाई सहजै िचन स छु िकनभने मेरा एजे डमा मेरो िनयत ठीक ह छ । म भय र लोभबाट मु भएर एजे डाको उठान गछु र मेरा ९९ ितशत एजे डा सफलतामा टुंिगएको गौरवपणू इितहास छ । िनमला करण लाई 'ट् िव ट एड टन' गराउने ती शि शाली यि (#Wh o Killed Nirma la शृङ्ख ला २६) उमेश े र सिवन ढकाल भ डारीिव चार मु ा िनमला करणमा अिभयु पिहचान ग र मु ा नचलाईए पिन यही करणसँग स बि धत पाँच वटा मु ा क चनपुर िज ला अदालतमा चिलरहेको छ। एउटा मु ा अिधकारकम ह को पहलमा दायर भएको एसपी िव सिहत ८ हरी िव माण न र यातनाको कसरु सँग स बि धत छ। बाँक चार मु ा प कार खेम भ डारीिव हो। बम िददीबिहनीम ये िददी अिनता र त कालीन एसपी िव का छोरा िकरणले छु ाछु ै गाली बेइ जती मु ा दायर ग रसके का छन्। यसैग र अिधव ा िवनोद भ ले ित ा िव को कसरु मा अक मु ा दायर गरेका छन्। चौथो मु ा उनीिव िज ला अदालत बार एसोिसएसनले अदालतको अवहेलना गरेको भ दै हालेको हो । अदालतमा िवचाराधीन िवषयमा अदालतलाई भािवत गन ग र लेखेको भ दै िज ला बारले मु ा हालेको हो । आठ हरीिव चलाउन लािगएको मु ामा हद याद लगायतका ािविधक िवषयमा अदालतले सहयोगका लािग एिमकस यूरी गठन गरेको िथयो । यसका लािग क चनपरु िज ला अदालत बार एसोिसयसनले अिधव ा हरे राज िव लाई एिमकस यूरीमा पठाउने िनणय गरेको िथयो। यही िवषयमा 'िनमला ह याका ड : याियक ि या नै िवथो ने य तो िडजाइन!' शीषकमा मानसख ड दैिनकमा समाचार छािपयो। यसमा 'महे नगरमा ि याशील एक अिधव ाले अिधव ा िव अिभयु तथा वखा तीमा परेका एसपी िड लीराज िव का नातास ब धी भएको दावी गरेको' उ लेख छ । याियक ि या नै िबथो ने िडजाइन भएको शीषकमा दावी ग रए पिन समाचारमा 'दैिनक मानसख डको संि पिहलोपो ट 18th April 2019 ५ बैशाख २०७६ तुत अनलाईन समाचार इजलासले असंगत त य Obitor fact) का पमा अ ययन गरेको छ। ०७५-C४-०००२ िज ला अदालत बार एशोिसयसन महे नगर क चनपुर िव. मानसख ड दै िनकका स पादक खेम भ डारी ।। मु ाः अदालतको अवहेलना ९२-०७५००४५६ ।। फैसला 45 ३ अनुस धानले अिधव ा िव र पूव एसपी िव नाता स ब धमा पन देखाए पिन ठोस जानकारी ा हन सके को छै न' लेिखएको छ। पूव एसपी िव ले हरे राज िव लाई आफूले अिहलेस म दे दा पिन नदेखेको र िच दा पिन निचनेको दावी गरे । 'वंशावली अनुसार कतै के ही आ नो पन भए थाहा छै न, तर मैले उनलाई अिहलेस म देखेको पिन छै न,' उनले भने। गत चैत २९ गते ारि भक सनु वु ाईका ममा िज ला यायाधीश डा टर राजे कुमार आचायले एिमकस यरु ीको िवषयसिहत अदालतको अवहेलना र प कारको पेशागत आचारसंिहता, कानूनी एवम् याय स ब धी समाचारको संवेदनशीलताको अव था र यस स ब धी अ तराि य अ यास आिदको िवषयमा िलिखत बहसनोट तयार गन वैशाख १५ स मको समय िदएको छ । उनले फे सबक ु मा आफूिव को मु ा ेस वत ताको िवषयसँग जोिडएको भ दै सबैलाई सहयोग गन आ ान गरेका छन्। प कार महासंघलाई समेत प लेखी सहयोगका लािग अपील गरेका छन् । हाल महे नगरमा मानसख ड दैिनक अखबार र रेिडयो महाकाली स चालन ग ररहेका भ डारीको भाव यहाँको शासन, सरु ा िनकाय, थानीय राजनीितक दल तथा गैरसरकारी सं थाह मा उि कै छ। यितखेर उनीिव चार वटा मु ा परेका छन् । म िव अदालती– मु ाका चाङको अथ शीषकमा उनले आ नो पि कामा लेख ले दै मु ा िज ने दावी ग रसके का छन् । जसरी िनमला करणमा उनले िनर तर िदएका दबाबह तीनै तहका सरकारले काया वयनमा याए, के यायालयमा पिन उनको भाव पला? जवाफ िछ ै दे न पाइनेछ। (महे नगरमा महे बमको सहयोगमा) जा यो यायको आशा िशषकमा ४ उपिशषकमा समाचार काशन भएको २०७५।१२।१ छ । उपिशषक िन न बमोिजम रहेका छनमा कािशत समाचार क. माण न र यातना स वि ध मु ा च ने ख. ६ अिभयु भारी धरौटी राखेर थुनामु ग. दगु ादेवीको यू-टनले ितवादीलाई नै झमेला घ. िफ का सािवत भयो एिमकश युरी ...सरकारी विकलले दता गरेका दईु मु ा चलाउने िक नचलाउने भ ने मूलिसहत अ य चार मा अदालतले एिमकश यरु ीबाट सझ ु ाव मागेको िथयो । उ च अदालत बारले ब र अिधव ा थाने र साद भ र ०७५-C४-०००२ िज ला अदालत बार एशोिसयसन महे नगर क चनपुर िव. मानसख ड दै िनकका स पादक खेम भ डारी ।। मु ाः अदालतको अवहेलना ९२-०७५००४५६ ।। फैसला 46 िज ला अदालत बारले अिधव ा हरे राज िव लाई एिमकश यरु ीमा पठाएका िथए । अिधव ा िव भने एिमकश यरु ीको तफबाट उपि थत भएनन । उनी बखा तीमा परेका एसिप िदि लराज िव का नातेदार भ दै मानसख डले बुधबार समाचार कािशत गरेको िथयो । उ च अदालत बारका एिमकश यरु ीमा पठाइएका व र अिधव ा थाने र साद भ ले भने बधु वार इजलासमा आ नो सझ ु ाव राखेका िथए । उनले क रव ५५ िमनेट बो दै दवु ै मु ाको हद याद सिकएकोले मु ा नचलाउने सुझाव िदएका िथए । साथै मूल मु ा अदालतमा नआएकोले पिन माण न र यातना स वि ध मु ा चलाउनुको अथ नरहेको व र अिधव ा भ को दिलल िथयो । व र अिधव ा भ ले अिभयोग लगाइएका आठैजना हरी िनद ष रहेको समेत इजलासमा बताए । उनले दवु ै मु ा खारेज गन अदालतलाई सझ ु ाएका िथए । तर एिमकश यरु ीको सझ ु ावभ दा फरक आदेश जारी भएको छ । १४१. खेम भ डारीले आ नो सामािजक स जाल फे सबुकमा पो गरेका तथा पो मा ग रएका िट पणीह िन न बमोिजम रहेका छनिस.न. १. िमित २०१९माच ६ २. माच ७ ३. माच ८ ४. माच १३ ५. माच १४ पो ग रएको यहोरा आशाको िदयो ज यो । अब अदालतले िनमलाका बला कारी ह यारा खो नैपन बा यता उ प न गराउँछ । आज दता भएका मु ाका आठै अिभयु लाई पपु मा राखेर मु ा चलाउने आशा छ अदालतले । माण मेटाएको र जबज ती िदिलपिसंह िव लाई अपराधी बनाउन यातना िदएको अिभयोगमा मु ा चलाईएका आठ हरीलाई पपु मा रा ने आशा छ अदालतले । र, िकन माण मेटाए, िकन जबज ती अपराधी खडा गन खोजे भ ने उ र मा नपु छ अदालतले । िमिडयाले आ नो भूिमका ग यो । अब याय े को पालो । #िनमलाह याका ड एिमकस यूरी फे ल । िज ला बारका नोिमनेटले भाग िलएनन्, उ च बारकाले राजनीितक भाषणवाजी ! कसरी जोिग छ यायालयको ित ा ? #िनमलाह याका ड अदालतले अिभयु ह बाट मागेको धरौटी रकमको आकार ठूलो छ । अदालतको आदेश सकारा मक । िट पणी- मोहन कुमार बोहरा (Mohan Kumar Bohara) कानून बिलयो भएको कुन देशमा यसरी अपराध लुकाउने अिधका रलाई धरौटीमा छोड् छन ०७५-C४-०००२ िज ला अदालत बार एशोिसयसन महे नगर क चनपुर िव. मानसख ड दै िनकका स पादक खेम भ डारी ।। मु ाः अदालतको अवहेलना ९२-०७५००४५६ ।। फैसला 47 ६. माच १७ ७. अि ल ५ ८. अि ल ५ ९. अि ल ५ १०. अि ल ७ ११. अि ल १० भ या ? पपु को लािग त जेल चलान गन होइन र? रकमको आकार होइन, घटनाको आकार बझ ु ौ, कृ ित बझ ु ौ । जघ य अपराधको प रभाषा बझ ु । एिमकस यरु ी ज तो अदालतकै अङ् गमा ितवािदका नातेदार पठाउनेले यायालयको ग रमा धा ने । य तो गैर यवसाियक आचारसंिहताको िख ली उडाइएको घटनाको समाचार ले ने प कारले मानमदन गरेको हने? जसले एिमकस यरु ी नै अधरु ो हने अव था यायो उसैले यायालयको स मान गरेको हने र जसले "अदालतको आदेशले यायको आशा जगायो" भ ने ले यो उसले मानहानी गरेको हने? के हामी कानूनी िनर र हौ? ाने को कालरा ीमा मिव ६ वटा मु ा परेका िथए । सबैमा सफाई पाएको िथएँ । सही िनयतले वहृ र समाजका लािग गरेको काम किह यै गलत सािवत ह न । मेरो एजे डाले याियक बहस िन याउँदै । मेरा एक एक दलीलको कानूनी वजन तय गरेर िनमला ह याका डलाई साथक िन कषमा पगु ाउन सहयोग मेरा िवप ीह बाटै भइरहेकोमा खुसी छु । मेरो त पेशा नै लड् ने हो, लिडरहेको छु अनवरत । र, म सँग लडन ति सनेह को उ च स मान गछु । िज न भनेर लडाई सु ग रएको हो । िनमैला ह याका डको मल ू मु ास म पु न नसिकए पिन यो मूल मु ा चलाउन नसिकने अव था उ प न गराउने ८ हरी अदालतको भारी धरौटीमा छुटेका छन् । जीतको पिहलो खुट्िकलो हो । अब मेरा िव अदालतमा दजन मु ा परे पिन म िज छु । अदालतमा मैले दािखेल गन द तावेजह ले मेरो भावी पु तकलाई झन् बैधािनक आधार िदनेछन् । र, म स यको बाटोमा छु भ ने काननू तः थािपत हने छ । मेरा िव अदालती मु ाको सं या बढ् न स छ । के सोिचरहेको छु त म ? भ दै िनमला ह याका ड र म िव अदालती–मु ाका चाङको अथ : खेम भ डारी मानसख डमा कािशत आलेखयु समाचारको िलङक रािखएको कुरा हँदै जानेछ । मेरा अगािड आएका सबै अदालती चनु ौतीबाट मेरो कमिन ाले वैधािनकता पाउने छ । म जे कुरा सावजिनक पमा बो न वा ले न स दैन अदालतमा ले ने यु रमा बो न स छु । यसको अथ हो म िनमला ह याका डको अिभलेख पिन ले दैछु । मेरािव ाने को कालरा ीमा परेका ६ मु ा सबैमा मैले िवजय हािसल गरेको िथएँ र ती मु ाले नै मेरो नाम नेपाली प का रताको इितहासमा दज हन गएको छ । िनमला ह याका ड पिन ऐितहािसक मह वको हो । यसको के िव दक ु ा पमा मैले आफूलाई उ याउन सके यसमा मलाई गवछ । िनमला ह याका डको रह यको गाँठो फुकाउन मैले लेिखरहेको िकताबमा अदालतमा मैले वा मेरा कानून यवसायीले बो ने कुरा छा ने वैधािनक ०७५-C४-०००२ िज ला अदालत बार एशोिसयसन महे नगर क चनपुर िव. मानसख ड दै िनकका स पादक खेम भ डारी ।। मु ाः अदालतको अवहेलना ९२-०७५००४५६ ।। फैसला 48 १२. १ अि ल १० १३. अि ल १२ १४. अि ल १२ १५. १६. १७. अि ल १२ अि ल १२ अि ल १२ अिधकार यी मु ाह को िछनोफानोसँगै मैले पाउने छु । म एकरि बीचिलत भएको छै न । जनतालाई पिन थाहा छ मेरा िव मु ाका चाङको अथ । मेरा शुभिच तकह लाई मेरा िव प ररहेका मु ाह अवसर हन् भ ने बिु झिदन अनरु ोध छ । मेरो लडाई Free Press र Freedom of Expression सँग पिन जोिडएको छ । But म हारगुहार गनवाला छै न । I will prove it on my own. प कार खेम भ डारी िव क चनपरु बारले दायर गरेको अदालतको अवहेलना को मु ा नेपाल को कानून िबकासमा थप इ ा रा ने बताउदै िज ला अदालत कं चनपरु का यायाधीश डा. राजे आचाय ले सनु वु ाई को तयारी को समय िलदै आज को ईजलास थगन गनु भयो । जोिडएन त मेरो लडाई ेस तथा अिभ यि वत तासँग ? मेरो प बाट ेस तथा अिभ यि वत तताको े मा काम गन राि य–अ तराि य सं था तथा िनमला ह याका डको पैरवी ग ररहेको नेपाल मानव अिधकार सँगठनका िवषयिव व र अिधव ाह ले बहस नोट तयार पान र बहसका लािग महे नगर आउने प काप क भएको छ । यस अदालतको २०७५।१२।२९।६ को आदेश अपलोड गद सो यहोरा उ लेख ग रएको अदालतको अवहेलना स ब धी मु ा अब स े वत ततासँग गाँिसएर मेरो िनजी मु ा नरहेकाले (आजस म मैरो िनजी मु ा िथयो ।)अदालतको आजको आदेशसिहत यो प नेपाल प कार महासंघलाई पठाएँ । िनजले प कार महासँघमा िनमला ह याका डपिछको अव थामा म स पादक रहेको दैिनक मानसख डले स यत य उजागर गन काम ग ररहेकै बेला िज ला अदालत बार एशफिसयसनले म माथी अदालतको अवहेलनामा दायर गरेको मु ामा आज िमित २०७५ चै २९ गते अदालतले जारी गरेको आदेशको ितिलिप संल न राखी यो मु ा उ ा त मेरो यि गत मु ा मा ै नभई ेस वत तासँग जोिडएको मु ा बनेकोले अदालतको आदेश अनुसार िविभ न मा स वि धत िव को बहसनोट तयार पा रिदन र आव यक परे िव काननू यवसायी बहसका लािग पठाई िदन हन भ ने यहोराबाट प पठाएको भिन सो प को यान ग रएको इमेज समेत अपलोड ग रएको छ । े ीको छोरोलाई तरवार चलाउन िसकाउन पदन । गभ मैिस छौ हामी । मेरो लडाई Free Press र Freedom of Expression सँग पिन जोिडएको छ । But म हारगुहार गनवाला छै न । I will prove it on my own. ०७५-C४-०००२ िज ला अदालत बार एशोिसयसन महे नगर क चनपुर िव. मानसख ड दै िनकका स पादक खेम भ डारी ।। मु ाः अदालतको अवहेलना ९२-०७५००४५६ ।। फैसला 49 १८. अि ल १२ १९. अि ल १२ २०. अि ल १२ २१. अि ल १२ अि ल १० को सामा ी पनु तुत ग रएको । मेरो जीवनको मू यवान िदन ब यो आज ! धेरै खुसी छु । मेरा एजे डा सबै ेस र अिभ यि वत ता सङ जोिडने िनि चत भयो । amicus curia को internatinal practice बारे बहस नोट तयार पान IFJ को Brussels Headquarter लाई अनरु ोध प पठाए । black cat (not coat) ह को आजको परेडले हावा खायो । अब उ र िदनुस एिमकस यूरी भनेको क- हावादारी ल फाजी बोलेर अदालतको समय न ट गन सय हो । ख- ितवादी बचाउन नातेदार पठाउने उपाय हो । ग- अदालतलाई उ लु बनाउने अ हो घ - यायालयको ग रमा धुलधस ु रत गन उपाय हो। ितमी मूलाका पातह यो भ दा अ ले यौ भने फ छौ । िक कसो ?? यायालय को ग रमा वाङ पान ित ा काला कोट अब जीवन भर कालै दाग हनेछन । यो समाज यायमूत ले बचाएका छन, कालो कोटको आडमा ितमी याएका दलाल बनेर यो स मािनत सं थाको बदनाम गद छौ । अब भोग सजाए ! िट पणी पल ु ारा (Phulara Sstt) जे गछन ियन ले नै त गछन िन दाजु, िनद शह लाई फसाएर दोशी करार गन म ियनी को ठुलो हात छ् , ज को कारण आज पिन धेरै िनद श जेलको िचसो िसढी मा िज दगी सडाइ रहेका छन । बृ ा आ म शारदा च द स य हो,कालोदाग वालाले एउटा िनद िश एकल मिहला र ितन ब चाह लाई रोडमा लाई िबदेिशको अथात स पित क जा गरेको पिन इितहास छ जनता माझ भगवानको कृ पाले अिहले ितनै ब चा यिह ईखले मा टर ग रसके जय होस भगवानको । मेरो भाइ अब त कुरा बझ ु न ! चाटचटु ेको सगतले बाउको समेत इ जत जान था यो । अब त कुरा बुझ न ! २२. अि ल १२ २३. अि ल १२ २४. अि ल २३ · Hemanta Neupane जी भ र Khem Bhandari सँग हनहु छ । क चनपरु का व र प कार खेम भ डारीलाई फसाउन ठुलै झु ड fake ID बनाएर लागेको रहेछ । ियनीह को वा तिवकता र रह य प ा ला दै जाला ! िनमलालाई याय िदलाउन िनर तर लिडरहेका नेपालकै साहिसक प कार खेम भ डारीलाई हा ो पूण साथ र सहयोग रहनेछ । क लडछु । यसरी नै लडछु । late night post नसि झनु होला म िदनहँ २४ घ टा लड् छु । राती २२.५५मा पो ग रएको । ०७५-C४-०००२ िज ला अदालत बार एशोिसयसन महे नगर क चनपुर िव. मानसख ड दै िनकका स पादक खेम भ डारी ।। मु ाः अदालतको अवहेलना ९२-०७५००४५६ ।। फैसला 50 २५. अि ल ३० २६. मे ६ २७. मे १० २८. मे १० २९. मे ११ ३०. मे १३ ३१. मे १४ उनले के िह गलत गरेको भए अदालतले भ ला, अदालतको फै सला मान ला तर यी मक ु ु डोधारीह सँग भने सतक हनपु न बेला छ । कानून आफै ले रचेको कृित हो, यायालय आ नै करेसाबारी हो भ ने म अब तोिडने छ। अखबारमा कािशत समाचारका आधारमा प कारलाई मु ा चलाउने बार एसोिसयसनको िनणयमा प कार नेताह कै द तखत रहेको पाइयो । पेशागत एकता र ेस वत तता र ाका लािग जारी लडाईको महान उदाहरणलाई लालसलाम ! ब ल तिसयो प कार महासंघ । मैले यहाँ चौतफ घेराब दी भोिगरहँदा लेखेकै कारणले मलाई जेल हा ने मु ा चलाउन प कार महासंघले क चनजपरु बारको िनणयमा सिहछाप गरेको घटनाको य तो प रणाम आयो । 'कमाउ र सावजिनक ज गा आ नो बनाउ' अिभयानमा लागेका प कार नेताह रह जेल के पी ओलीको दईु ितहाइ वाला द भले स े लाई 'फस दोकान'मा प रणत ग र रहनेछ । भोिलबाट यसैको नेतृ वमा आ दोलन हने होला, 1- जसले प कारलाई लेखेकै कारणले मु ा चलाउने िनणयमा ह ता र गछ। 2- जसले ेस वत ता असर पान अदालती मु ाको बहस नोट भ दै िबप को िलिखत जवाफ नै टाकटुक गरेर पठाउछ । ितमी न कली प कार र स ाका दलालह लाई अब थाह ह छ दालको भाउ ! िट पणी (Narendra) आ दोलन को नाम निलए ह छ सरजी तपाईको ं बारेमा दिु नयाँ ले थाहा पाए सके अब अदालतले के गछ हेन मा बाक हो ... प कार महासंघको भोिलदेिख सु हने भिनएको आ दोलनको नेतृ व ितनैले गन होलान जसले लेखेकै कारण प कारमािथ मु ा हा ने िनणयमा सहमितको ह ता र ध काए । आफू त य ता पेशा िवरोधीह लाई प कार साथीह ले विह करणमा नपारेस म य तो पाख डी आ दोलनमा लािग न ब स चार िवधेयक पा रत होस् । ब िमिडया काउि सल िवधेयक ज ताको य तै पास भए रा ो, क तीमा कानून छ भ ने थाहा त ह छ । अिहले त यो कानूनभ दा खतरनाक त व नै प कार महासंघका नेता छन् : खस ु ु क प कारलाई मु ा चलाउने माइ यूटमा द तखत गरेर दलाली गछन र पेशालाई नै कलंिकत पारेर ले ने प कारको िपठ् यूमा छुरा घो छन् । िमिडया काउनेिसल िवधयेकमा स े यिु नयनका साथीह ले गोहीका आँशु बगाउनु आव यक छैन । समाचार लेखेकै भरमा प कारलाई मु ा चलाउने ०७५-C४-०००२ िज ला अदालत बार एशोिसयसन महे नगर क चनपुर िव. मानसख ड दै िनकका स पादक खेम भ डारी ।। मु ाः अदालतको अवहेलना ९२-०७५००४५६ ।। फैसला 51 ३२. मे १६ ३३. मे १९ ३४. जुन १ २१:४२ बजे िनणयमा द तखत ध काएर ेस वत ताको गफ छाट् नु पाख ड मा ै हो । काङ स े को जागरण अिभयानलाई सहयोग पु याउनका लािग आ दोलनको नाटक गनु ज री छै न । ित ो ेस वत ताको लडाई न कली हो । िवधयेक ज ताको य तै पास हन देउ । लडन स ने प कारलाई अिहले पिन यो िवधयेक भ दा कम सम या छन र ? स े वत तताको लडाई कसरी लिड छ भ ने थाहा पाउन भोिल क चनपरु िज ला अदालतमा आउनु होला । काला कोट लगाउनेह सङ् ग िमलेर िन वाथ ले ने प कार को िपठ् युँ मा छुरा हानेर ेस वत ता को नाम देखावटी आ दोलन गनु कित को जायज हो ? सङ् ग प कार खेम भ डारी िव लागेको अदालत को अवहेलना मु ा करण । जनु मु ामा महासंघ का पदािधकारी खेलक े ो भूिमका । मेरो बझ ु ाइ मा महासंघ अ य र सचीव को पेवा होईन । अझै पिन समय छ आ नो भुल वीकार ग र पेशागत सँगठनको मयादा लाई िजिवत रा नस ु । यिद यसो ग रएन भने भोिल का प कार पु ता ले तपाई ं ह लाई िज दगीभर सरा ने छन । वत प कार संघ िज ला शाखा कं चनपरु प कार खेम भ डारी को साथ मा रहेको जानकारी पिन गराउदछु । विकल सापह को कालो कतुत पदाफास ! िनमला ह याका डका मितयार ब न लाख खाएका विकलह को बदमासी क चनपुर बारले आ नो िनधारको कलंक बनाएर बो नु पन भयो । प कार महासंघका अ य िव णु अव थी र सिचवलाई झु याएर बैठकमा बोलाएछन् र उपि थितको माइ यूटमा द तखत गराएर मानसख ड र मेरा िव अदालतको अपहेलनामा मु ा हा ने बाटो खोलेछन् । अ य िव णु अव थी ारा सावजिनक ग रएको िव ि मा महामिहम विकल सापह को सँगठनमािथ यो आरोप छ यो पिन महासंघ िज ला सिमितको बैठकबाट पा रत । िनमलाका ह यारालाई बचाउने अिभयानको िसकार भयो क चनपरु बारज तो िति त सं था । यसको िज मेवारी यूरीवालाले िलने िक पदािधकारीले ? िट पणी अ बा ितवारी (Amba Tiwari) िब ी िढलो आयो त दाई स मािनत अदालतले अि त फै सला गरेको भए के ह यो यो कहा कुरा निमले ज तो ला छ मलाई भो छोडिदउ का टे सन िलने िसतल भ (Sital Bhatt) अ य र सिचवलाई नै झु याए छन Omg प कारह ले नै अब ितिनह का काला कतुत बािहर याउनु पछ । अिन य तालाई जु ाको माला लगाई ठाउँको ठाउँ वागत गरौ । ०७५-C४-०००२ िज ला अदालत बार एशोिसयसन महे नगर क चनपुर िव. मानसख ड दै िनकका स पादक खेम भ डारी ।। मु ाः अदालतको अवहेलना ९२-०७५००४५६ ।। फैसला 52 वु राज अव थी (Dhurbraj Awasthi) य तालाई छोड् नु ह न भ डाफोर गनपछ। ु फुलारा (Phulara Sstt) अ य र सिचवलाई नै झु याए छन Omg प कारह ले नै अब ितिनह का काला कतुत बािहर याउनु पछ । अिन य तालाई जु ाको माला लगाई ठाउँको ठाउँ वागत गरौ । चरु ा अयाल (Chura Aryal) कसले कसरी झुकाएछन । मनोज भ (Manoj Bhatta) go ahead भीम भ (Bhim Chand) अब होगा झठु ोका पदाफास । जय बाबा कलप े! भीम जगारी (Bhim Jagari) Khate vaisake sabai okil बासु सागर उपा याय(Bashu Sagar Upadhyay) -Wakil nyadhis haru nyay ka lagi hoin lutna thagna ra apradhi bachaun kalo kot lagayaka hun ... िब सरु ेश (Bista Suresh) बातमा दम छै न ो । ल मीका त जोशी (Laxmikant Joshi) मािथ के लेखेको छ पढ् दै नपढी ह ता र गन क ता प कार हन् । यो पिन वक ल ले गराएको ठाउँमा । यित स म पिन ान नहने पिन प कार । ३५. ३६. ३७. ३८. िब नरे (Bista Narendra) दा खाएर गएका िथएक ती ह ता र गन प कार जुन १ िनमलाको ह याराबाट प रचािलत विकलले प कार महासंघको नेतृ वलाई २१:४४ बजे ममा रा न खोजेर स े लाई कमजोर बनाउन खोजे । काला कोटमा लपेिटएका ती काला िनयत वालाह लाई अब समाजले नं याउने छ । जुन १ प कार महासंघ क चनपरु ले सँगठनको एकता कायम गन बिलयो काम २१:४७ बजे ग यो । विकलह को जालसाझीिव सं थागत िनणय गनभएकोमा ु अ य िव णु अव थी र कायसिमितलाई ध यवाद । जनु १ िसतल भ िव णु अव थी (Sital Bhatt Bishnu Awasthi) र अ य २ २२:५२ बजे सँग हनहु छ । यो माइ यटु बनाएर ब ने िबषय मा होइन । नेपाल प कार महासंघ क चनपरु शाखाका अ य य िव णु अव थी र सिचव अमर ब. च द लाई झु याउने र त य बङ् याउने िगरोह मािथ कडा भ दा कडा कावाही होस । यहाँ एक ि र अनेकन कोणको देिख छ तसथ महासंघले ठोस कदम चालोस् । जुन २ कानून यवसायीह को सँगठन क चनपुर िज ला अदालत बार १०:०३ बजे एसोिसयसनले जालसाझी गरेको यो माण हो । िनमला ह याका डमा ०७५-C४-०००२ िज ला अदालत बार एशोिसयसन महे नगर क चनपुर िव. मानसख ड दै िनकका स पादक खेम भ डारी ।। मु ाः अदालतको अवहेलना ९२-०७५००४५६ ।। फैसला 53 लिडरहेको एउटा प कारलाई फसाउन विकलह को सँगठन नै कसरी प रचािलत भयो भ ने उठेको छ । यो माणको आधारमा अब मैले याय मा छु । १४२. खेम भ डारीले मानस ख डमा एिमकस यरु ीका बारेमा समाचार कािशत गरेको कारण िनजलाई बारले उपि थत नगराएको अव था छ । सो समाचार तथा त प ात खेम भ डारीले पो गरेका सामा ीह लाई िलएर अदालतको अवहेलनामा कारवाही चलाउने बैठकले िनणय गरेको अव था छ । बार एशोिसयसनको िनणय बमोिजम रहेको छएिमकस यरु ीका स ब धमा थानीय प ीका तथा प कार खेम भ डारीबाट िनजको फे सबुक आइडीमा पो गरेका टाटसले बतगक ले वत यायपालीका , (स मािनत क चनपरु िज ला अदालत ) , कानून यवसायीयह , (क चनपरु िज ला अदालत वार तथा उ च वार ) लगायतका स ब धमा अनगल िटका िट पणी , दु चार , ामक समाचार स ेषण गरे स ब धमा भिन ताव तुत ग रएको र सो तावमा िनणय ग रएको छ । िनणय - क चनपरु िज ला अदालतबाट िड लीराज िब समेत ितवादी भएको सावजिनक याय िव को कसरु समेतको मु ामा कानूनी परामषका लािग अदालतको िम को पमा एिमकस यरु ी पठाइिदने भिन भएको आदेशानुसार यस वारलाई जानकारी ा भएकोमा उ आदेशको स मान गद यसबारबाट अिधव ा हरे राज िव र उ च अदालत वार एशोिसएशनबाट व.अिधव ा ी थाने र साद भ यूलाई एिमकस यरु ीका पमा स मािनत अदालतमा पठाउने िनणय भएकोमा उ स ब धमा स मािनत अदालतमा िवचाराधीन िबषयको काया वयन हन नपाउदै उ कृ यालाई य पमा भािवत पान तथा स मािनत अदालतको याियक वत तामा गैर याियक ह त ेपकारी भूिमका िनभाइ आम जनमानसमा अदालत ित अना था सज ृ ना गन ग र यस िज ला अदालत वारबाट खटाईएका एिमकस यरु ीका िबषयमा िमित २०७५।११।२९ गते दैिनक मानस ख ड पि काले िनज ितवादीका स ब ध भएको यि भिन वहस गनु अगावै झु ा समाचार कािशत ग र यस िज ला अदालत बारबाट खटाइएका वत एिमकस यरु ी स मािनत अदालतमा उपि थत हन असमथ रहेका र उपरो याियक कृयामा गए प ात सो कृयालाई सोझै ह त ेपकारी भूिमका िनभाएको उ समाचारले पुि भइरहेको र उ मु ाका लािग उ च वारबाट खठाइएका एिमकस यरु ी व.अ. ी थाने र साद भ यूले आ नो वहसबाट स मािनत अदालतलाई याियक अवरोधका िबषयमा जानकारी गराउने सफा मनसाय राखी िनजबाट वहस भै सके प ात स मािनत अदालतबाट याियक आदेश हन बाँक िबचारािधन अव थामा रहेकोमा सोही िमित २०७५।११।२९ गते रातीको समयमा िज ला अदालत वारका नोिमनेटले भाग िलएनन, उ च वारको राजिनितक भाषणवाजी ,कसरी जोिग छ यायालयको ित ा, िनमला ह याका ड ज ता अशोभनीय अमयािदत श दह को योग ग र याियक आदेश आउन पूव नै अदालतको याियक अिधकारमा ह त ेपकारी भूिमका ग र जनमानसलाई भडकाउने तथा याियक कृ यामा समेत ह त ेप पन ग र उपरो मानसख ड पि काका स पादक खेम भ डारीबाट चार सार गरेको र स मािनत अदालतको आदेशानस ु ार उपि थत भएको काननू यवसायीलाई नैितक ब धनमा पारी बदनाम गन, बेइ जत गन , पोग डा ग र उि खंल तथा मा मक टेटस पो गन काय ग र स मािनत अदालतबाट अपे ा ग र भएको आदेश बमोिजम एिमकस यरु ी पठाउदा उपि थत नै हन निदने वातावरण बनाउने येयबाट पि का र समािजक स जालमा अनाव यक आपि जनक िबषयक लेखी एिमकस यरु ी िज ला वार तथा सरोकाय यि लाई जोिड बदनाम गन ०७५-C४-०००२ िज ला अदालत बार एशोिसयसन महे नगर क चनपुर िव. मानसख ड दै िनकका स पादक खेम भ डारी ।। मु ाः अदालतको अवहेलना ९२-०७५००४५६ ।। फैसला 54 गराउने , आदेश आउनु अगावै आ नो राय सावजिनक ग र पनु ः मास खडा गन कलुिषत अव था सज ृ ना गरेबाट स मािनत अदालतको समेत मान मदन गरेको हदा दैिनक मानसख ड पि काका स पादक खेम भ डारी, उ पि काका सरोकाय कमचारी सद य, मु ण ग र िवतरण गन यि समेतलाई ी क चनपरु िज ला अदालतमा अिभल व िझकाइ अदालतको अवहेलनामा हदै स म कारवाही ग र कानून, याय, यायालय तथा समािजक यायका लािग ी क चनपरु िज ला अदालतमा लेखी पठाउने िनणय पा रत ग रयो साथै यस िबषय स ब धमा उ च अदालत वार एकाइ महे नगर तथा नेपाल वार एशोिसएशन काठमाड समेतमा लेखी पठाउने भिन िनणय भएको अव था छ । १४३. माथी करणह मा िटिपएका तथा ितवादीबाट य भएका त यह को अवलोकनमा अदालतको मानहानी भएको छ छै न भ ने बारेमा िव ेषण गनु परेको छ । १४४. तुत स दभमा नेपाल बारको धारणा के रहेको छ भनेर हेनु पन भएको छ । नेपाल बारका तफबाट तुत ग रएका दिललह हेदा िन न बमोिजम रहेको छ- क. तुत मु ाको उठान क चनपरु िज लामा िमती २०७५।४।१० मा भएको वला कार र ह या करण सँग जोिडएको छ । उ अपराधज ध कृयाकलापका स व धमा िज ला हरी कायालय, क चनपरु वाट भएको अनस ु धानलाई लि त ग र दगु ा देवी प तको जाहेरीले वादी नेपाल सरकार ितवादी िद लीराज िव समेत ८ जना भएको सावजिनक याय िव को कसूर मु ा दता भइ ितवादीह को वयान काय चिलरहदा अदालतवाट एिमकश यूरी उपल ध गराइ िदने भिन िज ला बारलाई प ाचार ग रएकोमा आदेश अनस ु ार अिधव ा ी हरे राज िव लाई पठाएको र उ च अदालत वार एशोिसएसन, महे नगरले व र अिधव ा ी थाने र साद भ लाई एिमकश यूरीका पमा पठाइएको हो । िनजह िमती २०७५।११।२९ मा अदालतमा उपि थत हने िदन नै अिधव ा हरे राज िव एस. िप. िद लीराज िव का नातेदार रहेको भिन दैनीक मानसख डमा समाचार कािसत गरे र सोही िवषय नेपाल स े काउि सलमा समेत सूिचकृत नभएको(http://www. manaskhanda.com/newsDetail.aspx?Postid=6756)अनलाईनमासमेत कािसतभएको छ । ख. िनज अिधव ा हरे राज िव िद लीराज िव का नातेदार नभएपिन नातेदार भिन समाचार कािसत ग र समाजलाई ा तीमा पान काम ग रएको छ र िनज अिधव ालाई अदालतमा उपि थत हन निदने धरातल बनाइएको छ । िमती २०७५।११।२९ मा उ च वार एशोिसएसन, महे नगरवाट खटाइएका एिमकश यूरीले मा बहस गरे र सो िदन बहस लामो चलेकोले आदेश तयार हन नसक अक िदन मा आदेश आउने ि थित िथयो तर िवप ीले अदालतको आदेश आउनु पूव नै िनजी फे सवुक वालमा एिमकश यूरी फे ल लगायतका टेटस ृखंलाव पमा कािसत गद गए । ग. अदालतवाट मगाइएका एिमकश यूरी अदालतकै िह साका पमा रह छन भ ने हे कास म नराखी यि गत पमा टेटस सं ेषण गनु कदापी पिन य हन स ने िवषयका पमा रहदैनन । सोही िवषयलाई बारले गंभीर पमा िलइ अदालतको अपहेलनाको िवषयको स ब धमा िवप ीलाई कारवाहीको माग गन िनणय ग र िनवेदन ेिषत ग रएको अव था रहेको छ । घ. सो िवषयमा िनजले याद ा ग र िमती २०७५।१२।१९ मा िलिखत जवाफ समेत पेश गरे । िमती २०७५।१२।२२ मा सामािजक संजाल फे सवक ु मा र िमती २०७५।१२।२४ मा मानसख ड पि का तथा मानसख ड डट कमवाट स मानीत अदालतमा याियक कृयामा रहेका सवै मु ा िज ने दावा समेत ततु गरे । ०७५-C४-०००२ िज ला अदालत बार एशोिसयसन महे नगर क चनपुर िव. मानसख ड दै िनकका स पादक खेम भ डारी ।। मु ाः अदालतको अवहेलना ९२-०७५००४५६ ।। फैसला 55 ङ. िमती २०७५।१२।२९ मा तुत मु ाको पेशी मक ु रर भएकोमा िलिखत बहसनोट पेश गन आदेश भयो तर िवप ीले यायालय, याियक कृ या, याियक आदेशको समेत उपहाश हने ग र सोही िदन ख ृ ंलाव पमा खेम भ डारीबाट (Khem Bhandari) संचालीत फे सबुक वालमा िनजले ेस अिभ यि वत ताका िवषयमा उ लेख गद आदेशको ितिलपी नै लोड गरे । साथै बहसनोट तयार पान IFJ, Brussels Headquarter मा अनुरोध पठाएको, प कार महासंघमा पठाएको प अपलोड गद तुत मु ा िनजी मु ा नरहेको, black cat (not coat) ह को आजको परेडले हावा खायो । अव उ र िदनस ु एिमकश यूरी भनेको (क) हावादारी ल फाजी बोलेर अदालतको समय न गन संय हो । (ख) ितवादी वचाउन नातेदार पठाउने उपाय हो (ग) अदालतलाई उ लु वनाउने अ हो । (घ) यायालयको ग रमा धल ु धस रत गन उपाय हो । ितमी मुलाका पातह यो भ दा अ ले यो भने फ छौ िक कसो ? भिन लेखे । च. के ही समयमा पुनः यायालयको ग रमा वाङ पान ित ा कालाकोट अव िजवनभर कालै दाग हनेछन । यो समाज यायमुितले वचाएका छन, कालो कोटको आडमा ितिम यायका दलाल बनेर यो स मानीत सं थाको वदमान गदछौ । अव भोग सजाय पो ह गरे । िनजका उपरो बण त कृयाकलापलाई अ य अदालतको अपहेलनाको पमा यस िज ला अदालत बार एशोिसएसन क चनपरु को िन कष रहेको छ । छ. यायालय तथा यायालयको ग रमामा आच पु याउने काय िवप ीले गरेको िवषयमा िज ला अदालत वार, क चनपरु संवेदनशील हनु जायज िथयो र छ । तर यसरी ङ ृ खलाब पमा नै उपयु िवषय सं ेषण हनु उद डता वाहेक के ही हन स दैन । आदेशानुसार िलिखत बहस सामािजक संजालमा नभइ अदालतमा दािखल गनु नै याियक कृ या हो तर िवप ीवाट सो िवषय सामािजक संजालमा रा नु कसरी याियक र याय सँगत हन स दछ । अिभ यि वत ता सदैव सापे ह छ, "अमे रकाका सो रा पित अ ाहम िलंकनले अठार शता दीमा भनेका िथए, ‘मेरो वत ताको उपयोग यहाँस म मा सीिमत छ, जहाँबाट ित ो वत ताको सु वात ह छ" । यसवाट समेत ेस र अिभ यि वत ताको आडमा जथाभावी ले ने छुट िवप ीमा कदापी पिन हन स दैन । ज. तुत मु ामा िवप ीवाट भएका कृ याकलापह प कार, प का रता तथा िन प समाचारका िवषय नरहेको, स मानीत अदालतमा ततु मु ा दायर गरेको िदन र सो प ात समेत पटक पटक िनजले फे सवुक वालमा लेखेका िवषय यसमा पिन तुत मु ा स मािनत इजलाश सम पेश भइ िनज तथा यस वारलाई िलिखत बहसनोट पेश गन आदेश भए प ात िविध स मत पमा िश ताको याल ग र बहसनोट पेश गनको ु साटो िनजले आ नो धारणा सोिह आदेश भएका िमितमा रातीका समयमा िनजी फे सवुक वालमा टेटस लेिख सावजिनक गरेको र उ टेटस ध काउने र यस िज ला वार एशोिसएसनलाई िनदिशत गन गंभीर कृितको रहेको छ । झ. िनजले तुत मु ामा िमती २०७५।१२।१९ गते िलिखत जवाफ पेश ग र ता रखमा रहेकै अव थामा िमती २०७५।१२।२२ गते ...मेरा िव अदालतमा दजनौ मु ा परे पिन म िज छु । ...भिन िनजी फे सवक ु वालमा पो गरेको र सोही िवषयलाई िमती २०७५।१२।२४ गते िनजले मानसख ड पि कामा म िव अदालती मु ाका चाङको अथ समाचारको िशषक राखी उ समाचारको िनर तरताको दो ो पृ को अि तम हरफमा ...अदालतमा िवचाराधीन सवै मु ामा मैले अदालतवाटै मै ले िवजय हािसल गनछु । ...भिन लेखेको र सोिह समाचारलाई स े काउि सलमा ०७५-C४-०००२ िज ला अदालत बार एशोिसयसन महे नगर क चनपुर िव. मानसख ड दै िनकका स पादक खेम भ डारी ।। मु ाः अदालतको अवहेलना ९२-०७५००४५६ ।। फैसला 56 सूचीकृत नै नभएको अनलाइनमा समेत सं ेिषत गरेको उपरो िवषयह वाट समाजमा याय ितको धारणा, यायालयको ग रमा, व छ याय स पादनका िवषयमा ह त ेपकारी भुिमकाको िवकराल व प िव जगतमा किह नभएको, नदेिखएको िनजका कृयाकलाप ा तीपूण तथा समाज भडकाउने कृितको रहेकोले सो कृयाकलापलाई अदालतवाट गंभीर पमा िलनु पन अव थाको छ । १४५. ितवादी खेम भ डारीले आफूले गरेको कृ यबाट अदतको अवहेलना भएको छै न । आफूले गरेको काम सही छ भ ने िहसावबाट तुत हन भएको छ । िनजले तुत गरेको िवचार िन न बमोिजम रहेको छ । क. िववािदत िवषयमा एिमकस यरु ीको िनयु स ब धमा काशन गरेको समाचारले अदालतको मयादा वा कारवाहीमा कुनै असर पन होइन । काशनह अदालतको कारवाहीको स ब धमा वा अदालतको ि याका स ब धमा नभई िवप ी क चनपरु िज ला बारको िनयु ि याका स ब धमा मा हो । अदालतबाट माग भएको एिमकस यूरी िन प हनपु न िवषयमा यानाकषण गराई सो कुरालाई म यनजर नै नग र िवप ी बारले गरेको िनणयलाई कानूनको प रिधिभ रिह गरेको िट पणी तथा काशन िवशु वत ता स ब धी अिधकार र स े वत ताको िवषय हो । यसले अदालतको अवहेलना हने होइन । कानूनको प रधी िभ रही कुनै शासिनक िनकाय वा बार ज ता गैर सरकारी िनकायको काम कारवाही ित उठाउने ेस वत तको मह वपूण योग हो र यो सावजिनक आव यकता पिन हो । ख. ेस वत ता तथा अिभ यि वत ता स वि ध सै ाि तक अवधारणाह समेतलाई म यनजर गदा िवप ी क चनपरु बारले दायर गरेको िनवेदन आधारिहन रहेको छ । आधारभूत अिभ यि वत तता तथा ेस वत ता तथा आम मािनसको सूचना स ब धी हकलाइ समेत म यनजर ग र उ िवप ीको िनवेदन खारेज ग र वत ताको संर ण होस् । १४६. खेम भ डारीले िलिखत जवाफमा तथा वहसनोटमा एवम छलफलको ममा मैले उठाएको िवषय िठक छ । मलाई कुनै प ाताप पिन छै न भनेर भ नु भएको छ । िनजले य गरेका सामािजक स जालका अिभ यि ह ले अदालत ित तथा याय स पादनमा असर पान छ छै न भनेर िव षे ण गन सा दिभक रहेको छ । यस स व धमा अदालतमा तुत ग रएका ि न सटका ि टह सिहत िनजले अिभ य त गरेका सामा ीह माथीका कहरणह मा अ यन ग रएको छ । १४७. खेम भ डारीका अिभ यि ह कितपय अदालतलाई फकाउने तथा थकाउने खालका पिन रहेका छन । ज तै आशाको िदयो ज यो । अब अदालतले िनमलाका बला कारी ह यारा खो नैपन बा यता उ प न गराउँछ । आज दता भएका मु ाका आठै अिभयु लाई पुप मा राखेर मु ा चलाउने आशा छ अदालतले भनेर भिनएको छ । िनजले भने अनुसार मु ा पपु को लािग आदेश नभएको अव था छ । त प ातका िनजको सामािजक स जालमा अिभ य भएका िवचारह स तोषजनक देिखदैन । १४८. माण मेटाएको र जबज ती िदिलपिसंह िव लाई अपराधी बनाउन यातना िदएको अिभयोगमा मु ा चलाईएका आठ हरीलाई पुप मा रा ने आशा छ अदालतले । र, िकन माण मेटाए, िकन जबज ती अपराधी खडा गन खोजे भ ने उ र मा नपु छ अदालतले। िमिडयाले आ नो भिू मका ग यो । अब याय े को पालो । #िनमलाह याका ड । भनेर य ग रएको अिभ यि ले याय स पादनमा िनडर हन स ने वातावरण देिखदैन । हरीलाई थुनामै राख भनेर अ य पमा भिनएको छ । भने अक तफ तािवत मु ामा संचार गृहले भूिमका िनवाह गरेर अदालतमा मु ा चलेको हो अब यायालयले भने अनुसार गर भनेर भ न खोिजएको हो । ०७५-C४-०००२ िज ला अदालत बार एशोिसयसन महे नगर क चनपुर िव. मानसख ड दै िनकका स पादक खेम भ डारी ।। मु ाः अदालतको अवहेलना ९२-०७५००४५६ ।। फैसला 57 खेम भ डारीले भने अनस ु ार भएन भने त संचार मा यममा समाचारको िवषय बिनने भ ने पूव जानकारी िदइएको छ । १४९. खेम भ डारीले मैले अदालतको अपहेलना हने िहसावले भनको छै न भने पिन िनजको असल िनयत नै भए पिन य ग रएका अिभ यि ह को सकारा मक र नकरा मक दवु ै अथ ला ने ह छ । लेखकले लेखेका कुराह सजकले िसजना गरेका कुराह वा िवधाियकाले बनाएको ऐन कानूनह को या या िव ेषण अ ले गन हो । िवधायकह ले बनाएको कानूनको यो अथ ला ने िहसावले बनाएको भनेर किह पिन भ न पाउदैनन । भने पिन सो भनाईको कुनै अथ हदैन । समय स दभ मु ा अनसु ार यसका िविभ न या याह मतलव िन कषह िन कने ह छ । सजकले आ नो सामा य सफाई वा िति या य गरे पिन समालोचकले गरेका िव ेषणह मा समाजमा वहस हने ह छ । सजकको को त सम कृ ित मा उसको हातमा हने ह छ । या या उसको हातमा हदैन । यसै कारण खेम भ डारीले मेरो िनयत छैन वा िथएन भनेर भ नु िनजको िनिज िवचार मा हन जा छ । यसका अथह स व प ह बाट ग रने ह छ । १५०. यस अदालतबाट िवषयव तु गि भर भएको कारण नै एिमकस यरू ी माग ग रएको िथयो । अदालतले एिमकस यूरीको माग ग यो भने पिछ के हो त िवषय भनेर गि भर हन पनमा िवषयव तुलाई संचार मा यमको इ छामा च न बा य हने ग र तोडमरोड (ट् िव Twist) गन खोिजएको देखा पदछ । एिमकस यूरीका बारेमा खेम भ डारीले समाचार काशन गरे पिछ नैितकताको आधारमा अदालतमा उपि थत हने हदैन । विकल प कार भनेका समाजमा उ च नैितक च र भएका यि मािन छन । पि काले िववाद उठाइ िदए पिछ पिन िनज एिमकस यूरी अदालतमा आएका भए अदालतले िनजलाई भाग िलन िदने िक निदने भनेर िवचार गनु पन अव था ह यो । आफै नआउनु उ च नैितकता दशन गरेको मा नु पन ह छ । बारले समेत िनजलाई उपि थत नगराएको कायलाई सकारा मक पमा िलनु पन ह छ । १५१. सावजिनक याय िव को कसूर मु ा तथा यातना िव को कसूर मु ाका ितवादी िदि लराज िव का नातेदार नै रहेका भए पिन पि काले संयमता अपनाउनु पन ह छ । सो िवषयमा वहस प ात आलोचना मक िट पणी गरेको भए यसले याियक तरङ् ग नै याउने ह यो । सो भएको छै न । समाचार पिन त यमा आधा रत नभएको देिखएको छ । हालस म िज लाबारले पठाएका एिमकस यूरी र िनज िद लीराज िव का बीचको नाता स व ध थािपत ग रएको छै न । समाचार हतारमा ततु गरेर तरङ् ग याउन खोिजएको अव था छ । सो समचारको कारणले अदालत एिमकस यूरीको सेवाबाट बि चत हन पगु ेको छ । जिटल कानूनी को या यामा सकारा मक वा नकरा मक जे भए पिन िव ेषण आउने हनेमा सो भएको छै न । यायालयको आदेश बीचैमा असफल भएको अव था छ । १५२. खेम भ डारीले सो समाचार काशन गरेर मा रहेका भए यसको एक अथ हने िथयो । किहलेकिहँ असावधानीका साथ कािशत समाचारले पु याएको हािन नो सानी ितमा माफ यो य भएको अव थामा यसलाई सधु ार गन सिकने ह यो । यायालयले समाचारमा मा आएको हो भै हा यो भनेर मा ने ह यो । खेम भ डारीले िमित २०७५।११।२९ बुधबार वष ३ अंक २१२ मा कािशत गरेको समाचारले मा अदालतको अवहेलना गठन गरेको देिखदैन । तर िनजका त प ातका गितिविधह ले सो समाचार एक सु ाधार िथयो भनेर देिखएको छ । जसलाई एिमकस यूरी फे ल । िज ला बारका नोिमनेटले भाग िलएनन्, उ च बारकाले राजनीितक भाषणवाजी ! कसरी जोिग छ यायालयको ित ा ? #िनमलाह याका ड । भनेर य ग रएका माथी अवलोकन ग रएका सामािजक स जालमा काशन गरे पिछ पुि गदछ । अवहेलनाको िवषयलाई अब गि भर एवम सजगताका साथ िलनु पन अव था िसजना भएको छ । ०७५-C४-०००२ िज ला अदालत बार एशोिसयसन महे नगर क चनपुर िव. मानसख ड दै िनकका स पादक खेम भ डारी ।। मु ाः अदालतको अवहेलना ९२-०७५००४५६ ।। फैसला 58 १५३. यस प ात त जहु ारी नै चलेको देिख छ । प कार र विकलको बीचमा कुनै तुष वा दु मनी वा कुनै िववाद रहेको भए सं थागत वा यि गत क तो कृ ितको िववाद हो कानून बमोिजम कारवाही चलाएर याय ा गन सिकने ह छ । तर सो ग रएको छै न । खैम भ डारीलाई क चनपरु वा देशका विकल मन नपन स छ िनजको यि गत िवचार हो । तर सो मन नपरेको त यलाई वाकयु मा प रणत गरेर यसमा याय र कानून तथा यसका ि या एवम यायालयमा काम गन पदािधकारीलाई आँच आउने ग र िवचारको फुिटत गन देशको संिवधान ऐन काननू तथा प कारको आचार संिहता समेतले िददैन । १५४. खेम भ डारीले अदालतले अिभयु ह बाट मागेको धरौटी रकमको आकार ठूलो छ । अदालतको आदेश सकारा मक । भनेर राखेको अिभ यि मा मोहन कुमार बोहरा (Mohan Kumar Bohara) कानून बिलयो भएको कुन देशमा यसरी अपराध लुकाउने अिधका रलाई धरौटीमा छोड् छन भ या? पुप को लािग त जेल चलान गन होइन र? रकमको आकार होइन, घटनाको आकार बुझौ, कृित बुझौ । जघ य अपराधको प रभाषा बुझ । भनेर िट पणी भएको छ । मोहन कुमार बोहराले गरेको िट पणीमा िनज खेम भ डारीले कुनै िति या नजनाएको तथा सो अिभ यि नहटाएको अव था छ । याियक ि याबाट ग रएका थुनछे क आदेशमा िनजले िट पणी गन यो पिन ामक त य राखेर िट पणी गन अिधकार कहाँबाट पाए ? खेम भ डारीले ार भमा िदिलपिसंह िव लाई अपराधी बनाउन यातना िदएको अिभयोगमा मु ा चलाईएका आठ हरीलाई पुप मा रा ने आशा छ अदालतले भ नु र मोहन कुमार बोहरा (Mohan Kumar Bohara) कानून बिलयो भएको कुन देशमा यसरी अपराध लुकाउने अिधका रलाई धरौटीमा छोड् छन भ या? पपु को लािग त जेल चलान गन होइन र ? रकमको आकार होइन, घटनाको आकार बुझौ, कृित बुझौ । जघ य अपराधको प रभाषा बझ ु । भनेर िट पणी गनु कुनै संयोग होइन । यसो भए ततु मु ाको सनु वु ाइ गन िनजह लाई िदनु पन नै हो िक कसो भनेर यायालयले िकन नउठाउने ? तािवत कसूर र यसमा हने सजाय कित छ याय प ती के छ भ ने हे का नहने भ ने हदैन । देशको कानून नजा ने मािनस देश ित कत यमा छ भनेर मा न सिकदैन । १५५. खेम भ डारी कोसँग वाकयु मा रहेका छन र िथए भ ने ततु मु ाको रोहमा खु दैन । तर िनजले िसङ् गो विकल सं था ित िनर तर आ मण ग र राखेको देिखएको छ । िनजले अमुक विकलले यो िवषय भनेको हँदा यसको जवाफमा सो लेखेको हँ भनेर पिन आजस म भनेको अव था छै न । एिमकस युरी ज तो अदालतकै अङ् गमा ितवािदका नातेदार पठाउनेले यायालयको ग रमा धा ने । य तो गैर यवसाियक आचारसंिहताको िख ली उडाइएको घटनाको समाचार ले ने प कारले मानमदन गरेको हने? जसले एिमकस युरी नै अधुरो हने अव था यायो उसैले यायालयको स मान गरेको हने र जसले "अदालतको आदेशले यायको आशा जगायो" भ ने ले यो उसले मानहानी गरेको हने? के हामी कानूनी िनर र हौ? भनेर थकाएको देिखएको छ । उ च बारले पठाएका एिमकस युरी व र अिधव ा रहेका छन । के उनको लडाइ िनज ित हो ? िनज ित हो भने कानून बमोिजम आ ना सरोकारका िवषयमा अदालतमा मु ा याउदा ह छ । िनजलाई मुछेर िसङ् गो याय प तीको िख ली उडाउने तथा यङ् य क ने अिधकार िनज खेम भ डारीलाई िव को कुनै पिन याियक मू य र मा यताले िददैन । १५६. पटक पटक एिमकश यरु ी माथी िकन आ मण ? यो खेम भ डारी ए लैले महसस ु गरेर हदैन । यायालय पिन थाह पाउनु पदछ । उ च बारबाट आउनु भएका एिमकश युरी व र अिधव ा थाने र भ ले मा बहस गनु भएको छ । िज ला बारले मनोनयन गरेका एिमकस यरु ीका हकमा त िववािदत समाचार काशन हनासाथ िनजको उपि थित रोिकएको िथयो । आजको परेडले हावा खायो, एिमकश युरी भनेको, युरीवाला भनेर यसरी थकाउने अिधकार अिधकार खेम भ डारीले कहाँबाट पाएका हन । अदालतले एिमकश ०७५-C४-०००२ िज ला अदालत बार एशोिसयसन महे नगर क चनपुर िव. मानसख ड दै िनकका स पादक खेम भ डारी ।। मु ाः अदालतको अवहेलना ९२-०७५००४५६ ।। फैसला 59 यरु ी मागे पिछ मा एिमकश यरु ीको ज म भएको हो । अ यथा यसमा के ही िथएन । यिद अदालतले एिमकश यरु ी माग नगरेको भए यो खालको बब डर मि चने िथएन भ ने देिखएको छ । प रक पना गन सिक छ, खेम भ डारीको िवशेष चासोको िवषय रहेको िनमला ह या का डमा एिमकश यरु ीको िवषय नआएको भए अक िवषय ज माउने िथए । य तो खालको प का रता र अिभ यि वत ता नेपालको संिवधानले गरेको छै न । अ य पमा य ग रएका कुराह याियक काम कारवाहीमा य पमा भाव पन घाम ज तै छलङ् ग छ। १५७. तुत अवहेलनाको िवषयमा ि कोणा मक िभड त देिखन आएको छ । एकातफ यायालय रहेको छ भने अक तफ प कार र विकल रहेका छन । प ाकार र विकल भनेका समाजका उ च नैितक च र भएका यि तथा सं थाह हन । विकल र प कारह को ततु मु ामा आ-आ नै वाथ रहेका छन । य तो वाथमा यायालयलाई बीचमा हािलएको हनाले िवशेष सतकताकासाथ िवचार गनु पन हन आएको छ । १५८. उ च नैितक च र को िव मानता “ याित” का लािग आव यक ह छ । अक श दमा भ दा याित ा गनका लािग अ य कुराह का अित र “उ च नैितक च र ” कायम रािखएको छ भ ने पिन देिखनु पदछ । “ याित” वा “उ च नैितक च र ” पदेन आजन (Ex-Officio Achievement) हँदैन । रा य संय को कुनै उ च पदमा आिसन हनु वयम्मा “ याित” वा “उ च नैितक च र ” को अि तम िनणायक मापन आधार हन पिन स ै न । कुनै पदमा रहेर वा नरहेर पिन राि य जीवनमा याित आजन गन सिक छ । अक तफ रा यको कुनै उ च वा िवशेष िज मेवारीको पदमा रहेको भएपिन कुनै यि को स ब धमा बदनामी र समाजको नजरमा िवकृत छवी वा यि व कायम हन पगु ेको पिन हन स छ । तसथ याित ा गरेको कुराको िनधारण ग रएका स कमका आधारमा ग रनु पन ह छ (अिधव ा ओम काश अयाल िव स माननीय रा पितको कायालय, िसतलिनवास, काठमाड समेत िन.नं. ९७१० ने.का.प. २०७३ अंक ११)। यसथ म प कार वा म विकल हँ भ दैमा याित ा गरेको भ ने हदैन । यसका लािग ठुलो याग र तप याको आव यकता पदछ । १५९. प पि का अित संवेदनशील यवसाय हो । यसले जनताको सस ु ूिचत हने अिधकारलाई सुिनि त गदछ । काशनको वत ताको आडमा कुनैपिन प कार व छ द हन स दैन । बदला िलन कुनै पि कालाई हितयारको पमा िलइयो भने सो समाजको लािग िनकै घातक हितयार हन जा छ । यसैग र विकलले पिन कसैलाई कारवाही ग र आ नो िभि रह य परू ा गनमा सो झनै खतरनाक ह छ । १६०. अवहेलनाको कारवाही क तो ह छ भ ने तफ हेरमे ा अवहेलनाको कारवाही य तो िकिसमबाट ह छ भ ने कुनै खास कायिविध छै न । अवहेलनास ब धी अपराधको कृित हेरी उपयु कायिविध अपनाउन पाउने अदालतको अिधकार रहेको ह छ (सव च अदालत िव एडभोके ट कुशुम े िनणय नं. ३२७ ने.का.प. २०२३ अंक: १) । १६१. व छ तवरले िनिभक भएर यवसाियक आचरण ततु गनु प कारको धम हो कत य पिन हो । आ नो कत य परु ा गन िनडर हनु पछ । यसको माने यो होइन िक कसैको पिन मयादा नराखी जथाभावी ब दै जाने ध ने होइन । िनडर प कार यो हो, जसले आ नो यवसाियकताको आचरण दशन गद मयािदत ढङ् गबाट सही स य त ययु िव सनीय सूचनाह समाजमा तुत गदछ । अक तफ िनडरको मतलव झगडा गन कसैलाई हो याउने वा अपमान गन होइन । हो याउने बृि ले अ ासांिगक कुराह जथाभावी बो ने ले ने वा िवचार तथा अिभ यि भ दै अपमान एवम हेलनायु भाषा योग गन काय असल हनै स दैन । कानूनी राजको थापना गन काममा प कारह को हात रह छ । यसैग र विकलको पिन कानूनी राजको थापना गनमा मह वपूण योगदान रह छ । िनरङकुशताको िव मा चलेका आ दोलनह मा विकल र प कारह हातेमालो गरेर िहडेको त य एवम इितहासलाई िवसन िम दैन । कै यन प काह का हकमा ०७५-C४-०००२ िज ला अदालत बार एशोिसयसन महे नगर क चनपुर िव. मानसख ड दै िनकका स पादक खेम भ डारी ।। मु ाः अदालतको अवहेलना ९२-०७५००४५६ ।। फैसला 60 ब दी य ीकरणका िनवेदनह अदालत सम तुत गरेर प काह का िहतमा ग रएका कामह समिु चत मू याङकन हन पन ह छ । य ता कुराबाट प कार खेम भ डारी प कै पिन अनिव हनहु न । अनिव ता दशन ह छ भने िनजको प का रता छै न भनेर भ दा अितशयोि हदैन । १६२. असल च र वान यि ह नै असल विकल र प कार ब न स दछन । यि गत वत ता लगायतका मौिलकहकको संर ण तब स भव ह छ, जव संिवधान एवम कानूनको संर ण गन, नाग रकह का हक अिधकारह लाई वतन गराउने अदालतको कायमा अदालतको सहयोगी भएर असल विकल तथा असल प कारह एक जटु भएर ला दछन । समाजका यायका उ चतम आदेशलाई िबसर विकल र प कारह एक आपसमा िभडन लागे भने यो समाजको लािग घातक ह छ । विकललाई मु ा बोकहा भ ने अथमा तुत गन र प कारलाई प क ु ार भनेर ततु गन काय आफै मा अशोभनीय काम हो । १६३. प कार खेम भ डारीले पटक पटक बहस तथा छलफलमा मेरो ेस वत ता र िवचार र अिभ यि को वत ता भनेर वचावमा तुत गरेको छ । यस िवषयम मािथका करहणह मा पिन चचा ग रएको छ । उहाँले अि तम पटक पिन मैले अवहेलना गरेको छैन । यो मेरो वत ता हो भनेर भनेर आ नो छलफल टुङ् याउनु भएको छ । पटक पटक वत ता भनेर ितर ामा के भ न खोजेको भ ने पिन उठेको छ। १६४. अिभ यि िभ वाक काशन लगायत जनु सक ु ै मा यमबाट य हने कुरा पदछ । यस अथमा अिभ यि को वत ताले सािवकको वाक तथा काशनको वत ता भ दा यापक दायरालाई समेटछ । यसको अलावा वतमान संिवधानले नेपाली नाग रकलाई िवचारको वत ता समेत दान गरेको छ । वा तवमा िवचार र अिभ यि वत ता य ता आधारभूत वत ता हन् जसमा स पूण जाताि क शासन णाली आधा रत ह छ । जात को मे द ड तथा संिवधानका आधार मािनने यी वत ताह मा नै हा ो संिवधानले दान गरेका अ वत ताको चलन पिन िनभर रहेको छ । यथाथमा िवचार र अिभ यि को वत तालाई अ य वत ता तथा हकको मुटु मा नुमा कुनै अ युि हँदनै । तर जितसक ु ै उदार र जाताि क भए पिन स य समाजले यी वत ताह लाई िनरपे पमा छाडन भने स दैन । यसको िनि त प रिध तो नै पन ह छ । व तुतः ब देजरिहत वत ता स भव पिन छै न । यसले त मानव समाजलाई स यतातफ होइन अराजकता तथा िवनास तफ धके छ । वत ता स ब धी उ म ावधान यो ह छ जसमा कत यको उिचत सम वय पिन रह छ । जसले जे मन ला छ यो गन पाउने हो भने समाजमा म य यायको बोलवाला ह छ । संिवधानले िवचार र अिभ यि को वत तामा मनािसब ितब ध लगाउन सिकने कुरालाई संिवधानले वीकार गरेको देिख छ । ितव धको आधारमा अदालतको अवहेलना हने वा अपराध गन दु साहन िदने वा सावजिनक िश ाचार वा नैितकताको समेत िवषय रािखएको छ (िथर साद पोखरेल, कमचारी सव च अदालत िव िवमश काशन ( ा.) िल. का िनिम काशक एवम् स पादक ह रहर िवरही िनणय नं. ४६०४ ने.का.प. २०४९ (ग) अङ् क ८) । यो िवषयमा खेम भ डारी सचेत रहेको हन पदछ । १६५. वाक् तथा अिभ यि वत ता जाताि क समाजको आधारिशला हो । यसो भएको कारण नाग रकले जे जे भने पिन उनीह लाई बो न खुला छािडिदनु पदछ भ ने पिन भ ने गदछन । शु मै ितव ध लगाउने होइन िक असर परे पिछ कारवाही गन हो । ार भ मै साउने होइन भ ने पिन ग र छ । यो मा यता अझै सु थािपत भै सके को छै न । िच नबु दो वाक् वत तालाई सामना गन उ कृ त रका वाक् वत ताको थप योग भ ने मा यता पिन िव तारै आउदैछ । यसो भ दा अदालतको मानहानी भएको अव थामा अदालतले वाक वत ताको योग गन स दैन । यसको मा यम भनेको नै मु ा मािमला नै हो । ०७५-C४-०००२ िज ला अदालत बार एशोिसयसन महे नगर क चनपुर िव. मानसख ड दै िनकका स पादक खेम भ डारी ।। मु ाः अदालतको अवहेलना ९२-०७५००४५६ ।। फैसला 61 यि को हकमा भने थप वाक वत ताको योग गन स दछ । तर यसले िहंसा मक उप व म चाउन स ने हनाले यो मा यतालाई ि वकार गन सिकने हदैन । १६६. खेम भ डारीले सामािजक संजालमा य ग रएका कुराह मेरा िनता त िनिज अवधारणा हन यसमा अदलतको सरोकार छै न भनेर बहसको ममा भ नु भएको छ । सामािजक स जालमा हामी कुनै पिन िवषयमा तु तै आ नो िवचार य ग ररहेका ह छ । य ग रएका िवचारह िनकै अस य र अ ील समेत हने गरेको पाइ छ । िछटो िवचार य गन र लोकि य हने नाममा अिभ यि अिधकारको दु पयोग तथा कत य र िज मेवारी त भिु लरहेको देखा पदछ । िबचार अिभ य कुनै सं थाको वा कसैको यि गत च र मा धावा बोिल राखेको अव था ह छ । णभरमै य ता कारह हजारौ लाखौ मािनसह ले अ ययन अवलोकन ग र सके का ह छन । एक णलाई आन द आए पिन यसको दरु गामी असर हन स छ । अिभ य ग रएका िवचारले वत छलफल र िवचारको वत िविनमय गन ह छ । १६७. हा ो मुलुकमा मा हैन अ य जाताि क मुलुकमा समेत िवचार तथा अिभ यि वत ता तथा ेस स ब धी हक िनि त सीमािभ आव ग रएको छ । िवचार र अिभ यि को वत ताले अदालतको अवहेलना गन छुट दान गन स दैन । कानून बमोिजम अदालतबाट याय स पादन गन वा यायको माग गन वा यसमा कानून बमोिजम सहयोग वा सकृय रहने कायमा बाधा अवरोध वा अनुिचत भाव पान वा अदालत वा यायाधीशको स मान वा मयादा वा ित ामा आघात पु याउने जुनसक ु ै काय वा आचरणलाई अदालतका अवहेलना हने काय वा आचरण भ न सिक छ । हन त मु ाको कृित, अिभयु को काय वा आचरण आिद कायह लाई ि गत ग र मु ा अनस ु ार छु ाछु ै यसको िनरोपण गन आव यक ह छ । तापिन मूल पमा अदालतको आ ा, आदेश वा फै सलाको अव ा वा िनरादर गनु जनसाधारणमा अदालत वा यसबाट हने याय शासनको काय ित अिव ास वा अना था हने वा हन स ने कुनै काय गनु वा अदालत वा अ य कुनै कारले अदालतको स मान मयादा वा ित ामा आघात पु ने कुनै काय गनु अवहेलनाजनक काय ह छ (िथर साद पोखरेल, कमचारी सव च अदालत िव िवमश काशन ( ा.) िल. का िनिम काशक एवम् स पादक ह रहर िवरही िनणय नं. ४६०४ ने.का.प. २०४९ (ग) अङ् क ८) । १६८. य तै ग र यायाधीश ित जनसाधारणको भावना ितकूल वा शंकायु हने वा हनस ने कुनै काय गनु वा यायाधीशको िन प ता सि वेक वा काय मतामा कुनै कारको शंका उठाउनु वा य तो शंका उ प न हनस ने वातावरणको ृि गनु वा यायाधीशलाई वत र िनिभकतापूवक आ नो कत य पालन गनबाट बीचिलत गराउने कुनै काय गनु वा कुनै कारले यायाधीशको मयादा स मान वा ित ामा आघात पन स ने कुनै काय अवहेलनाजनक ह छ । य तै गरेर अवहेलना िभ िवचाराधीन मु ामा भाव पान वा भाव पन गरेर कुनै कुरा य गन, मु ा मािमलाका स ब धमा अदालतको कुनै कमचारी वा काननू यवसायीलाई बाधा िवरोध गन, गाली बेइ जती गन, अदालतमा इ साफ मा न आउने मु ाका प वा कुनै मु ाका सा ीलाई िनजले मु ामा य गरेको कुरालाई िलएर गाली बेइ जती वा बाधा िवरोध गन ज ता कायह पिन पदछन् (िथर साद पोखरेल, कमचारी सव च अदालत िव िवमश काशन ( ा.) िल. का िनिम काशक एवम् स पादक ह रहर िवरही िनणय नं. ४६०४ ने.का.प. २०४९ (ग) अङ् क ८) । १६९. अदालत वा यायाधीश य तो सं था वा यि होइन ज को कुनै आलोचना नै नहोस् । यायाधीशले कितपय अव थामा धेरै अि य आलोचनाह सु न प ररहेको पिन ह छ, तर जब आलोचनाले यायको िनयिमत वाहमा नै असर पु याउँछ यायाधीशको िन प ता तथा उसको मतामा अनिु चत िटका–िट पणी ग र सवसाधारण जनताको नजरमा अदालतलाई िगराउने काय गछ तब य तो काय अदालतको अवहेलनाको िवषय व तु ब दछ । यायपािलकालाई अवा छनीय पमा हो याएर वा िववादमा मुछेर जनसाधारणमा ०७५-C४-०००२ िज ला अदालत बार एशोिसयसन महे नगर क चनपुर िव. मानसख ड दै िनकका स पादक खेम भ डारी ।। मु ाः अदालतको अवहेलना ९२-०७५००४५६ ।। फैसला 62 अदालत ित अना था उ प न गराउने यास ग र िन प पमा याय िदन नस ने ि थितमा पु याइयो भने यसको प रणाम यायाधीशले वा अदालतले मा होइन स पूण रा ले नै भो नु पन ह छ । अतः याय ा गन जनताको हकिहतको संर णको िनि त अदालतको अवहेलनाको कायलाई रो न ज री ह छ (िथर साद पोखरेल, कमचारी सव च अदालत िव िवमश काशन ( ा.) िल. का िनिम काशक एवम् स पादक ह रहर िवरही िनणय नं. ४६०४ ने.का.प.२०४९(ग) अङ् क ८) । आलोचनाको नाममा विकल र यायाधीशह भनेका अपराधी उ काउने हन भ ने ज ता भनाई ि वकारयो य कथनह होइनन । यी श दह आपि जनक तथा कारवाहीयो य रहेका छन । १७०. कुनै काय अवहेलनाजनक छ छै न भ ने कुराको िनरोपण व तुिन पमा ग र छ । कुनै लेख वा अिभ यि वा कायलाई हेररे सो काय अवहेलनाजनक छ वा छैन भ ने स ब धमा सामा य यि को समझले (Man of general prudence) िनका न स ने िन कष नै अवहेलना स ब धी कायको परी णको आधार ब दछ । अवहेलना मु ामा िनवेदकको हैिसयत एउटा सूचनाकताको स म रह छ । अवहेलनामा अदालत आफले पिन अवहेलना स ब धी कारवाही उठाउन स दछ । तसथ य तो कारवाहीमा िनवेदकले के िजिकर िलनु भएको छ भ ने भ दा पिन िववािदत िवषयव तु अवहेलनाजनक छ वा छै न भ ने हे र छ (िथर साद पोखरेल, कमचारी सव च अदालत िव िवमश काशन ( ा.) िल. का िनिम काशक एवम् स पादक ह रहर िवरही िनणय नं. ४६०४ ने.का.प. २०४९ (ग) अङ् क ८)। १७१. अवहेलना देवानी र फौजदारी कृितको ह छ । फौ दारी अवहेलनाको कारवाहीमा अिभयु को अवहेलना गन मनसाय िथयो वा िथएन भ ने कुराले नै गौण मह व रा दछ । के वल अिभयु लाई के कित सजायँ हनु पन हो भ ने स ब धमा मा मनसाय त वलाई हे रने ह छ । अ य फौ दारी मु ाह जसमा अपराध गन अिभयु को मनसाय िथयो वा िथएन भ ने कुराले िनणायक मह व रा दछ य ता मु ाह मा पिन कुनै यि ले गरेको काय क तो छ सो हेरी िनजले गरेको अपराधज य कायबाट नै मनसाय त व पिह याउनु पन ह छ । यसैग र देवानी अवहेलना भ नाले अदालतको कुनै फै सला आदेश िनदश वा आ ी वा अदालती कारवाहीको हठपूण अव ा वा अदालतलाई िदएको आव ासनको बदिनयतपूण उ लंघन हो भ ने जनाउँदछ (िथर साद पोखरेल, कमचारी सव च अदालत िव िवमश काशन ( ा.) िल. का िनिम काशक एवम् स पादक ह रहर िवरही िनणय नं. ४६०४ ने.का.प. २०४९ (ग) अङ् क ८) । १७२. कुनै काय अवहेलनाजनक छ छै न भ ने कुराको िनरोपण व तिु न पमा ग र छ । कुनै लेख अिभ यि वा कायलाई हेरेर सो काय अवहेलनाजनक छ वा छै न भ ने स ब धमा सामा य यि को समझ (Man of General Prudence) ले िनका न स ने िन कष नै अवहेलना स ब धी कायको परी णको आधार ब दछ भनी ने.का.प. २०४९, अंक ८, िन.नं. ४६०४ िनवेदक थीर साद पोखरेल िव ह रहर िवरही भएको अदालतको अवहेलना मु ामा िमित २०४९।७।३०।१ मा िस ा त ितपादन भएको पाइ छ । सो त य माथीको करणमा पिन उ लेख ग रएको छ । य तै कुनै काय अवहेलनाजनक छ वा छै न सो काय वा काशनमा य भएका कथनबाट नै िवचार ग र छ । मनसाय छ वा छै न भ ने कुराको िवचार ग र न । अवहेलनाको कारवाहीमा अवहेलनाजनक मनसायको अभावको तक ा य हन स ने देिख न भनी ने.का.प. २०३९, िन.नं. १५६७ िनवेदक कण श शेर राणा िवप ी काश व ती भएको अवहेलना स ब धी मु ामा िस ा त ितपादन भएको छ (अिधव ा ी गुणिनिध यौपाने िव स माननीय धानम ी ी मनमोहन अिधकारी, .मं.को कायालय िसंहदरबार समेत ) । १७३. ऐितहािसक पमा हेदा स े वत ताको धारणाको ज म बेलायतमा भएको मािनने हनाले बेलायतमा ेस वत तालाई कुन अथ र स दभमा िलइएको रहेछ यहाँ यो वत ता ब देजरिहत रहेछ, रहेनछ, भए के ०७५-C४-०००२ िज ला अदालत बार एशोिसयसन महे नगर क चनपुर िव. मानसख ड दै िनकका स पादक खेम भ डारी ।। मु ाः अदालतको अवहेलना ९२-०७५००४५६ ।। फैसला 63 क ता कृितका ब देजह लगाइएका रहेछन् र अदालतको अवहेलना हने गरी ेस वत ताको उपभोग गन व छ दता दान ग रएको रहेछ रहेनछ, भिन यसतफ हेदा ाचीनकालदेिख नै पि ममा िव ान र दशनको े मा पिन िवचारको अिभ यि को लािग चच एवम् रा य दवु ैले तथाकिथत परु ातनप थी िवचार िसत बािझने वा नाि तक िवचार य गन (heresy) यवु ाह लाई गन तथा राज ोह (Sedition) गन कायलाई िनय ण गरेको पाइ छ । प शता दीको उ राधमा छापा (Printing) को आिव कार र स शता दीमा समाचारप को काशन पिछ य तो िनय णको पमा लाइसे स र से सरिशपको यव थालाई अवल बन गरेको पाइ छ । तर काशन पूवको ब देजको िवरोध भएपिछ लाइसेि सङ ए ट (Licensing Act) १६६२ लाई सन् १६९४ मा गएर संसदले निवकरण गन इ कार गरेको देिख छ । वा तवमा जानकारी ा गन, य गन र अ तरआ मा (conscience) ले देखेको कुरामा तक गन पाउने वत तालाई िशष थता दान गन उ े यबाट बेलायतमा पूव िनय णलाई िवरोध ग रएको पाइ छ (िथर साद पोखरेल, कमचारी सव च अदालत िव िवमश काशन ( ा.) िल. का िनिम काशक एवम् स पादक ह रहर िवरही िनणय नं. ४६०४ ने.का.प. २०४९ (ग) अङ् क ८) । १७४. अठार शता दीमा स े वत तालाई कुन पमा िलइएको िथयो भ ने कुरा R.V. Dean of St. Asaph (1784) 3 T.R. 4 28 (431) को मु ामा िन न या या ग रएको छ । सो त य नेपालको सव च अदालतले िथर साद पोखरेल, कमचारी सव च अदालत िव िवमश काशन ( ा.) िल. का िनिम काशक एवम् स पादक ह रहर िवरही (िनणय नं. ४६०४ ने.का.प. २०४९ (ग) अङ् क ८) भएको मु ामा समेत उ रण ग रएको छ । "…(F)reedom of the press in England means the right to print and publish anything which is not prohibited by law or made an offence, such as sedition, contempt of court. obscenity defamation, blasphemy. The Liberty of the press consists in printing without any previous license, subject to the consequences of law." १७५. ेसले आफूले काशन गन चाहेको कुरा कािशत गन स दछ । तर काशन प ात उसले कुनै कानून उ लंघन गरेको पाइ छ भने उ कानूनी कारवाहीको भािगदार ब नु पन ह छ । य तै गरेर य तो काशनबाट याियक कृ यामा ह त ेप ह छ भने उ अदालतको अवहेलनाको कारवाहीबाट उ मु हन स दैन । यित मा नभई कुनै पि कामा कािशत ग रएको कुराले कुनै िनद ष नाग रकको इ जत वा मयादामा आँच आउँछ भने उजूरी परेको अव थामा उ ितपूित ितनु पन दािय वबाट मु हन स दैन (िथर साद पोखरेल, कमचारी सव च अदालत िव िवमश काशन ( ा.) िल. का िनिम काशक एवम् स पादक ह रहर िवरही िनणय नं. ४६०४ ने.का.प. २०४९ (ग) अङ् क ८) । १७६. De Jonge Vs Oregon (1937) 299 Us. 353 को मु ामा अमे रक सव च अदालतले ेस वत ताको दु पयोग ग र छ भने रा यले यसलाई रो न ह त ेप गन स ने या या गरेको छ । य तो अव थामा य पी ेस वत तालाई अपहरण गन नसिकएला तर य ता वत ताको दु पयोगलाई द डनीय बनाई सजाय गन सिक छ । यसै स दभमा Gitlow vs Newyork (1925) को मु ामा ेस वत ता बेलगामको इजाजतप नभएको बताउँदै सावजिनक क याण (Pubic Welfare) को िनिम ेस वत ताको दु पयोग हनबाट रो न सिकने या या गरेको पाइ छ । Rosenbloom vs. Metromedia (1971) 403 Us. 29 (51) को मु ामा त स े लाई य तो शि शाली इि जन मािनएको छ जनु अित नरा ो िसत दु पयोग ग रन सिक छ । यसैले Dennis vs. Us (1951) (341 Us. 494) को मु ामा स े वत ता िनरपे हन ०७५-C४-०००२ िज ला अदालत बार एशोिसयसन महे नगर क चनपुर िव. मानसख ड दै िनकका स पादक खेम भ डारी ।। मु ाः अदालतको अवहेलना ९२-०७५००४५६ ।। फैसला 64 नस ने बताउँदै सामिु हकिहत र ा (Collective interest) को लािग यो वत तामा पिन िनय ण हन स ने र य तो िनय ण नग रएमा सो वत ता िवनासको कारण पिन ब न स छ भ ने उ लेख ग रएको पाइ छ । संिवधान र कानूनले यसको सीमाना तोक िदएको छ भने ती संवैधािनक र कानूनी सीमाना िभ आब रहनु ेसको कत य ह छ र य ता सीमा ना नु कत यको उ लंघन मा होइन द डनीय पिन हन स छ भ ने अमे रक ह को ि कोण रहेको पाइ छ (िथर साद पोखरेल, कमचारी सव च अदालत िव िवमश काशन ( ा.) िल. का िनिम काशक एवम् स पादक ह रहर िवरही िनणय नं. ४६०४ ने.का.प. २०४९ (ग) अङ् क ८) । १७७. अमे रकामा यि गत वत तामा ब देज लगाउने स दभमा यहाँको अदालतले प र त काल खतरा (Clear and present danger) को परी ण णालीको िवकास ग रएको छ । Schenck v. United states (249 US 47. 1919) को मु ामा यो परी ण स ब धी अवधारणा तुत गद यायमूित हो स (Justice Holmes) को य तो भनाई छ– “The question in every case is whether the words are used in such circumstances and are of such a nature as to create a clear and present danger that they will bring about the substantive evils that congress has a right to prevent.” (िव तृत- िथर साद पोखरेल, कमचारी सव च अदालत िव िवमश काशन ( ा.) िल. का िनिम काशक एवम् स पादक ह रहर िवरही िनणय नं. ४६०४ ने.का.प. २०४९ (ग) अङ् क ८) । १७८. संयु रा य अमे रकामा ेस तथा अिभ यि वत तामा कसैले लेखेको, बोलेको वा गरेको काय प पमा त कालका लािग खतरनाक देिख छ Clear and Present Danger) भने िनय ण लगाउन सिकने मा यताको िवकास ग रएको छ । सन् १९५१ मा डेिनसको मु ामा ‘Grave 33 and Probable danger theory’ [341 U.S. 494 1951] बाट नयाँ िविधशा को िवकास भएको हो । संयु अिधरा यमा पिन राि य सरु ालाई ितकूल भाव पन सूचना साम ी भनी D-notice committee (also known as a DSMA-Notice or Defence and Security Media Advisory Notice) ले िनणय गरेको कुरा यहाँको ेसले आ नो कत यकै पमा वीकार गरेको अव था छ । याँहा य ता सूचनाह काशन गदनन । यसमा Self-regulation र Co-regulation को समेत यव था समेत रहेको छ । ेस संयिमत, स म र भरपद हनु पदछ । यसमा कुनै िववाद छै न । स े लाई य तो गन ह छ वा हदैन भनेर िनय ण गनु भ दा वअनशु ासनबाट आचार संिहता पालना गन ेस भएमा साथक र आदश हन जा छ । १७९. ेस वत ता अ को वत ताको र ाथ हनुपदछ । अिभ यि भनेर आ नो रस राग वमन गन होइन । यो जे मन ला यो यो गन लाइसे स होइन । य तो वत ता संयमपूवक आचार संिहता अनुकूल हने गरी सावजिनक िहतको लािग हनु पदछ । सवजिनक िहत समुदायलाई उ ेिजत तु याउने वा आ दोिलत तु याउने होईन । ेस र वाक् एवम अिभ यि वत ता संिवधान द नाग रकका मौिलक हक हन् । मौिलक अिधकार चलनको दािय व मा ै ेसले पाएको हो । यायालय र ेस वत ता वा तिवमा एक अकाका प रपूरक पिन हन । एउटा स य कुरा हो िक यिद रा यमा याय मन पु यो भने सो िदन हरेक यि ले स झने भनेकै ेस नै हो । य तो आ थाको धरोहर रहेको ेस उि ङल भयो भने के होला ? यसैले ेस आफै ले आफनो ित ा र वच व बचाइरा न स नु पदछ । १८०. ेसले पूव सूचना तुत गन मा यम पिन हो । ेसलाई सूचना िदने िहसावले यानरी चरासँग तुलना ग र छ । इितहास हेदा खानीमा काम गन कामदारले खतरनाक यासको पूवसूचना पाउने योजनका लािग यानरी चरालाई िलएर जा थे। यानरी चरा िजउँदो रहेस म खानीका कामदारह सरु ि त ह थे। यानरी चरा चुप लागेमा वा बेहोश भएमा खतरा भनेर सरु ि त पमा खानी बािहर िन कने ह यो । ेसले जाताि क ०७५-C४-०००२ िज ला अदालत बार एशोिसयसन महे नगर क चनपुर िव. मानसख ड दै िनकका स पादक खेम भ डारी ।। मु ाः अदालतको अवहेलना ९२-०७५००४५६ ।। फैसला 65 प तीमा आई परेका खतराको पूव सूचना िदने गदछ । शि शालीलाई उ रदायी बनाउने, तथा आवाजिवहीनह को आवाज भ नु नै स े हो । १८१. किहलेकिहँ प कार तथा ेसले समाजमा आ नो अि त व रहेको छ भ ने देखाउन पिन बिलया े माथी आ मण गन पिन गदछन । स य कुरा काशन गन भ दापिन के के न हो भ ने उ प न गन खालका समाचार पिन काशन गन गदछन । यो भनेको ेस तथ अिभ यि वत ताको ठाडो दु पयोग हो य तो अव थालाई दभु ा यपूण भ न पन ह छ । १८२. यस पृ भूिममा अदालतको अवहेलना र स े वत ता एक अकाका अ तरस व धी हन् वा एक अकाका श ु ? भ ने अहम सवाल उ प न ह छ । नेपाली ेसको तुत हेदा यायालय वे छाचारी भएको तथा नाग रकले याय पाउने अव थाको अ य भएको अथ ला ने ग र जनमानसमा भावना उ प न ग रिदएको पाइ छ । यसको मु य कारणमा किह कतै भएका एकाध ग तीलाई िनकै बढाई चढाई ग र तुत गन तर भएका सकारा मक कुराह लाई नजरअ दाज गन कासन तथा शारण नै नग रिदनु नै हो । िस ाततः अदालतको अवहेलना र ेस वत ता एक अकाका प रपूरक तथा अ तरस वि ध हन् । एक अकाका श ु हन स दैनन । १८३. ेसले गदा नै याियक ि या शू भएको छ । अिहलेको ेस श शािल र जाग क भएको हनाले याियक गितिविध स चालन भएका हन भ ने ज ता अथ ला ने ग र ततु मु ामा त यह तथा तकह तुत भएको स दभमा िहजो २०४६ सालपूव के नेपाली नाग रकले याय नपाएका िथएन त ? के अिहलेको यायालयको याियक साख नै समा भएको हो ? नाग रकह ले याय पाएका छै नन याय के स े ले िदएको छ कै यन सवालह उ प न ह छन । यसको जवाफ अब नखोिजने हो नेपाली यायालयको अब गरीमा समा ायः हने देिख छ । खेम भ डारीले पिन आ नो अिभ यि मा िनमला प तका ह यारा उ काउने भिनएका तािवत हरी कमचारीलाई हामीले गदा कारवाही भएको हो अब यायलय तेरो काम आयो मा छे थनु भ ने ज ता अिभ यि िदनुले यो छाडात नै हो । राजनैितक पमा खेम भ डारीले कहाँ के गनु भयो यो यायलयको सरोकार वा चासोको िवषय ब न स दैन । तर असंगत त यको पमा िनजको बारेमा य ग रएको अनलाइन समाचार जसरी िनमला करणमा उनले िनर तर िदएका दबाबह तीनै तहका सरकारले काया वयनमा याए, के यायालयमा पिन उनको भाव पला? जवाफ िछ ै दे न पाइनेछ भिन उ लेख ग रएको स दभले सडक तताउने काय समा भयो अब यायालयलाई तताउने भ न खोिजएको तथा िनजको िभ ी िनयतको पटा ेप त होइन भनेर असंगत त यको पमा अ ययन गनु पन अव था आइ परेको छ । एिमकश यरु ीका बारेमा कािशत समाचार यसैको सु वात त िथएन ? यायलय नै झि कनु पन अव था छ । िनजले आ नो पि कामा जे ले थे सोही अनस ु ार घटना हन यो भनेर ग रकएको िट पणी खतरनाक रहेको छ । िनमला करणलाई 'ट् िव ट ए ड टन' गराउने ती शि शाली यि (#Who Killed Nirmala शङ ृ ् खला २६) भनेर आएको समाचारलाई खेम भ डारीको ि याकलापसँग जोडेर पिन हेन ज री रहेको छ । यो समाचारले खेम िनकै शि शाली छन ियनको सूचनाको ोत िनकै तगडा छ िनजले चाहे पिन जे पिन ह छ भनेर जो कोहीले पिन भ न स छ । खेम भ डारीले अदालतमा हरीका िव मा मु ा दायर भए पिछ िनर तर आ ना िवचारह स ेिषत ग र रहेको अव था छ । १८४. नेपालको संिवधान २०७२ ले ेस वत ताको यारे टी गरेको छ । िवगतका के ही निमठा अनभु वले गदा कािशत सामाि को आधारमा काशन सं था वा गहृ ब द नग रने ग र बचाव ा छ । य तो बचाव ब दक ु गोली हन स दैन साथै यो बचाव दोहोरो फाय रङको नाममा कसेको गु ह या गरे ज तो पिन होइन । ०७५-C४-०००२ िज ला अदालत बार एशोिसयसन महे नगर क चनपुर िव. मानसख ड दै िनकका स पादक खेम भ डारी ।। मु ाः अदालतको अवहेलना ९२-०७५००४५६ ।। फैसला 66 १८५. नेपालको संिवधानले वत , िन प र स म यायपािलकाको क पना गरेको छ । यी दवु ै कुरा संिवधानको तावनाको एउटै हरफमा स े वत ता तथा वत , िन प र स म यायपािलका र कानूनी रा यको अवधारणा भनेर लेिखएको छ । ेस वत ताको यारे टी गन धारा १९ (१) मा यव थापन ग रएको छ । साथै नेपालको सावभौमस ा, भौगोिलक अख डता, राि यता वा सङ् घीय एकाइबीचको सु– स ब ध वा िविभ न जात, जाित, धम वा स दाय बीचको सु–स ब धमा खलल पन, रा य ोह, गाली बेइ जती वा अदालतको अवहेलना हने वा अपराध गन दु साहन गन वा सावजिनक िश ाचार, नैितकताको ितकूल काय गन, म ित अवहेलना गन र जातीय छुवाछूत एवं लैङ्िगक भेदभावलाई दु साहन गन कायमा मनािसव ितब ध लगाउन सिकने सरु ा पिन रहेको छ । १८६. अिहले देशमा ेस बिलयो िक अदालत भ ने अघोिषत अिभयान चलाएको देखा पदछ । िय दवु ैमा कोही बिलयो छै न । सबैका आ आ नै प रिसमाह रहेका छन । तर पिन देशको कून याय प ती सं कार मा य िस ा तह जे भए पिन ितनीह को या या िव ेषण एवम वतन गन अिधकार अदालतको मा ै रहको छ । य ता िवषयको या या अ ले गरेर मा य हँदनै । अ ले गन तक मा तुत गन स छन । कुनै यि , सं था, सरकार वा काननु ी यि वा दलले आ ना संवैधािनक एवम कानूनी अिधकार हनन भएको अव थामा जाने अि तम िनकाय अदालत नै हो । अ यायका िवषयमा याय खो ने अि तम िवक प एवम िनकाय पिन अदालत हो । यसथ अदालत यि नभएर सं था हो । १८७. भारतीय संिवधानमा ेस स ब धी हकलाई उ लेख नगरे पिन संिवधानको धारा 19(1)(a) ले दान गरेको वाक तथा अिभ यि वत ता अ तगत स े ले आ नो हकह को उपभोग ग र आएको छ । भारतमा पिन सावभौमस ा तथा अख डता रा यको सरु ा, िवदेशी मल ु ुकसँगको िम तापूण स ब ध, सावजिनक शाि त नैितकता वा अदालतको मानहानी गन आिद कुराह मा मनािसब ितब ध लगाउने िव मान कानूनको चलन वा कानून बनाउन स ने अिधकार संिवधानले नै दान गरेको छ । १८८. कुनै काय वा काशन अवहेलनाजनक छ वा छै न सो काय वा काशनमा य भएका कथनबाट नै अवहेलनाजनक छ वा छै न िवचार ग र छ, अवहेलनाजनक मनसाय छ वा छै न यो कुराको िवचार ग र न । अवहेलनाको कारवाईमा अवहेलनाजनक मनसायको अभावको तक ा हन स ने देिख न (कण शमशेर राणा िव बागमती अ चल का.िज.का.न.पं.वडा नं.१७ कालधारा ब ने अिधव ा काश व ती िनणय नं. १५६७ ने.का.प. २०३९ अङ् क ६) । १८९. समाचारह पिन अवहेलनाको िवषय हो भ ने स व धमा पैरवी नामक ैमािसकको बष १ अंङ्क १ मा कािशत ी काश व ती िलिखत लेख “स दभ एक चिचत मु ाको” भ ने िवषयका उपरमा चलेको अवहेलना मु ामा िव ेषण ग रएको छ । सो आलेखलाई अवहेलनाज य ठहर ग रएको छ । यसमा लेखक िशि त, िव ान अिधव ा समेत भएको देिखन आएकोले भिव यमा य तो अवहेलनाजनक कुनै काय वा काशनको आवृित नहने आशा र िव ास रा दै ितवादीलाई थोरै थोरै सजायको आदेश िदंदा पिन यायको मकसद पूरा हन स ने भिन .५।–पाँच ज रवाना ग रएको छ (कण शमशेर राणा िव बागमती अ चल का.िज.का.न.पं.वडा नं.१७ कालधारा ब ने अिधव ा काश व ती िनणय नं. १५६७ ने.का.प. २०३९ अङ् क ६)। १९०. िनमला ह याका ड : याियक ि या नै िवथो ने य तो िडजाइन भनेर खेम भ डारीले मानसख डमा कािशत गरेको समाचारको िशषक सबैको यान आकिषत गन िहसावबाट तुत ग रएको छ । सो िडजाइनमा क चनरपरु बार पिन संल न रहेको भ ने अथ जाने िहसावले क चनपरु िज ला बार एसोिसयसनले मंगलबार अिधव ा हरे राज िव लाई एिमकस यूरीमा पठाउने िनणय गरेको छ । महे नगरमा ि याशील एक अिधव ाले अिधव ा िव अिभयु तथा वखा तीमा परेका एसपी िड लीराज िव का नातास ब धी भएको ०७५-C४-०००२ िज ला अदालत बार एशोिसयसन महे नगर क चनपुर िव. मानसख ड दै िनकका स पादक खेम भ डारी ।। मु ाः अदालतको अवहेलना ९२-०७५००४५६ ।। फैसला 67 दावी गरेका छन् भ दै समाचार कािशत गरेर विकल विकलमा नै िभड त गराउने तथा याय स पादनमा विकलको साथमा यायालय समेत बीचिलत हने भ ने िहसावबाट आएको समाचार “स दभ एक चिचत मु ाको” भ ने आलेख सरह रहेको छ । याियक स दभमा िडजाइन भनेर रािखएको श दले िनकै गिहरो अथ बोध गदछ । िडजाइन अनस ु ार अि तममा यायाधीशलाई नै भािवत पान भ ने अथका साथ समाचार काशन भएको अव था छ । िडजाइनको शु ाधारमा विकलह हन भनेर सो समाचार अ ययन गन जो कोहीले भ न स ने अव था छ । १९१. आलोचना ग रएको कुनै खास यायाधीश वा यायाधीशह को आचरणको स यता मािणत गनको लािग अवहेलना स ब धी कारवाई ग र न, ब क याय स पादनको संर णको लािग ग र छ । अवहेलनाको कारवाई कुनै यायाधीशको स बेदनशीलता (Sensitiveness)को संर णको लािग ग र न । अदालतको गौरव (dignity) र ित ा (prestige) लाई जब तल झक ु ाई छ वा जब तल झुकाउने वृ ह छ तब अदालतको अवहेलनाको कारवाई ह छ (कण शमशेर राणा िव बागमती अ चल का.िज.का.न.पं.वडा नं.१७ कालधारा ब ने अिधव ा काश व ती िनणय नं. १५६७ ने.का.प. २०३९ अङ् क ६)। यसैग र अवहेलनाको कारवाहीबाट कुनै पिन समाचारको स यताको खोज ग रदैन । यो प कारको कत य हो । कािशत िवषय अवहेलनाज य छ वा छैन यसले के असर पारेको छ वा पान स छ भ ने िवषयमा हे रने ह छ । १९२. अदालतले ितशोधको भावना िलएर वा आवेशमा आएर कुनै कारवाई वा िनणय गदन । िवषय प रि थितलाई चकाउने वा नचािहंदो होह ला वा िववादलाई बढाउने काय अदालतले गदन (सव र न तुलाधर िव स माननीय अ य राि य प चायत, िसंहदरवार यालरी बैठक समेत िनणय नं. ११९७ ने.का.प. २०३५ अंक: १) । १९३. अवहेलनाको े ािधकारको योग दवु ै प ी धार भएको ला ने तरबार ज तो भएकोले अदालतह ारा अबहेलना स ब धी े ािधकारको योग संयिमत पले नग रने हो र जथाभावी एवम् िववादा पद िकिसमले ग रने चलन ब दै जाने हो भने सो ि थित याय शासनको िहतमा हदैन । हा ो ज तो मुलक ु मा जहाँ याियक कृ याबाट याय र अ यायको िनरोपण भ दा बे लै िकिसमको याय र अ यायको आ नै अवधारणा बनाएर ब ने अ ान र अिश ामा मिलएका जनसामा यले आफूले आ नो धारणाको ितकूल कुनै यि ले यायलाई भािवत गन लागेको छ भ ने आशंकाले आवेशमा कुनै काम कुरा गछ भने य तो घटना ित स बि धत यायाधीश कित हदस म माशील र कित हदस म कारवाही र सजाय उ मुख हनपु छ भ े कुरा ग भीर िच तनको िवषय हन आउँछ (नेपाल बार एसोिशएशनका सिचव अिधव ा ह रहर दाहाल िव मन बहादुर गु ङ समेत् िनणय नं.४६८४ ने.का.प. २०५० (क) अङ् क १) । १९४. कायालय वा सँगिठत सं थाबाट य तो काय भए गरेमा य तो काय गन गराउन िनणय गन र सो िनणय बमोिजम य तो काय गन यि आपरािधक दािय व बहन गनु पन ह छ । कायालय वा सँगिठत सं था वयंले कुनै अपराध गन नभई यसमा काय गन यि ले अपराध गन र अपरािधक दािय व पिन ितनैले वहन गनु पन ह छ । यसैले कायालय वा सँगिठत सं थाह बाट भएको अवहेलनामा स बि धत कमचारीह ले नै यसको अपरािधक दािय व वहन गनु पन ह छ (मुनीर अहमद दज िव ी ५ को सरकार वन तथा भू– संर ण म ालय, बबरमहल काठमाड समेत िनणय नं. ४६०७ ने.का.प. २०४९ (ग) अङ् क ९) । १९५. उि लिखत पृ भूिमको रोहमा खेम भ डारीबाट अिभ य ग रएका पि का एवम अनलाईनका समाचार एवम फे सबुकका िट पणीह को अथ सकारा मक छन भनेर भ न सिकने आधारह देिखएका छै नन । िनजले मैले अदालतको मानहािन गरेको छै न भ ने तर िभ िभ ै करौती काटेको अव था छ । मेरो मनशाय छै न भ ने तर अवहेलना हने सामा ीमा आ नो सामािजक स जालमा रािख रहने कायलाई यायालयले असल िनयतले ०७५-C४-०००२ िज ला अदालत बार एशोिसयसन महे नगर क चनपुर िव. मानसख ड दै िनकका स पादक खेम भ डारी ।। मु ाः अदालतको अवहेलना ९२-०७५००४५६ ।। फैसला 68 भए गरेको हो भनेर भ न किठनाई उ प न भएको छ । खेम भ डारीको अिभ यि मा बासु सागर उपा याय(Bashu Sagar Upadhyay)को िट पणी - विकल यायाधीशह यायका लाग होइन लुट्न ठ न र अपराधी बचाउन कालो कोट लगाएका हन (Wakil nyadhis haru nyay ka lagi hoin lutna thagna ra apradhi bachaun kalo kot lagayaka hun .) भ ने अिभ यि खेम भ डारीले भने ज तो अदालतको स मानको लािग हो ? भनेर िनजैलाई गनु पन हन आएको छ । मैले भनेको होइन भनेर सख ु पाइदैन । िनजको िनिज सामािजक स चालमा अ कसैले यसरी नकरा मक तथा ठाडै विकल र यायाधीश लटु ने ठ ने तथा अपराधी बचाउने भनेर के भ न खोजेको हो । स दभ िनमला ह या क डसँग जोिडएको हनाले के क चनपरु का विकल र यायाधीश िमलेर अपराधी बचाउन लागेका हन ? िनमला ह याका ड : याियक ि या नै िवथो ने य तो िडजाइन भ ने समाचारको स देश यही हो ? के क चनपरु िज ला अदालत िनमला ह याका डका दोषीह लाई उ काउन उ त छ ? िफ का सािवत भयो एिमकश युरी भनेको के हो ? एिमकश यरु ीको बारेमा अनगल चार गनु के ेस वत ता हो ? यो को जवाफ आधार कारण सिहत िनज खेम भ डारीले िदनु पन ह छ । यिद य तो छ भने िनज खेम भ डारीले विकलका हकमा कानून यवसायी प रषदमा यायाधीशका हकमा याय प रषदमा र अ य कमचा रका हकमा सव च अदालतमा त य माण सिहत उजरु ी पठाउन स ने नै ह छन । अ यथा य ता ामक त यह सामािजक स जालमा रा ने काय प कारको ेस वत ता तथा यि को िवचार अिभ यि को वत ता होइन । यो आफै मा एक अपराध हो । १९६. खेम भ डारीले मैले सही समाचार काशन गरेको हँ । जसको कारण ितवादीको नाता पन यि अदालतमा एिमकस यरु ी भएर आउन पाएनन । मैले सही काम गरेको हो भनेर आ नो काशनको वचाव गरेको अव था । सो समाचार हेदा नाता पन भने पिन पिु हन नसके को भ ने त य पिन साथै राखेको अव था छ । एउटा प कारले य ता अपु समाचार रा ने काय यित शोभनीय काय होइन । १९७. कुनै पिन िज मेवार पि काले आफूले काशन गरेको सामा ीले जनतामा के क तो भाव पादछ ? यो भाव जाताि क तथा मयािदत समाजको लािग िहतकर ह छ, हँदैन भनी बु नु पन ह छ । छापाखानाको वत ता कुनै वत ता कुनै वत अिधकार नभै संिवधान अ तगतको िवचार र अिभ यि को वत ता नै हो । तसथ सो अिधकारको सीमालाई याल गनु अप रहाय ह छ । कुनै पिन सूचना वाहले गाली बेइजती वा अदालतको अवहेलना हने वा य तो अपराध गन दु साहन िदने वा सावजिनक िश ाचार वा नैितकताको ितकूल हनु हँदनै । य ता ल मण रेखाको मयादा समेत रािखनु पन ह छ (मदन शमा िव पृ भूिम सा ािहकका स पादक तारा यौपाने समेत िन.नं. ६५४१ ने.का.प. २०५५अङ् क ४)। १९८. यायालयको काम कारवाहीको स ब धमा जानकारी िदँदा गलत सूचना वाह गन हँदैन । िविभ न मुलुकमा अदालतको काम कारवाहीको स ब धमा सूचना वाह ग र छ । य तो सूचना वाह गनको लािग कानून र अदालतको कायिविध स ब धी ान रा ने यि ह अदालतमा मु ा सनु ुवाईको अव थामा उपि थत भई यथाथ सूचना संकलन गछन र आ-आ नो संचार मा यमबाट सूचना वाह गदछन । यसरी यथाथ सूचना वाह गन दािय वको िनवाहको मह व समेत झ क छ । यथाथ (Accurate) र िठक (Appropriate) सूचना वाहबाट जनताले सिू चत हने अवसर पाई ान हािसल गछ र सकारा मक (Positive) समाजको जग बिलयो ह छ । यसको िठक िवप रतको गलत (Inaccurate) सूचना वाहले स बि धत सं था ित जनताको धारणा नकारा मक (Negative) हन जा छ । य तै अदालतको काम कारवाहीको स ब धमा गलत सूचना वाह भएमा अदालतको काम ित गलत धारणाको िवकास भई ०७५-C४-०००२ िज ला अदालत बार एशोिसयसन महे नगर क चनपुर िव. मानसख ड दै िनकका स पादक खेम भ डारी ।। मु ाः अदालतको अवहेलना ९२-०७५००४५६ ।। फैसला 69 यायालयको िव सिनयता हास हने उप म शु ह छ (मदन शमा िव पृ भूिम सा ािहकका स पादक तारा यौपाने समेत िन.नं. ६५४१ ने.का.प. २०५५अङ् क ४) । १९९. ितवादी खेम भ डारीले मैले मु ा िज छु भनेको भनाईले यायालयलाई कुनै भाव पदन र पारेको छै न भिन भ नु भयो । अदालतमा मु ा परेको यि जितसुकै ठूलो ओहदाको भए पिन उ वादी ितवादीको हैिसयतमा रहेको ह छ । अदालतमा िनजका िव मा मु ा दायर परे पिछ तुत मु ाको िवषयलाई के ही िट पणीह तुत भएका छन । जसमा म िव का मु ाका चाङका अथ भ ने समाचार आलेख कािशत नै भएको छ । अनलाइनमा िनजले िनमला घटनाको स व धमा आजस म सबै घटनामा सफल भएका छन । अब िनजको िव मा परेको मु ामा परेको मु ामा सफल ह छन िक ह नन भ ने िवषय अनलाइनमा लामो टोरी कासन भएको छ । मैले यायालयबाट मेरा िव मा सबै मु ामा िजत हािसल गदछु भनेर य गरेका त यह रहेका छन । िनजको सो भनाई अ ययन गन हेन सु ने सबैले अब अदालतले के गदछ भनेर अनाव यक चासो खडा ग रिदएको छ । यिद िनजले मु ा िजते भने सामािजक स जालमा अक लफडा उ प न हने अव य छ । पिहले नै ठोकुवा गरेको त य आज िम यो यायालय भावमा प यो । न भने िनणय आउनु पूव कसरी भ न सके ज ता िविभ न अिव ासका ह तेिसने ह छ । यिद हारे भने यायालय पूवा ही भयो भ ने आरोप खे नु पन ह छ । एक स य यि ले अदालतमा मु ा िवचारधीन भएको अव थामा मु ाको प रणाममका बारेमा पिह यै बो दैन । मु ाको प रणाम कुनै खेलमा बाजी थापे ज तो होइन । २००. खेम भ डारी माथी तुत मु ा बाहेक अ मु ा पिन दायर भै सके को देिख छ । ित मु ाह मा सोही मु ामा िव ेषण हने हँदा यहा उ लेखन गन सा दिभक देिखएन । िनज माथी मु ा दायर भए पिछ िनजले किहले अदालतको प मा हने िहसावबाट किहले त विकलका िव मा त यह िनर तर पो गद गएको देिख छ । यहाँस म िक मैले िवगतमा मु ा िजतेको िथए यस प ट पिन िज छु भ ने पो गरेकोबाट िनजले भने ज तो भयो भने आम जनताले यायालयको बारेमा खैरौ खेदने् कुरामा िववाद छै न । जविक यसो गन पाइदैन । िनजका अिभ यि तुत करणमा पनु ः हेन आव यक छ क. ाने को कालरा ीमा म िव ६ वटा मु ा परेका िथए । सबैमा सफाई पाएको िथएँ । सही िनयतले वहृ र समाजका लािग गरेको काम किह यै गलत सािवत ह न । ख. मेरो एजे डाले याियक बहस िन याउँदै । मेरा एक एक दलीलको कानूनी वजन तय गरेर िनमला ह याका डलाई साथक िन कषमा पुगाउन सहयोग मेरा िवप ीह बाटै भइरहेकोमा खुसी छु । मेरो त पेशा नै लड् ने हो, लिडरहेको छु अनवरत । र, म सँग लडन ति सनेह को उ च स मान गछु । ग. िज न भनेर लडाई सु ग रएको हो । िनमैला ह याका डको मूल मु ास म पु न नसिकए पिन यो मूल मु ा चलाउन नसिकने अव था उ प न गराउने ८ हरी अदालतको भारी धरौटीमा छुटेका छन् । जीतको पिहलो खटु ् िकलो हो । अब मेरा िव अदालतमा दजन मु ा परे पिन म िज छु । अदालतमा मैले दािखेल गन द तावेजह ले मेरो भावी पु तकलाई झन् बैधािनक आधार िदनेछन् । र, म स यको बाटोमा छु भ ने कानूनतः थािपत हने छ । घ. मेरा िव अदालती मु ाको सं या बढ् न स छ । के सोिचरहेको छु त म ? भ दै िनमला ह याका ड र म िव अदालती मु ाका चाङको अथ : खेम भ डारी [मानसख डमा कािशत आलेखयु समाचारको िलङक रािखएको ] ङ. कुरा हँदै जानेछ । मेरा अगािड आएका सबै अदालती चनु ौतीबाट मेरो कमिन ाले वैधािनकता पाउने छ । म जे कुरा सावजिनक पमा बो न वा ले न स दैन अदालतमा ले ने ०७५-C४-०००२ िज ला अदालत बार एशोिसयसन महे नगर क चनपुर िव. मानसख ड दै िनकका स पादक खेम भ डारी ।। मु ाः अदालतको अवहेलना ९२-०७५००४५६ ।। फैसला 70 यु रमा बो न स छु । यसको अथ हो म िनमला ह याका डको अिभलेख पिन ले दैछु । मेरा िव ाने को कालरा ीमा परेका ६ मु ा सबैमा मैले िवजय हािसल गरेको िथएँ र ती मु ाले नै मेरो नाम नेपाली प का रताको इितहासमा दज हन गएको छ । िनमला ह याका ड पिन ऐितहािसक मह वको हो । यसको के िव दक ु ा पमा मैले आफूलाई उ याउन सके यसमा मलाई गवछ । िनमला ह याका डको रह यको गाँठो फुकाउन मैले लेिखरहेको िकताबमा अदालतमा मैले वा मेरा कानून यवसायीले बो ने कुरा छा ने वैधािनक अिधकार यी मु ाह को िछनोफानोसँगै मैले पाउने छु । म एकरि िबचिलत भएको छै न । जनतालाई पिन थाहा छ मेरा िव मु ाका चाङको अथ । मेरा शुभिच तकह लाई मेरा िव प ररहेका मु ाह अवसर हन् भ ने बुिझिदन अनरु ोध छ । २०१. अदालतमा मु ा चलेको अव थामा पिहले बो यो भने के असर पदछ भनेर त कािलन नेपाल अिधरा यको महा यायिधव ा ी सव र न तुलाधर समेत भएको मु ामा सव च अदालतमा बोिलएको छ । सो फै सला अवलोकन गन तुत मु ाको रोहमा अिनवाय रहेको छ (अिधव ा मातृका साद िनरौला िव नेपाल अिधरा यको महा यायिधव ा ी सव र न तुलाधर समेत िन. नं. ६८७०ने.का.प. २०५७ अङ् क ३)। क. रघु प त धान स पादक रहेको ी सा ािहक (वष १२, अंक ४०, २०५२।५।७ गते बधु बार) को थम पृ मा कािशत ढु क हनुहोस रट िनवेदन खारेज ह छ (महा यायिधव ा तुलाधर) भ ने शीषकमा महा यायािधव ा तुलाधर रट िनवेदन खारेज हने कुराको ठोकुवा गनु ह छ । व र अिधव ा तुलाधर ितिनिध सभा तथा पनु थापना भएमा रा ले संवैधािनक संकट यहोनु पन धारणा गनु ह छ । महा यायिधव ाले भ नु भयो हेनहोस रट िनवेदन खारेज भएमा चनु ाव ह छ, के ु ह छ कसो ह छ, सबैलाई िच ता ह छ । तर ढु क हनुहोस् रट िनवेदन खारेज ह छ भ ने िवषय रहेको अव था छ। ख. िलिखत जवाफवाला म येका रघुप तले य भएको उ अिभ यि िवप ी सव र न तुलाधरको होइन भ ने नभई सो अिभ यि र काशनले अदालतको अवहेलना नभएको िजिकर िलएको अव था छ । "ढु क हनुहोस रट िनवेदन खारेज ह छ" भ ने शीषक िदई मैले बोलेको वा य तो खबर छा न नलगाएको र फै सला सरकारको प मा होला भ ने आशास म य गरेकोमा ि पि कामा उपरो शीषकको समाचार कािशत भएको पिसप टै ितप सा ािहक माफत ख डन ग रसके को छु भ ने सव र न तुलाधरले िलिखत जवाफ तुत गरेको अव था छ । िलिखत जवाफसाथ पेश गरेको ितप सा ािहक (वष ४, अंक २, २०५२।५।९) को थम पृ मा (छाँया ित) महा यायािधव ा भ नु ह छ भ ने शीषक अ तगत रट िनवेदकको बहस भ दा हा ो बहस कुनै मानेमा पिन कम भावकारी िथएन । अदालतले सबै प लाई यानिदएर फै सला गन हनाले मैले फै सला सरकारकै प मा हने ठूलो आशा य गरेको हँ भ दै के ही संचार मा यममा आ नो भनाईको गलत ढं गले या या ग रएको कुरा पिन वहाँले बताउनु भयो भनी उ लेख ग रएको पाइ छ । ग. ततु िवषय सव च अदालतमा संसद पनु थापना हने नहने स ब धमा िवचाराधीन मु ाका स ब धमा य िवचार कािशत ग रएकोमा िथयो । घ. छापाखाना र प पि का स ब धी हक पिन िनरपे नभई यसको प रसीमा तोिकएको र अदालतको अपहेलना हने काय उ हकको योगको आडमा हन नहने संवैधािनक ावधान भै रहेको प र े यमा सावजिनक यि व तथा प कारले सही र ठीक कुरा य गनको ु स ा संयम धारण नगरी जथाभावी बो ने र ले ने अ व थ िट पणी गनाले यायालयलाई मा ै होइन अ ततः जाप ित नै िवतृ णा उ प न हन स छ । ०७५-C४-०००२ िज ला अदालत बार एशोिसयसन महे नगर क चनपुर िव. मानसख ड दै िनकका स पादक खेम भ डारी ।। मु ाः अदालतको अवहेलना ९२-०७५००४५६ ।। फैसला 71 ङ. यसरी अदालतमा िवचाराधीन मु ाका स ब धमा यसको प रणामलाई असर पन तथा जनमानसमा अदालत र अदालतको याियक काम कारवाही ित नकारा मक भाव पन गरी िववादीत समाचार सं ेिषत भएको देिखन आएकाले आइ दा मयादापूवक अिभ यि कट गन तथा काशन गन िवप ीह लाई सचेत हने गरी याियक िनणय भएको छ । २०२. सव च अदालतबाट ग रएको सो िव ेषण समेतका आधारमा ितवादी खेम भ डारीले मैले मु ा िज छु भ दै गरेका काशनह ढु क हनुहोस रट िनवेदन खारेज ह छ भने सरह नै हो । खेम भ डारीले आफूमाथी परेका मु ामा के म हाछु भनेर ले ने भनेर बहसमा ओठे जवाफ तुत गनु भएको छ । यो शोभनीय होइन । अदालतमा मु ा परे पिछ के ह छ के हदैन कसैले पिन अनमु ान गन स दैनन । माणको आधारमा हने िनणयमा पिहले ठोकुवा गन आँट कहाँबाट आयो ? खेम भ डारी ज तो आफूलाई परू ै जीवनमा प का रतामा िवताएको भनेर गव गन यि ले य तो भनाई ले न सहु ाउदैन । यो आपि जनक भनाई एवम लेखाइ हो । यसरी सावजिनक पमा िवचार अिभ यि को नाममा यायालयमा भाव पन पान अव थाका िवचारह य गन पाइदैन । यो ितव ध संवैधािनक एवम कानूनी रहेको छ । सामा य पमा अदालतमा िवचाराधीन भईरहेको िवषयव तुमा अदालतको िनणय नपख आफै ले िट पणी गनु रा ो काम होइन । अदालतको िनणय पखनु पन नैितक एवम कानूनी िज मेवारी िवप ी खेम भ डारीको रहेको छ । २०३. खेम भ डारीले आफूलाई ेस वत ताको प मा लडेको तथा लिड रहेको आफू नै िहमायित रहेको भ ने अहमताका साथ सामािजक स जालमा पो ग रएको छ । िनजका के ही पो ह तुत करणमा पनु ः उ लेखन गन सा दिभक रहेको छ । क. मेरो लडाई Free Press र Freedom of Expression सँग पिन जोिडएको छ । But म हारगहु ार गनवाला छै न । I will prove it on my own. ख. प कार खेम भ डारी िव क चनपरु बारले दायर गरेको अदालतको अवहेलना को मु ा नेपाल को कानून िबकासमा थप इ ा रा ने बताउदै िज ला अदालत कं चनपरु का यायाधीश डा. राजे आचायले सनु वु ाईको तयारीको समय िलदै आज को ईजलास थगन गनु भयो । ग. जोिडएन त मेरो लडाई ेस तथा अिभ यि वत तासँग ? मेरो प बाट ेस तथा अिभ यि वत तताको े मा काम गन राि य–अ तराि य सं था तथा िनमला ह याका डको पैरवी ग ररहेको नेपाल मानव अिधकार सँगठनका िवषयिव व र अिधव ाह ले बहस नोट तयार पान र बहसका लािग महे नगर आउने प काप क भएको छ । [यस अदालतको २०७५।१२।२९।६ को आदेश अपलोड गद सो यहोरा उ लेख ग रएको ।] घ. अदालतको अवहेलना स ब धी मु ा अब स े वत ततासँग गाँिसएर मेरो िनजी मु ा नरहेकाले (आजस म मैरो िनजी मु ा िथयो ।)अदालतको आजको आदेशसिहत यो प नेपाल प कार महासंघलाई पठाएँ । ङ. मेरो जीवनको मू यवान िदन ब यो आज ! धेरै खुसी छु । मेरा एजे डा सबै ेस र अिभ यि वत ता सङ जोिडने िनि त भयो । च. Amicus curia को internatinal practice बारे बहस नोट तयार पान आएफजे (IFJ) को सेलेस मु यालयलाई (Brussels Headquarter) अनरु ोध प पठाए । ०७५-C४-०००२ िज ला अदालत बार एशोिसयसन महे नगर क चनपुर िव. मानसख ड दै िनकका स पादक खेम भ डारी ।। मु ाः अदालतको अवहेलना ९२-०७५००४५६ ।। फैसला 72 छ. Hemanta Neupane जी भ र Khem Bhandari सँग हनहु छ ।-क चनपरु का व र प कार खेम भ डारीलाई फसाउन ठुलै झु ड फे क आ िड (Fake ID) बनाएर लागेको रहेछ । ियनीह को वा तिवकता र रह य प ा ला दै जाला ! िनमलालाई याय िदलाउन िनर तर लिडरहेका नेपालकै साहिसक प कार खेम भ डारीलाई हा ो पूण साथ र सहयोग रहनेछ । उनले के िह गलत गरेको भए अदालतले भ ला, अदालतको फै सला मान ला तर यी मुकु डोधारीह सँग भने सतक हनपु न बेला छ । ज. अखबारमा कािशत समाचारका आधारमा प कारलाई मु ा चलाउने बार एसोिसयसनको िनणयमा प कार नेताह कै द तखत रहेको पाइयो । पेशागत एकता र स े वत तता र ाका लािग जारी लडाईको महान उदाहरणलाई लालसलाम ! झ. ब ल तिसयो प कार महासंघ । मैले यहाँ चौतफ घेराब दी भोिगरहँदा लेखेकै कारणले मलाई जेल हा ने मु ा चलाउन प कार महासंघले क चनजपरु बारको िनणयमा सिहछाप गरेको घटनाको य तो प रणाम आयो । 'कमाउ र सावजिनक ज गा आ नो बनाउ' अिभयानमा लागेका प कार नेताह रह जेल के पी ओलीको दईु ितहाइ वाला द भले ेसलाई 'फस दोकान'मा प रणत ग र रहनेछ। ञ. भोिलबाट यसैको नेतृ वमा आ दोलन हने होला, १. जसले प कारलाई लेखेकै कारणले मु ा चलाउने िनणयमा ह ता र गछ । २. जसले ेस वत ता असर पान अदालती मु ाको बहस नोट भ दै िबप को िलिखत जवाफ नै टाकटुक गरेर पठाउछ । ितमी न कली प कार र स ाका दलालह लाई अब थाह ह छ दालको भाउ ! िट पणी Narendra आ दोलन को नाम निलए ह छ सरजी तपाई ंको बारेमा दुिनयाँ ले थाहा पाए सके अब अदालतले के गछ हेन मा बाक हो ...। ट. प कार महासंघको भोिलदेिख सु हने भिनएको आ दोलनको नेतृ व ितनैले गन होलान जसले लेखेकै कारण प कारमािथ मु ा हा ने िनणयमा सहमितको ह ता र ध काए । आफू त य ता पेशा िवरोधीह लाई प कार साथीह ले विह करणमा नपारेस म य तो पाख डी आ दोलनमा लािग न ब स चार िवधेयक पा रत होस् । ठ. ब िमिडया काउि सल िवधेयक ज ताको य तै पास भए रा ो, क तीमा काननू छ भ ने थाहा त ह छ । अिहले त यो कानूनभ दा खतरनाक त व नै प कार महासंघका नेता छन् : खुसु क प कारलाई मु ा चलाउने माइ यूटमा द तखत गरेर दलाली गछन र पेशालाई नै कलंिकत पारेर ले ने प कारको िपठ् यूमा छुरा घो छन् । ड. ेस वत तताको लडाई कसरी लिड छ भ ने थाहा पाउन भोिल क चनपरु िज ला अदालतमा आउनु होला । ढ. काला कोट लगाउनेह सङ् ग िमलेर िन वाथ ले ने प कार को िपठ् युँ मा छुरा हानेर स े वत ता को नाम देखावटी आ दोलन गनु कित को जायज हो ? सङ् ग प कार खेम भ डारी िव लागेको अदालत को अवहेलना मु ा करण । जनु मु ामा महासंघ का पदािधकारी खेलेको भूिमका । मेरो बझ ु ाइ मा महासंघ अ य र सचीव को पेवा होईन । अझै पिन समय छ आ नो भुल वीकार ग र पेशागत सँगठनको मयादा लाई िजिवत रा नस ु । यिद यसो ग रएन भने भोिलका प कार पु ताले ०७५-C४-०००२ िज ला अदालत बार एशोिसयसन महे नगर क चनपुर िव. मानसख ड दै िनकका स पादक खेम भ डारी ।। मु ाः अदालतको अवहेलना ९२-०७५००४५६ ।। फैसला 73 तपाई ंह लाई िज दगीभर सरा ने छन । वत प कार संघ िज ला शाखा कं चनपरु प कार खेम भ डारी को साथमा रहेको जानकारी पिन गराउदछु । ण. विकल सापह को कालो कतुत पदाफास !- िनमला ह याका डका मितयार ब न लाख खाएका विकलह को बदमासी क चनपरु बारले आ नो िनधारको कलंक बनाएर बो नु पन भयो । प कार महासंघका अ य िव णु अव थी र सिचवलाई झु याएर बैठकमा बोलाएछन् र उपि थितको माइ यूटमा द तखत गराएर मानसख ड र मेरा िव अदालतको अपहेलनामा मु ा हा ने बाटो खोलेछन् । अ य िव णु अव थी ारा सावजिनक ग रएको िव ि मा महामिहम विकल सापह को सँगठनमािथ यो आरोप छ यो पिन महासंघ िज ला सिमितको बैठकबाट पा रत । िनमलाका ह यारालाई बचाउने अिभयानको िसकार भयो क चनपरु बारज तो िति त सं था । यसको िज मेवारी यूरीवालाले िलने िक पदािधकारीले ? िट पणी अ बा ितवारी (Amba Tiwari) िब ी िढलो आयो त दाई स मािनत अदालतले अि त फै सला गरेको भए के ह यो यो कहा कुरा निमले ज तो ला छ मलाई भो छोडिदउ का टे सन िलने िसतल भ (Sital Bhatt) अ य र सिचवलाई नै झु याए छन Omg प कारह ले नै अब ितिनह का काला कतुत बािहर याउनु पछ । अिन य तालाई जु ाको माला लगाई ठाउँको ठाउँ वागत गरौ । वु राज अव थी (Dhurbraj Awasthi) य तालाई छोड् नु ह न भ डाफोर गनपछ। ु फुलारा (Phulara Sstt) अ य र सिचवलाई नै झु याए छन Omg प कारह ले नै अब ितिनह का काला कतुत बािहर याउनु पछ । अिन य तालाई जु ाको माला लगाई ठाउँको ठाउँ वागत गरौ । चुरा अयाल (CHura Aryal) कसले कसरी झुकाएछन । मनोज भ (Manoj Bhatta) go ahead भीम भ (Bhim Chand) अब होगा झुठोका पदाफास ।जय बाबा कलप े ! भीम जगारी (Bhim Jagari) Khate vaisake sabai okil बासु सागर उपा याय(Bashu Sagar Upadhyay) -Wakil nyadhis haru nyay ka lagi hoin lutna thagna ra apradhi bachaun kalo kot lagayaka hun ... िब सरु ेश (Bista Suresh) बातमा दम छै न ो । ल मीका त जोशी (Laxmikant Joshi) मािथ के लेखेको छ पढ् दै नपढी ह ता र गन क ता प कार हन्। यो पिन वक ल ले गराएको ठाउँमा। यित स म पिन ान नहने पिन प कार। िब नरे (Bista Narendra) दा खाएर गएका िथएक ती ह ता र गन प कार त. प कार महासंघ क चनपरु ले सँगठनको एकता कायम गन बिलयो काम ग यो । विकलह को जालसाझी िव सं थागत िनणय गनभएकोमा अ य िव णु अव थी र कायसिमितलाई ध यवाद । ु ०७५-C४-०००२ िज ला अदालत बार एशोिसयसन महे नगर क चनपुर िव. मानसख ड दै िनकका स पादक खेम भ डारी ।। मु ाः अदालतको अवहेलना ९२-०७५००४५६ ।। फैसला 74 थ. िसतल भ िव णु अव थी (Sital Bhatt Bishnu Awasthi) र अ य २ सँग हनहु छ । यो माइ यटु बनाएर ब ने िबषय मा होइन । नेपाल प कार महासंघ क चनपरु शाखाका अ य य िव णु अव थी र सिचव अमर ब. च द लाई झु याउने र त य बङ् याउने िगरोह मािथ कडा भ दा कडा कावाही होस । यहाँ एक ि र अनेकन कोणको देिख छ तसथ महासंघले ठोस कदम चालोस् । द. कानून यवसायीह को सँगठन क चनपरु िज ला अदालत बार एसोिसयसनले जालसाझी गरेको यो माण हो । िनमला ह याका डमा लिडरहेको एउटा प कारलाई फसाउन विकलह को सँगठन नै कसरी प रचािलत भयो भ ने उठेको छ । यो माणको आधारमा अब मैले याय मा छु । २०४. अदालतको मानहानी गन िसधै कुरा गनु पदछ भ ने हदैन । अ प पमा यङ् या मक पमा िच वा काटुन आिदबाट पिन गन सिक छ । किहपिन अदालत वा यायाधीश भ ने उ लेख नग रकनै पिन मानहानी हन जा छ िवमश सा ािहकमा २०४९ सालमा छािपएको बहचिचत काटुनको िवषयमा परेको मानहािनको िवषयमा यसमा िवषद या या भएको छ । धानम ी िग रजा साद कोइरालाले भारतसँग गरेको टनकपरु जलिव तु ् आयोजनास ब धी िवषय सि ध स झौता हो वा समझदारी भ ने िवषयमा बहस भइरहेको अव थामा िवमशले काटुन काशन गरेको िथयो । सो काटुनमा न रवलको खमा बाँदर चढे र हातमा न रवल िलइरहेको सि ध र स झदारीका प मा िवभािजत नाग रक खको दईु ितर उिभएका िथए । दवु ै प ले न रवललाई ‘यता खसाल’ भनेर बाँदरलाई आ ह ग ररहेका िथए । काटुनमा देिखएको बाँदरको अनहु ार त कालीन धान यायाधीश िव नाथ साद उपा यायसँग िम दोज तो देिख यो । सो काटुनमा किहपिन अदालत श द िथएन । यसैग र यायाधीश पिन लेिखएको िथएन । यो आशयमा बु नु पन काटुन िथयो । यसमा चलेको मानहानीको िवषयमा स पादक ह रहर िबरहीले अदालतको अवहेलना गन आ नो आशय नभएको र अदालतलाई य तो लागेको भए मायाचना गछु भनेका भए पिन सो मायाचनालाई वीकार ग रएन । फै सलापिछ िवरहीले अदालतको कुनै िवरोध नगरी चुपचाप जेल ब नु भयो र ज रवाना पिन ितनु भयो । २०५. खेम भ डारीले अिभ य गरेका कुरामा के ही य ता ला िणक संवाद तथा अिभकथनह रहेका छन । जसले आशयबाट बु नु पन ह छ । िनजले बहसमा पिन मैले किह पिन अदालत श दको उ चारण गरेको छै न भ ने भएको छ । के ही अिभ यि अवलोकन गरौक. एिमकस यरु ी ज तो अदालतकै अङ् गमा ितवािदका नातेदार पठाउनेले यायालयको ग रमा धा ने । य तो गैर यवसाियक आचारसंिहताको िख ली उडाइएको घटनाको समाचार ले ने प कारले मानमदन गरेको हने? जसले एिमकस यरु ी नै अधरु ो हने अव था यायो उसैले यायालयको स मान गरेको हने र जसले "अदालतको आदेशले यायको आशा जगायो" भ ने ले यो उसले मानहानी गरेको हने? के हामी कानूनी िनर र हौ? ख. Black cat (not coat) ह को आजको परेडले हावा खायो । अब उ र िदनुस एिमकस यूरी भनेको क- हावादारी ल फाजी बोलेर अदालतको समय न ट गन सय हो । ख- ितवादी बचाउन नातेदार पठाउने उपाय हो । ग- अदालतलाई उ लु बनाउने अ हो घ - यायालयको ग रमा धुलधस ु रत गन उपाय हो। ितमी मूलाका पातह यो भ दा अ ले यौ भने फ छौ । िक कसो ?? ०७५-C४-०००२ िज ला अदालत बार एशोिसयसन महे नगर क चनपुर िव. मानसख ड दै िनकका स पादक खेम भ डारी ।। मु ाः अदालतको अवहेलना ९२-०७५००४५६ ।। फैसला 75 ग.मेरो भाइ अब त कुरा बुझ न ! चाटचुटेको सगतले बाउको समेत इ जत जान था यो । अब त कुरा बझ ु न! घ. ेस वत तताको लडाई कसरी लिड छ भ ने थाहा पाउन भोिल क चनपरु िज ला अदालतमा आउनु होला । ङ. काला कोट लगाउनेह सङ् ग िमलेर िन वाथ ले ने प कार को िपठ् युँ मा छुरा हानेर ेस वत ता को नाम देखावटी आ दोलन गनु कित को जायज हो ? सङ् ग प कार खेम भ डारी िव लागेको अदालत को अवहेलना मु ा करण । च. िनमला ह याका डका मितयार ब न लाख खाएका विकलह को बदमासी क चनपरु बारले आ नो िनधारको कलंक बनाएर बो नु पन भयो । प कार महासंघका अ य िव णु अव थी र सिचवलाई झु याएर बैठकमा बोलाएछन् र उपि थितको माइ यटू मा द तखत गराएर मानसख ड र मेरा िव अदालतको अपहेलनामा मु ा हा ने बाटो खोलेछन् । अ य िव णु अव थी ारा सावजिनक ग रएको िव ि मा महामिहम विकल सापह को सँगठनमािथ यो आरोप छ यो पिन महासंघ िज ला सिमितको बैठकबाट पा रत । िनमलाका ह यारालाई बचाउने अिभयानको िसकार भयो क चनपरु बारज तो िति त सं था । यसको िज मेवारी यरू ीवालाले िलने िक पदािधकारीले ? २०६. माथीको कणमा उ लेखन ग रएको त यह ले खेम भ डारी सुपर इगोबाट (Supper ego) िसत भएको देिख छ । देशको याय णाली माथी भरोषा िव ास आ था नभएर अ तराि य सं था गहु ाद िहडेको भनेर िकन नभ ने ? किहले प कार महासँघ त किहले अ तराि य सँगठनको मु य कायालय से समा सहयोग मागेको ज ता त य कािशत गरेर आम पमा अब के के हने हो ? यायालयले के गन हो ? भ ने ज ता भावनाह स ेिषत गरे यायालय थकाएको अव था छ । विकलले प कारले तथा यायाधीशले आएफजे (IFJ) ले के कुन हदस म काम गदछ प कारका स व धमा के क तो सहयोग गदछ भनेर नबु ने होइनन । आएफजे (IFJ) को मु यालय से समा सहयोगको लािग याचना गन िनज प कार माथी सरकारले वा यायालयले के य तो चरम यातना िदएको छ वा अ य य तै रा य िनकायले िनजलाई यसो अ तराि य गुहार लगाउन पनस मको काम गरेको छ भ न स नु पन ह छ । याियक ि याको िनयिमत काम िलिखत वहसको माग गरेकोमा अदातलको आदेश नै सामािजक स जालमा अपलोड गरेर म त ेस वत ताको लािग लडदै छु मलाई त यहाँ िस याइ नै सके भने ज तो ग र देशको यायालयलाई िव ास नगरी किथत सं था िव ािसलो हने भ ने क तो मानिसकता हो र के गन खोिजएको भनेर िनजलाई नै गनु पन भएको छ । २०७. मेरो प बाट ेस तथा अिभ यि वत तताको े मा काम गन राि य–अ तराि य सं था तथा िनमला ह याका डको पैरवी ग ररहेको नेपाल मानव अिधकार सँगठनका िवषयिव व र अिधव ाह ले बहस नोट तयार पान र बहसका लािग महे नगर आउने प काप क भएको ज ता अिभ यि ले याय स पादनमा य एवम परो पमा भाव पान खोिजएको हो । यायालय तँ स े वत ताको प मा अ यथा गलास खवरदार भ ने ज ता अथ ला ने ग र िवचारह सं ेिषत गनाले यायालयको अवमानको गठन गदछ । य ता यवहारह कु ठाको अिभ यि पिन हो । २०८. यायालय हमेशा ेस वत ताका प मा रही आएको छ । जाताि क मू य र मा यताको प मा रही आएको छ । जितसक ु ै तानाशाह नै भए पिन उसले आफूले गरेका कामह यायालयबाट अनुमोदन गरेर िव समुदायमा देखाउछ । य िप तानाशाहीमा भएका यायाधीशह ले कित िनिभक भएर िनणय गदछन यो ०७५-C४-०००२ िज ला अदालत बार एशोिसयसन महे नगर क चनपुर िव. मानसख ड दै िनकका स पादक खेम भ डारी ।। मु ाः अदालतको अवहेलना ९२-०७५००४५६ ।। फैसला 76 अक खोिजको पाटो ह छ । भलै कानूनको शासन नभएर कानून ारा शासन (Rule by law) नै िकन नहोश यायालयको खोिज नै ग रएको ह छ । जाताि क शासन यव थामा होस वा तानाशाहीमा नै िकन नहोस सबै शासन यव थामा यायालय ित उि कै आ था एवम भरोषा रहेको ह छ । खेम भ डारीलाई देशको याय णालीमा िव ास छै न । ब िहरो हन परेको छ । यसको लािग जेल जान पिन तयार भएको अव था छ । िनजको िभि मनशाय पिन तुत अवहेलनाको मु ा ठहर होस र आफूलाई कारवाही होस् भ ने देिखएको छ । िनजको यवहार अिभ यि उ ेजना याउने कृितको रहेको छ । २०९. प कार तथा स चार मा यमले रातारात टार ब ने सोच रा ने तथा यि एकाएक वत ताको मिसहा बनेर पिु जने सोच रा ने िनकै घातक ह छ । स चार मा यमले तथा प कार एवम यि ले आफूले जेसक ु ै ले ने छुट पाएको सो नु गलत ह छ । िवचार अिभ यि को नाममा ‘घरमै बसेर रातिवरात जे पिन ले न स नहु छ ? के यो प का रता हो ? ेस वत ताको नाममा कसैका बारेमा जेज तो पिन ले न-बो न छुट छ ? ’ भ ने को जवाफ कसले िदने ? ेस वत ता भनेको छाडात होइन । वाक वत ताको अथ जहाँपायो यही वा ने/विमट गन होइन । यायको मखमलमा विमट गरेर दगु ि धत बनाउने कायलाई कुनै पिन वहानामा ि वकार गन सिकने हदैन । २१०. सुपर इगोबाट िसत भएकाह म अमक ु काय वा प तीको लािग जेल गएको हँ भनेर आ म गौरव गन ह छन । यसको लािग यायालयलाई भडकाउने वा आफू िव को कसूर थािपत नै होस भ ने चाहना रा ने ह छन । यहाँस मक मािफ मागेर िववाद स टाउ न त भनेर कसैले भ यो वा िवक प सुझायो भने पिन मैले के गरेको छु र माफ मा ने भनेर िढिप गद मेरो िव मा फै सला होस भ ने चाहना राखेका ह छन । य तो अव था जो सक ु ै लाई पिन हन स छ । २११. ेस वत ता भनेको मा ेस वत ता नै हो । सपु र इगोको ोग गन तथा अिभ यि गन मा यम होइन । अिभ यि वत ता सपु ा य आवाज हो । िवचार र अिभ यि को वत ता मह वपूण भए पिन यसले अ तराि य हकको के ही िवशेषता गुमाएको छ । िकनक यो यव था ‘नाग रक’का लािग मा ै लागू ह छ । जे जसो भए पिन अिभ यि को वत ता जात को ाणवायु हो । ितव ध वा िनय णलाई ि वकार गनको ु दास मनोवृि को ि वकारोि पिन होइन । संवैधािनक मौिलक हकका पमा आम नाग रकलाई अिभ यि वत ताको अिधकार ा छ । तर वत ताको योग संवधै ािनक एवम कानूनी यव थापन अनस ु ार गनु पन ह छ। २१२. ेसले नाग रकले ा गरेको भ दा िवशेष अिधकार पाउछ वा पाउदैन भ ने सवाल मह वपूण छ । यो िवषयमा भारतमा संिवधान िनमाण गन वेलामा यो उठे को पाइ छ । "नाग रकले पाउन नहने वा नाग रकले उपभोग गन नहने तर ेसलाई िदनुपन िवशेष कुनै अिधकार हँदनै । स े का स पादक वा यव थापक सबै नाग रक हन् । यस कारण उनीह ले अखबारमा ले नु भनेको उनीह को अिभ यि वत ता उपभोग गनु हो । यसैले मेरो िवचारमा ेस वत ता िवशेष उ लेख ग ररा नु आव यक छै न ।" भनेर अ बेडकरले िवशेष अिधकारको िवषयलाई अि वकार गरे । यसथ ेस वत ताको नाममा स चारमा यमलाई मनगढ ते समाचार ले ने अिधकार हदैन । साथै प कारलाई मु ा नै ला न हदैन तथा लागे पिन सफाई पाउनु पदछ भ ने मा यता अि वकाय ह छ । नेपालको यायालय ेस वत ताको प धर भए पिन हावादारी समाचारको प मा उिभन स दैन । साथै मानहािनकारक कथनलाई संर ण दान गन स दैन वत ता उपयोग गन चाहनेले आ नो िज मेदारी पिन िबसन हदैन । २१३. किहलेकिहँ विकलह पिन सपु र इगोबाट िसत भए भने यायालयको अपमानमा उ त रहने ह छ । मैले अदालतलाई त टे रन ितमीह लाई त औलाले नचाइ िद छु भ ने ज ता अ भ दा पथृ क देिखने ०७५-C४-०००२ िज ला अदालत बार एशोिसयसन महे नगर क चनपुर िव. मानसख ड दै िनकका स पादक खेम भ डारी ।। मु ाः अदालतको अवहेलना ९२-०७५००४५६ ।। फैसला 77 यवहारह गन ह छन । य तै हामी अदालतको मानस मान इ जतको लािग लडेका अिभय ता हौ भनेर यायालयलाई मौका मौकामा थकाउने तसाउने गन पिन ह छ । य ता कुराह मा यायालयले सतकतापूवक िवचार गदछ । २१४. तुत मु ा च नपु ूव िज ला ि थत प कार सँगठनसँग छलफल ग रएको रहेछ । िज ला अदालत बार एशोिसएशन क चनपरु ले पठाएको िनणय ितलिप हेदा तुत मु ा चलाउने िनणय गदाको अव थामा अिधव ा काशवहादरु पा डेय अ य िज ला वार क चनपरु , अिधव ा देवराजप त सिचव िज ला वार क चनपरु अिधव ा हरे राज िव कोषा य िज ला वार क चनपरु अिधव ा भगीरथजोशी सद य िज ला वार क चनपरु अिधव ा उमेश शाद िव सद य िज ला वार क चनपरु अिधव ा कृ णदेव जोशी सद य िज ला वार क चनपरु अिधव ा भपु े वहादरु िव सद य उ च अदालत वार अिधव ा आन द शाद जोशी सद य उ च अदालत वार अिधव ा काशराज पाठक सद य उ च अदालत वार अिधव ा िवरिसंह साउद सद य उ च अदालत वार िव णु अव थी नेपाल प कार महासँघ क चनपुर अ य अिधव ा दयाकृ ण् जोशी सद य उ च अदालत वार अिधव ा िनर नन िब सद य उ च अदालत वार अमर वहादरु च द ने.प.म. क चनपरु सिचवको उपि थितमा िय ितवादी खेम भ डारीका िव मा मु ा चलाउने सं थागत िनणय ग रएको देिख छ । प कारका पदािधकारीह आमि त रहेको देिख छ । २१५. बारको िनणयको आधारमा मु ा चले पिछ अि तम सनु वु ाई बेलामा प कारको तफबाट बारले हामीलाई झु याएर सही गरायो भ ने ज ता िनणय गराएर िव ी समेत कािशत ग र अि तम सुनवु ाईको िदनमा समेत तुत ग रयो । अि तम सुनवु ाई हने एकाध िदन अिघ िनणय गरे गराएर अदालतमा सो िनणय तुत गरेको कायलाई झेली भनेर भ नु पन भएको छ । ऐनमौकामा कुनै िति या नआएर िनणय हने िदन पारेर िनणय हने तथा िव ी आउने कायले यायलाई भािवत पा रएको हो । सो िनणय गन गराउनको लािग खेम भ डारीले आ नो सामािजक स जालमा िनर तर पो गद गएको देिख छ । प कार िव खेम भ डारीले गरेको पो मा यायालयको आपि नहने पन तर यसमा तुत मु ाको सङ् ग जोिडएकोबाट याियक चासो सरोकारको िवषय उ प न हन पुगेको छ । अदालतमा फै सला हने समयमा वारका िव मा िनणय गरेर अदालतमा माण तुत हने र खेम भ डारीले सामािजक स जालमा विकलह जालसाज गन यि भएको भनेर पो ग र फै सला गनमा य भाव पान खोिजएको छ । नेपाल प कार महासँघ ज ता प कारका संघ सं थाले पेशीको समयमा िनणय गन हदैन हा ा िनणयले याियक काम कारवाहीमा भाव असर पदछ भ ने पिन हे का रा दैनन भने िनजह ले क तो प का रता गदछन भनेर भ नु पन भएको छ । यो घमु ाएर कान समाउने काम हो । यायालय माथी सँगिठत पमा ग रएको हारको एक नमूना हो । कलमले चलाउने जहाँ पायो यही कलमको मसीलाई विमट गराउन ह न भ ने हे का राखेन भने कलम पिन ँ दो हो भनेर भावाना मक कुरा गनु पन हन आएको छ । २१६. खेम भ डारीलाई एिमकस यूरी ित कित रस उठेको हो र िकन भ ने को समुिचत जवाफ आएको छै न । सो जवाफ आएको भए विकलह को कुनै गलफि रहेको भए यसलाई याियक समाधानको िवषय बनाउन सिकने ह यो । सो गरेको पाइदैन । विकलई गाली गन बहाना यायालय तथा यायाधीहलाई समेत भाव पान ग र आ ना िवचारह राखेको पाइ छ । य ता िवचारको ितर ा गन आएफजे (IFJ) को मु यालय से समा गुहार लगाउनाले खेम भ डारीको काय सकारा मक देिखदैन । ितर ा गन पाउनु िनजको अिधकार हो । तर सो अिधकारको योग गदा सपु र इगो दशन गन पाइदैन । िनजले सो सं थामा गुहार नै लगाएको भए चुपचाप काम गन सिक छ । सो नगरेर सामािजक स जालबाट कासन गरे गराएर िट पणी ा गन र य ता िट पिणह यायाधीशकै िव मा हने रहेका छन । ०७५-C४-०००२ िज ला अदालत बार एशोिसयसन महे नगर क चनपुर िव. मानसख ड दै िनकका स पादक खेम भ डारी ।। मु ाः अदालतको अवहेलना ९२-०७५००४५६ ।। फैसला 78 २१७. यायाधीश र विकलको ेस कोडमा कालो कोट रहेको ह छ । सेतो कोट भने पिछ वा यसेवा भ ने बिु झए ज तै कालो कोट भ ने िवि कै यायालय बुिझ छ । यो अ तराि य पमा ि वकार ग रएको त य हो । प कारले यित कुरा पिन बु दैन भने सो भ दा नालायक पन अ के होला ? खेम भ डारीले कालो कोटका स व धमा गरेको िट पणी ततु करणमा पनु ः उ लेखन गन सा दिभक रहेको छ । िय त यह ले यायको ग रमा कायम रा छ भनेर भ ने सिकने आधार छै न । यायालयमा कसले के बहस ग यो के भ यो भ ने समाचारको िवषय रहे पिन आ नो ि कोण तुत गन पाइदैन । याियक समाचारमा समाचार (News) तुत गन हो ि कोण (Views) होइन । क. Black cat (not coat) ह को आजको परेडले हावा खायो । अब उ र िदनस ु एिमकस यरू ी भनेको क- हावादारी ल फाजी बोलेर अदालतको समय न ट गन सय हो । ख- ितवादी बचाउन नातेदार पठाउने उपाय हो । ग- अदालतलाई उ लु बनाउने अ हो घ - यायालयको ग रमा धल ु धस ु रत गन उपाय हो। ितमी मूलाका पातह यो भ दा अ ले यौ भने फ छौ । िक कसो ?? ख. यायालय को ग रमा वाङ पान ित ा काला कोट अब जीवन भर कालै दाग हनेछन । यो समाज यायमतू ले बचाएका छन, कालो कोटको आडमा ितमी याएका दलाल बनेर यो स मािनत सं थाको बदनाम गद छौ । अब भोग सजाए ! िट पणी पल ु ारा (Phulara Sstt) जे गछन ियन ले नै त गछन िन दाज,ु िनद शह लाई फसाएर दोशी करार गन म ियनी ह को ठुलो हात छ् , ज को कारण आज पिन धेरै िनद ष जेलको िचसो िसढीमा िज दगी सडाइ रहेका छन । बृ ा आ म शारदा च द स य हो,कालोदाग वालाले एउटा िनद षी एकल मिहला र ितन ब चाह लाई रोडमा याई िबदेशीको अथाह स पित क जा गरेको पिन इितहास छ । जनता माझ भगवानको कृ पाले अिहले ितनै ब चा यिह ईखले मा टर ग रसके जय होस भगवानको । ग. मेरो भाइ अब त कुरा बुझ न ! चाटचटु ेको सगतले बाउको समेत इ जत जान था यो । अब त कुरा बुझ न ! कानून आफै ले रचेको कृ ित हो, यायालय आ नै करेसाबारी हो भ ने म अब तोिडने छ। घ. िनमलाको ह याराबाट प रचािलत विकलले प कार महासंघको नेतृ वलाई ममा रा न खोजेर स े लाई कमजोर बनाउन खोजे । काला कोटमा लपेिटएका ती काला िनयत वालाह लाई अब समाजले नं याउने छ । २१८. खेम भ डारीले यायका दलाल र िनमला ह या का डका मितयार भनेको भनाई पिन िवचारणीय छ । बहसको ममा खेम भ डारीले यायको दलाल भनेर मैले के ही ग ती गरेको छै न । शेयरको पिन दलाल ह छ भनेर तक तुत गनु भयो । यायलाईलाई शेयर बजारसँग तुलना ग र छ यो भ दा अस य र जङगली पन अ के होला र । के याय शेयर बजारमा ज तै िव नै कुरा हो ? यायको दलाल भ ने आपति तजनक छ । य ता कुराह ि वकारयो य छै न । य तै य तै कुराह लेखेर समाजमा यायालयको साख िगराउने काममा स रक भएको देिखएको छ । यसैग र िनमला ह या का डका मितयार भनेर विकलह लाई भ नक ु ो मतलव के हो यो िनजले ऐितहािसक पमा पिन पानु पन ह छ । मितयारा भनेर अपरािधक आरोप लगाइएको छ । िक त यो त य थािपत हन पदछ अ यथा सामािजक अशाि त म चाउने ग र अिभ यि वत ताको आडमा य ता ०७५-C४-०००२ िज ला अदालत बार एशोिसयसन महे नगर क चनपुर िव. मानसख ड दै िनकका स पादक खेम भ डारी ।। मु ाः अदालतको अवहेलना ९२-०७५००४५६ ।। फैसला 79 अनगल कुराह ले ने छुट हन स दैन । आफू माथी मानहानीको मु ा परे पिछ पिन िनर तर ले ने र य ता लेिखएका त यह अपमानजनक तथा मानहािनकारक रहेका छन । यसले म िनिभक छु कसैसगँ डराउिदन भनेर अ लाई देखाउने मनोगत शाि त बाहेक अ के ही हन स दैन । २१९. अतः माथीका करणह मा ग रएका िव ेषणह को आधारमा िन कषमा पु नको लािग खेम भ डारीले मानस ख डमा कािशत िनमला ह याका ड : याियक ि या नै िवथो ने य तो िडजाइन; िनमला ह याका ड र म िव अदालती-मु ाका चाङको अथ : खेम भ डारी देिख िनजको तुत मु ाको अि तम सुनुवाई हँदाको िदनस म पो ग रएको कानून यवसायीह को संगठन क चनपुर िज ला अदालत बार एसोिसयसनले जालसाझी गरेको यो माण हो । िनमला ह याका डमा लिडरहेको एउटा प कारलाई फसाउन विकलह को संगठन नै कसरी प रचािलत भयो भ ने उठेको छ । यो माणको आधारमा अब मैले याय मा छु भ नेस मका कािशत समाचार एवम समािजक स जालका अिभ यि लाई िन न कसौटीमा लगेर प र ण गदा िनजले विकलसँगको रसइवीलाई मा यम बनाउदै यायालयको काम कारवाहीलाई भािवत पान तथा अवहेलना हने काम कारवाही गरेको एवम अवहेलनाज य सामा ी आ नो वालमा सरु ि त राखेको हनाले अदालतको अवहेलना गरेको ठहछ । क. िनद ष काशन एवम यसको िववरणको कसौटीमा खेम भड् डारीका काम कारवाहीह सकारा मक रहेन । ख. याियक काम कारवाहीको समुिचत काशन नभएर समाजमा के के न ह छ भ ने आधारमा काशन गरी म िसजना गरे गराएको । ग. याियक कृ यको समालोचना नभएर यि गत गालीगलौजमा उि एको देिखएको छ । घ. विकलह ले कुनै ग ती गरेका भए यसको यायलय सम इमा दारीका साथ तुत गनु पनमा सो त य लक ु ाइएको छ । ङ. मु ाको सही काशन नभएर अितरि जत तवरबाट काशन ग रएको छ । च. िवषयव तुलाई अनाव यक पमा तुत ग र म त स े वत ता तथा िवचार एवम अिभ यि वत ताको लािग लिड रहेको छु भ ने देखाउदै यायालयको मानहानी गरेको । छ. मानहानी/अवहेलना हने सामा ीह अ बाट ग रउको िट पणी समेत नहटाएर यथावत रािखएको छ । २२०. ितवादी खेम भ डारीलाई अदालतको अवहेलनामा कसरू कायम भएकाले सजाय स व धमा हेनु परेको छ । अदालतको अवहेलनाका स व धमा कारवाही एवम सजायका स व धमा याय शासन ऐन २०७३ को दफा १७ अवलोकन गन बा छनीय रहेको छ । १७. अदालतको अवहेलनामा कारबाही चलाउने: (१) सव च अदालतले आ नो र उ च अदालत वा िज ला अदालतको याय स पादनको कायमा कसैले अवरोध गरेमा वा आदेश वा फै सलाको अव ा गरेमा अदालतको अवहेलनामा कारबाही चलाउन स नेछ । (२) उ च अदालतले आ नो र मातहतका िज ला अदालत वा याियक िनकायको याय स पादनको कायमा कसैले अवरोध गरेमा वा आदेश वा फै सलाको अव ा गरेमा अदालतको अवहेलनामा कारबाही चलाउन स नेछ । ०७५-C४-०००२ िज ला अदालत बार एशोिसयसन महे नगर क चनपुर िव. मानसख ड दै िनकका स पादक खेम भ डारी ।। मु ाः अदालतको अवहेलना ९२-०७५००४५६ ।। फैसला 80 (३) िज ला अदालतले आ नो र मातहतको अदालत वा याियक िनकायको याय स पादनको कायमा कसैले अवरोध गरेमा वा आदेश वा फै सलाको अव ा गरेमा अदालतको अवहेलनामा कारबाही चलाउन स नेछ । (४) उपदफा (१), (२) वा (३) बमोिजम कारबाही चलाउँदा अदालतको अवहेलना गरेको ठहरेमा स बि धत अदालतले कसूरदारलाई एक वषस म कै द वा दश हजार पैयाँस म ज रवाना वा दवु ै सजाय वा अ य उपयु आदेश गन स नेछ । (५) अदालतको अवहेलनामा कारबाही चलाइएको यि ले मु ाको फै सला नहँदै जनु सक ु ै अव थामा अदालत सम मा मा न स नेछ । यसरी मा मागेको कुरामा अदालत स तु भएमा य तो मु ाको कारबाही तामेलीमा रा न स नेछ । (६) यस दफामा अ य जनु सक ु ै कुरा लेिखएको भए तापिन अदालतको अवहेलनामा सजाय पाएको यि ले अदालतलाई स तोष हने गरी मा मागेमा अदालतले य तो सजाय काया वयन नगन, घटाउन, प रवतन गन वा शत तोक य तो शत पूरा गरेमा सजाय काया वयन नगन आदेश गन स नेछ । २२१. अदालत वभावैले माशील ह छ । नेपालको यायलयले यो कुराको पटक पटक िविभ न मु ाह मा उ ोषण गरेको छ । िवप ीको िलिखत जवाफ हेदा स पूण िलिखत जवाफमा वहाँले वहाँ ारा कािशत समाचारलाई र फे सबुकको वालमा तुत ग रएका िवषयव तहु लाई उिचत ठह याउन खो नु भएको देिख छ । िलिखत जवाफमा कायिविधगत िु टमा मा मायाचना गदछु भ नु भएको देिख छ । यो शु दयले ग रएको शतरिहत मायाचना भएन । यो त आ नो कुरालाई उिचत हो भ दै सजायँबाट उि कने अिभ ाय राखेको देिख छ । साथै सजाय गरे पिन क तो सजाय गन होस हेरौ त भ ने खालको अहमयु िलिखत जवाफ देिखएको छ । साथै वहसको ममा समेत उहाँले आफूले तुत गरेका िवषयह ले किह कतै यायलयको अवहेलना ह छ भने म माफ मा दछु मा याचना गदछु भनेर भ नु भएन अिपतु मैले गरेको कायमा कुनै प ाताप छै न भनेर इजलासको भ रएको महिफलमा आ नो उ चता दशन गनु भएको छ । एक यायको याचक तथा वत ताको पहरेदार उहाँ ज तो अनभु िव एवम स मािनत प कारलाई सुहाउने कुरा होइन । २२२. यसका साथै तुत मु ाको अि तम सनु ुवाई हँदाको िदनमा समेत िनणय सनु ाउने िमित तोिक िनजले कुनै समालोचना आ मलोचना गन भए गनु भनेर यस अदालतले समय समेत दान गरेको िथयो । िनजलाई याय शासन ऐन २०७३को दफा १५ को देहाय ५ तफ पिन यायालय आफै ले यानाकषण गराएकोमा िनजले तुत गरेको िनवेदन हेदा काइते एवम चलाखीपूण तवरबाट अदालतको अवहेलना गरेको छै न यायलय ित उ च स मान छ भनेर ततु गरेको अव था छ । यसबाट िनजले िन वाथ माफ (Unqualified Apology) मागेको नभइ अदालते िदएको आदेशको किथत स मान गन भ ने िहसावबाट िनवेदन ततु गरेको देिखन आएको छ । यसबाट िनजले मलाई सजाय गर भ ने सपु र इगोबाट भािवत रहेको भ ने देिखन आएको छ। २२३. ितवादी खेम भ डारीलाई अि तम छलफल बहस भए पिछ िनजको अि तम पटक आ मालोचना समालोचना वा माफ मा ने भए भनेर मौका दान ग रएकोमा िनजले २०७६।३।१५ मा तुत गनु भएको िनवेदनको यहोरामा २ कारको अिभ यि रहेको देिख छ । पिहलो अिभ यि विकलका स दभमा रहेको छ । दो ो कुरा अदालत ित रहेको छ । अदालत ितको िवषय अ करणमा उ लेखन ग रएको छ । विकलका ०७५-C४-०००२ िज ला अदालत बार एशोिसयसन महे नगर क चनपुर िव. मानसख ड दै िनकका स पादक खेम भ डारी ।। मु ाः अदालतको अवहेलना ९२-०७५००४५६ ।। फैसला 81 स दभमा िनजले आ नो अडान यथावत राखेको अव था छ । अडान रा ने ममा िनजले य गरेका त यह िन न बमोिजम रहेको अव था छिवप ीले तुत अवहेलना मु ा मैले किहंकतै अदालतको अपहेलना हने गरी समाचार स ेषण वा अिभ यि गरेको छै न । िवप ीले एिमकस यरु ीले स मािनत अदालतमा गनु भएको बहस पैरवी तुित कानून यवसायीको पेशागत आचारसंिहता िवप रतको भनी कािशत समाचारको स दभमा दायर गनु भएको हो । एिमकस यरु ीको पमा अदालतमा बहस पैरवी गनु हने कानून यवसायीले नेपाल कानून यवसायी प रषद ऐन २०५१ को दफा २७ अ तगत जारी भएको नेपाल कानून यवसायीको आचारसंिहता २०५१ को दफा ३(१)क मा उि लिखत आचारसंिहतामा उहाँको यान आकिषत होस भ ने उ े य िलएर मैले मानसख ड दैिनकमा समाचार कािशत गरेको हँ र आ नो फे सबक ु मा पिन सोही उ े यले लेखेको हँ । कानून यवसायीको पेशागत मयादा एवम आचार संिहताको यानाकषण हने िकिसमले कािशत समाचार वा अिभ यि बाट अदालतको अवहेलना हने होइन । िवप ीको दावी अनुसार मैले मायाचना गनपन ु होइन । २२४. खेम भ डारीले िनवेदनको मा यमबाट फे री अक त य थपेको अव था छ । एिमकस युरीको पमा अदालतमा बहस पैरवी गनु हने कानून यवसायीले नेपाल कानून यवसायी प रषद ऐन २०५१ को दफा २७ अ तगत जारी भएको नेपाल कानून यवसायीको आचारसंिहता २०५१ को दफा ३(१)क मा उि लिखत आचारसंिहतामा उहाँको यान आकिषत होस भ ने उ े य िलएर मैले मानसख ड दैिनकमा समाचार कािशत गरेको हँ र आ नो फे सबुकमा पिन सोही उ े यले लेखेको हँ भनेर य गरेबाट आचारसंिहतामा के रहेछ भनेर हेन आव यक देिखयो । २२५. नेपाल काननू यवसायीको आचारसंिहता २०५१ को दफा ३(१)क मा कानून यवसायीले नैितकताका आधारभूत िस ा तको ितकूल हने गरी कुनै काय गन हँदैन भनेर लेिखएको छ । एिमकश यरु ीको पमा बहस गनु हने व र अिधव ा थाने र भ ले यो इजलासमा उपि थत भएर इजलासको स मानपूवक बहस गनु भएको छ । इजलासले सो मु ामा भएको आदेशमा एिमकश यरु ीको पमा उपि थत भएर इजलासलाई सहयोग गरेकोमा ध यवाद समेत ापन गरेको छ । इजलासमा बहस गदा िनजले कुनै अनैितक काय गरेको महसस ु भएको छै न । भएको भए त कालै इजलासले कुनै िनदशन िदने ह यो । अनैितकताको आरोप के कुन स दभमा लगाएको हो प छैन । अदालतमा भएको भएको कसैको बहस नैितक भयो वा अनैितक भयो भ ने िनणय गन अिधकार इजलास बाहेक िव को कुनै पिन िनकायलाई छै न । अदालती क को (Court room) गितिविधका बारेमा समाचार संकलन गन आएको प कारलाई नैितकताको फै सला गन िह मत के कुन ऐनले िदएको हो बु न सिकदैन । य तो यवहार एक कारको हाँक तथा स े िमिडयाले चाहेमा जे पिन गन स दछ भ ने धि क हो । य ता कुरालाई यो इजलास अि वकार गदछ । २२६. यायालय दवु ै सं था विकल तथा प कार भनेका देशका याियक मू य मा यताका संवाहकह हन । वत ताको प का ला ने सहया ी रहेका िव एवम स मािनत हैिसयत भएका यि व पिन हन भनेर यो अदालतले ततु मु ालाई िवक पबाट तुत ग र साम ज यता याउन खोजेको िथयो । सो कायमा ितवादी खेम भ डारी अिन छुक रहनु भएको छ । उहाँमा म ेस वत ताको लािग लिडरहेको एक यो ा हँ भ ने देखाउने मनसुवा लालसा रहेको पाइयो । देशका िशष नेताह ले पिन यायालयको अवहेलनाको मु ामा मैले गरेका बोलेका कुराह बाट यिद अवहेलना हन गएको रहेछ भने म माफ चाह छु भनेर िलिखत जवाफमा ततु गन र यायलयमा माफ मागेका कै यन उदाहरणह छन । माथी िविभ न करणह मा ०७५-C४-०००२ िज ला अदालत बार एशोिसयसन महे नगर क चनपुर िव. मानसख ड दै िनकका स पादक खेम भ डारी ।। मु ाः अदालतको अवहेलना ९२-०७५००४५६ ।। फैसला 82 उ लेखन ग रएका सव च अदालतबाट फै सला भएका अवहेलनाका मु ाह मा ायः जसो माफ बाट टुङ याइको छ । जहाँ सजाय ग रएको छ सो गंिभर म िवषय रहेको कारण माफ निदएको अव था छ । २२७. खेम भ डारीले अदालतको स दभमा २०७६।३।१५मा पेश गरेको िनवेदनमा िवप ीले मलाई दिु नयतपूण त रकाले यो मु ामा अ झाउने यास गरेको भए पिन म अदालतको मानमयादा, इ जत तथा ग रमा ित सदैव सचेत तथा सजग छु । म स पादक तथा नेपाली नाग रकको हैिसयतले मैले स मािनत अदालतको मान मयादामा तथा ीवृि को लािग लािगरहेको र ला ने नै छुँ । यिद मैले कािशत गरेको समाचार वा िदएका अिभ यि बाट यस अदालतको अवहेलना भएको भ ने यस अदालतलाई लागेमा म उ कायको आ मआलोचना गद स मािनत अदालत सम यसै िनवेदनबाट माफ मा न चाह छु भिन उ लेख गरेको अव था छ । २२८. यस पृ भूिममा िनज खेम भ डारीलाई सजाय गन माफ मा िदने वा अ य िवक प अनुसार काम कारवाही गन भनेर िवचार गनु परेको छ । अवहेलनाको िनणय भए पिछ माफ अथात मा िदनाले िनजले कसूर गरेको कुरा त कायमै रह छ । तर ितवादीले आफूलाई पा तरण ग र एक स य िश नाग रकमा ततु गरेको कारण सजाय नगरी मल ु तवीमा रािखने ह छ । यसले यि को नाग रकको यायालय ितको ाभाव आ थामा ीवृि गराउछ । कसैलाई सजाय गरे गराएर जेल वा ज रवाना गरेर भ दा पिन मैले गरेको काय वा तवमा गलत रहेछ भ ने कुराको बोध गराउनु नै यायको मकसद हो । िनजले अदालतको आदेश अनुसार भए पिन माफ मागेको अव था रहेको छ । अतः तुत मु ामा िनज खेम भ डारीलाई याय शासन ऐन २०७३ को दफा १७ को उपदफा ४ मा रहेको अ य उपयु आदेश गन स नेछ भ ने यव था अनस ु ार देहाय बमोिजमको आदेश जारी ग रएको छ । क. ततु फै सलामा माथी िविभ न करणह मा उ लेखन ग रएका मानहानीकारक सामा ीह आजका िमितले ७ िदन िभ समािजक स जालबाट तथा पि काको अनलाईनबाट हटाउन िनदश ग रएको छ । ख. आजैको िमितदेिख बार तथा बारका पदािधकारीका िव मा अनगल िवषयव तुह पो नगन तथा यसमा याियक काम कारवाहीह नजोडन प कार खेम भ डारीलाई आदेश जारी ग रएको छ । कुनै कारण रहेको भए कानून बमोिजम मु ा दायर ग र याय ा गन हक िनज प कार खेम भ डारीको सुरि त नै रहेको छ । ग. प कार खेम भ डारीको पि का मानस ख ड तथा िनजको सामािजक स जालमा यायालयको अवहेलनाका स व धमा आजका िमितले ३ िदन िभ िवना शत आ मालोचना गन िनदश ग रएको छ । चाहेमा त स वि ध आलेख काशन गन अनुमित दान ग रएको छ । २२९. उि लिखत आदेशको पालना नगरेमा वा आदेशको पालना गदा पिन कसै ित आ ेप लगाउने हो याउने वा अवमानजनक श द एवम वा यांशको योग गरेमा वा याियक अवहेलना हने ग र यङ् य तुत गरेमा िनज प कार खेम भ डारीलाई देहाय बमोिजमको तपिसल ख डमा लेिखएका रतसँग तु छ सजाय (Mean/Damn punishment) सजाय गनु । क. १ घ टा कै द र १ ज रवाना गनु । ख. सो सजाय ग रएको कुरा यस अदालतको सूचना पािटमा टाँस गनु । ०७५-C४-०००२ िज ला अदालत बार एशोिसयसन महे नगर क चनपुर िव. मानसख ड दै िनकका स पादक खेम भ डारी ।। मु ाः अदालतको अवहेलना ९२-०७५००४५६ ।। फैसला 83 २३०. तुत मु ा िज ला अदालत बार एशोिसएशन क चनपुरको आिधका रक िनणय अनुसार कारवाही चलेको अव था छ । यायालयको अवहेलनाको िवषय अित संवदे निशल िवषय भएकाले अव उ ा त स व प ले दोहोरो वाकयु हने कृितका भनाईह रा न तथा तुत फै सलाका स व धमा हामीले िज यो वा हाय भनेर उ ेिजत प रि थित िनमाण नहने वातावरण िनमाण तफ यानाकषण ग रएको छ । अ तपिसल बमोिजम गनु । तपिसल १. ितवादीका तफबाट आफै इजलास सम उपि थत भई बहस पैरवी गनु भएको फौजदारी कायिविध संिहता ऐन २०७४ को दफा १३४(३) बमोिजम फै सला भएको जानकारी पाएको मािनने हनाले तुत इ साफमा िच नबुझे ितवादी आफै ले ततु फै सला मािणकरण भएका िमितबाट ३० िदन िभ उ च अदालत िदपायल महे नगर इजलासमा पनु रावेदन गन पाउने हनाले परु ावेदनको याद जारी गरी रहन परेन । २. ितवादीलाई माथी करण २२८मा जारी ग रएको ३ बुदँ े िनदशनको पालना भए नभएको िवषयमा अनगु मन गन यस अदालतका तहिसलदारलाई िनदश ग रएको छ । साथै ितवादी खेम भ डारीले यस अदालतको िनदश अनस ु ारको काय स पादन गरेको भिन आजका िमितले १५ िदनमा काशन सामा ी सिहत िनवेदन तुत ग र करण २२९ को सजाय काया वयन नगन िनवेदन पेश गन िनदश ग रएको छ । सो िनवेदन आए इजलास सम सजाय थगन वा काया वयनको आदेशको लािग पेश गनु । ३. करण २२९ को सजाय काया वयन गनु परेमा देहाय बमोिजम गनु । क. ितवादीलाई कै द गनु पदा यव थापक य कायमा ला ने समय अविध, कारागार िभ र बािहर गराउदा लाने समय अवधी कटाएर १ घ टा कै द गनु । ख. ज रवाना वापतमा िनज ितवादीलाई १ ज रवाना भएकाले िनजले १ नबझ ु ाइ िधङ याइ गरेमा िनजलाई सो वापतमा िदन १ कै द गनु । ज रवाना िदए असल ु गनु । ग. ज रवाना वापतमा िदन १ कै द गनु पन अव था भएमा िनजलाई लागेको १ घ टा कै दलाई िदन १ मा पा तरण ग र िदन २ कै द गनु । ४. माथी करण २२८ र २२९ बमोिजमको दवु ै कलमको लगत फै सला काया वयन िनदशनालयको फारम नं. १ मा लगत रा नु । ५. सरोकारवालाले न कल मागे िनयमानस ु ार न कल िदनु । ६. ७. ८. तुत फै सला अपलोड गनु । ततु फै सला मािणकरण भएको सूचना यस अदालतको सूचना पाटीमा काशन गनु । तुत मु ाको दायरीको लगत क ा गरी िमिसल िनयम बमोिजम अिभलेख शाखामा बुझाई िदनु । डा. राजे कुमार आचाय मा. या. यूले बोली िटपाए बमोिजम त य/फै सला िटपोट गन कमचारीको नाम र सहीछापः ना. स.ु दगु ा साद लािमछाने इित स बत २०७६ साल असार ३० गते रोज २ शुभम्.............. ०७५-C४-०००२ िज ला अदालत बार एशोिसयसन महे नगर क चनपुर िव. मानसख ड दै िनकका स पादक खेम भ डारी ।। मु ाः अदालतको अवहेलना ९२-०७५००४५६ ।। फैसला 84