नेपाल ट� ेड यु�नयन महासंघ (�जफ�) को�भड–१९ को कारण ��मकह�मा परे को सम�ाको अ�यनस��ी �त ु सभ�क्षण ��तवेदन २०७७ जे� १३ नेपाल ट� ेड यु�नयन महासंघ �जफ�ले को�भड–१९ को कारण नेपाली ��मकह�मा परेको सम�ाको सं�क्ष� अ�यन गरेको �थयो । यस अ�यनबाट नेपाली ��मकह�को अव�ा नाजुग गरेको र यसलाई तु�� स�ोधन गनुर् पन� अव�ामा रहेको दे�खएको छ । ��त�ान संचालनको अव�ा हामीले ��त�ान �रमा ि�याशील यु�नयन भएका मुलुकका ३२३ ��त�ानह�लाई अ�यनको �ममा समेटक े ा �थय� । यस �ममा �वराटनगरदे�ख कैलालीस�को उधोगह�, होटल, �नम�ण क�नीह�, �नजी �वद्यालय, टे�टाइल तथा गाम��दे�ख �ा� सं�ास�लाई अ�यनको �ममा समेिटएको छ । अ�यनले के देखाएको छ भने फम��ूिटकल, खाद्य तथा पेय स��ी उद्योग, केही �नम�ण क�नी स�हतका �ा� सं�ासमेत १७.६४ ��तशत ��त�ानह� मा� पूणर् �पमा संचालनमा रहेका छन् । १३.६३ ��तशत ��त�ानह� आं�शक �पमा संचा�लत छन् । दुई �तहाई भ�ा बढ� सं�ाका औद्यो�गक तथा सेवामूलक ��त�ानह� अथ�त ६८.७३ ��तशत ब� रहेको छ । उद्योग संचालन अव�ा आं�शक ४४ (१३.६२%) पूरा ५७ (१७.६४%) ब� २२२ (६८.७३%) ३२३ ��त�ान सं�ा पूणर् वा आं�शक �पमा संचालनमा रहेकाम�े ७६ ��तशत उद्योगमा साबुन पानीले हात धुने वा से�नटाइजरको �व�ा ग�रएको छ । धेरैमा आफैले मा� लगाउनु पन� �व�ा छ भने केहीले मा� तथा कामको अव�ा अनुसार प�ाको �व�ा समेत गरेको पाइयो । पा�र��मक भु�ानीको अव�ा कुल ��त�ानह�म�े ३१.५७ ��तशत ��त�ानले मा� ��मकलाई पूरा पा�र��मक �दएका छन् । ७.४३ ��तशतले आं�शक भु�ानी गरेका छन् भने १८.८८ ��तशतले पे��को �पमा पा�र��मक पाएका छन् । य�ो पे�� पा�र��मकभ�ा कमसमेत हुने गरेको पाइएको छ । नेपाल उद्योग वा�ण� महासंघले गरेको ��तवद्धता �वप�रत ४२.१० ��तशत ��त�ानले चै�मा नै कुनै पा�र��मक �दएका छै नन् । चै�मा पा�र��मक �दएका ��त�ानह�म�े आधाले समेत वैशाखमा पा�र��मक �दएका छै नन् । धेरैजसोमा यु�नयनसँगको छलफलप�छ �दने, बजेट प�ात् मा� पा�र��मक (चै� ) को �वतरण अव�ा �नय�मत १०२ (३१.५७%) पे�� ६१ (१८.८८%) आं�शक २४ (७.४३%) ३२३ ��त�ान सं�ा नपाएको १३६ (४२.१०%) �वचार गन�, कसैले आधा मा� पा�र��मक �दने वा पा�र��मक घटाएर मा� भु�ान गन� जनाएको पाइएको छ । केही ��त�ानले भने उद्योग क�हले संचालन हु�, �सप�छ मा� �दन सिकने वा नसिकने वा कसर� �दने भ�े टु ङ्गोमा पु�े बताएका छन् । ��त�ान मा� ४९.२२% सूचीकरण नै नभएका ��मक स�हत योगदान शु� गन� २१.३६% ५०.७७% १०.५२% सामा�जक सुरक्षाकोषमा सूचीकरण र योगदानको अव�ा हामीले यस अ�यनको �ममा कुल ��त�ान म�े बहुसं�क ��त�ानह� सामा�जक सुरक्षा कोषमा सूचीकरण नै नभएको पाइयो । ��त�ानको नाम मा� सूचीकरण गन�को सं�ा ४९.२२ ��तशत रहेको र तीम�े २१.३६ ��तशतले ��मकलाई समेत सामा�जक सुरक्षा कोषमा सूचीकरण गराएको पाइयो । रोजगारदाताको सूचीकरण, ��मकको सूचीकरण गर� कोषमा योगदान शु� गन� ��त�ानको सं�ा केवल १०.५२ ��तशत मा� रहेको पाइयो । सुझावह� उ�े�खत अ�यनबाट के दे�खएको छ भने अनौपचा�रक क्षे�का ��मक ज�ै औपचा�रक �म क्षे�का ��मकलाई समेत खाना खाने र चु�ो बा�ने सम�ा �सजर्ना भइसकेको छ । रा�ले उद्योग ��त�ानलाई कुनै राहत तथा सु�वधा उपल� गराउँ दा �न� कुराको स�ोधन सँगसँगै हुनु पदर्छ : १. कुनै प�न ��त�ानलाई नेपाल सरकारले कर छुट, ज�रवाना �मनाहा वा �ाज अनुदान वा कुनै सु�वधा �दने �नणर्य गद� ��मकलाई पा�र��मक �दएको र सामा�जक सुरक्षा कोषमा योगदान गरेको हुनु पन� �व�ा �मलाउनु पदर्छ । ��मकलाई पा�र��मक �दन अ�नवायर् गन� अ� कानुनी �ब� ग�रनु पदर्छ । २. पा�र��मक नपाउने उद्योग ��त�ानका ��मकलाई समेत राहत �वतरण गद� �बना भेदभाव पाउने अव�ा �सजर्ना हुनु पदर्छ । ३. कायर्�लमा कोरोना सं�मण हुने अव�ा नआउने गर� सामा�जक दूर� कायम गर� औद्यो�गक ��त�ान संचालन गन� वातावरण �सजर्ना ग�रनु पदर्छ । अनौचा�रक क्षे�का ��मकको अव�ा �जफ�ले �ालादार�मा �नम�ण क्षे�मा, यातायातमा, र �रोजगार क्षे� लगायतको अनौपचा�रक क्षे�का ��मकह�को अव�ाका स��मा �ूत �व�ध अपनाई अ�यन गरेका �थयो । यस �ममा हामीले ३१७३ जनालाई सभ�क्षणको �ममा सामेल गरेका �थय� । घर फकर्नेको सं�ा यस �ममा काठमाड� लगायतका शहर� क्षे�मा र आ�नो घरभ�ा बा�हर अ�� कायर्�ल भएका ३८.७७ ��तशत ��मकले कायर्�ल छाडी �ायी वास�ान अथ�त घर भएको �ानमा गएको पाइयो। २२.४४ ��तशत अनौपचा�रक क्षे�का ��मकह� अझै प�न कायर्�ल रहेको �ानमा रहेका छन् र मौका पाएमा घर जान वा काम गनर् तयार रहेको पाइयो । ३८.७९ ��तशत ��मकह� घर भएको �ान र कायर्�ल सँगै भएको हुँदा घर फकर्न �यास नगरेको पाइयो । घर फिकर्एका ��मक ३८.७७% ३१७३ घर बा�हरको कायर्�लमा रहने २२.४४% रोजगारदाता, �ानीय तह संगको स�कर् र राहतको अव�ा अनौपचा�रक क्षे�का ��मकम�े घर फकर्नु अगािड वा घर नफक�का ��मकम�े ३.३४ ��तशतले राहत माग गद� समेत एक पटक प�न राहत नपाएको बताएका छन् भने १.८९ ��तशतले �� सो�धएको अव�धमा आफूसँग खानेकुरा नै सिकएको बताएका �थए । हामीले जे�को प�हलो ह�ामा �� गद� घर नफिकर्एकाम�े ६१ ��तशतले आफूसँग बढ�मा एक म�हनाको ला�ग मा� खानाको जोहो गन� है�सयत रहेको बताएका �थए । यस अ�यनबाट राहत माग गन� ठू लो सं�ाका ��मकह� कायर्�ल छाडेर घर गएका कारण शहर� क्षे�मा राहत मागमा धेरै कम दबाब परेको हुनु पन� दे�खएको छ । यसर� नै हामीले अ�यन गद� अनौपा�रक क्षे�का ��मकलाई तपाईंह�को तपाइ कायर्रत �ानीय तह र रोजगारदातासँग स�कर् छ वा छै न भनी �� गद� १०.२० ��तशतले मा� आ�नो �ानीय तहसँग कुनै स�कर् नभएको बताएका �थए । यसर� नै �रोजगार बाहेक �नय�मत दै�नक �ालादार�मा काम गन� �नम�ण क्षे�का ��मकम�े २४.४८ ��तशत ��मकले रोजगारदाताले आफूह�लाई बेवा�ा गरेको वा स�कर्�बहीन भएको बताएका �थए भने ब�क� ��मकको रोजगारदातासँग स�कर् भएको बताएका �थए । घर र कायर्�ल सँगसँगै हु ने ३८.७९% अ�यनमा संल� ��मक सं�ा क�ीमा एक पटक राहत पाउने ६०.३९% राहत नमा�े वा अ�हलेस� आव�क नपन� ३६.२७% ३१७३ अ�यनमा संल� ��मक सं�ा एक पटक प�न राहत नपाउने ३.३४% �ानीय तहसँग स�कर् छै न १०.२०% �ानीय तहसँग स�कर् छ ८९.८०% ३१७३ अ�यनमा संल� ��मक सं�ा सा�वक रोजगारदातासँग स�कर् छै न २४.४८% ३१७३ अ�यनमा संल� ��मक सं�ा उ�े�खत �ूत अ�यनबाट के दे�खएको छ भने शहरमा राहत चा�हने ��मक आ�नो �ायी वास�ान वा घरमा पु�ा राहत नचा�हने अव�ा हुने रहे छ । रोजगारदातासँग स�कर् भए प�न उनीह�ले काम नगरेको अव�धको पा�र��मक न�दने हुँदा ��ा ��मकलाई समेत राहत आव�क पन� रहे छ । �ायी वास�ान छाडेका र �ायी वास�ान र कायर्�ल एउटै भएका धेरै ��मकह�लाई य�द ब�ाब�ीको अव�ध अझै ल��एमा सबैलाई राहत �दनु पन� अव�ा उ�� हुने दे�ख� । यसैले सरकारले कायर्�लमा काम गन� वातावरण बनाउने, �धानम�ी रोजगार कायर्�ममा जोडेर राहत �दने वा �रोजगारह�लाई राहत �दने गर� �वशेष �व�ा गनुर् पन� दे�ख� । सा�वक रोजगारदातासँग स�कर् छ ७५.५२% वैदे�शक रोजगार�मा रहेका ��मक स��मा नेपाल ट� ेड यु�नयन महासंघको �व�भ� मुलुकमा रहेका �जफ� सहयोग समूहलाई प�रचालन गर� हामीले �वासी ��मकको �ूत अ�यन गरेका �थय� । यस �ममा मले�सया तथा म�पूवर्का मुलुकह� कतार, साउदी अरे �बया, कुवेत, बहराइनमा आ�नो नेटवकर्मा आवद्ध समेत गर� १९५७१ जनालाई अ�यनमा सामेल ग�रएको �थयो । काम �नय�मत/आं�शक जसअनुसार २.४६ ��तशत ��मकह� पूणर्त काम�बहीन भएका छन् । ब�क� ��मकह�लाई रोजगारदाताले काम लगाएको वा कोरोना सं�मण भएका कारण �ा� �ारे �ीनमा राखेको अव�ा छ । �वदेशमा रहेका ��मक म�े रोजगार स�झौता अव�ध ब�क� रहेका म�े २.९३ ��तशतले पा�र��मक पाएका छै नन् । ब�क� ��मकम�े १०.९८ ��तशत ��मकले आं�शक मा� पा�र��मक पाएको अव�ा छ भने ८६.०९ ��तशतले पूरै पा�र��मक पाइरहेको अव�ा छ । तर ओभरटाइम कामको अव�ा भने नभएको दे�ख� । यसबाट ��मकको आ�ामी घटेको वा काम गन� म�े समेत केही ��मकले पा�र��मक नपाएको वा आं�शक मा� पाइरहेको �� हु� । भएका ��मक ९७.५४% काम पूरै नभएका ��मक २.४६% पा�र��मक नपाउने २.९३% पा�र��मक पूरा पाउने ८६.०९% आं�शक पा�र��मक पाउने १०.९८% अ�यनको �ममा काममा संल� ��मकम�े अ�धक�शलाई आधारभूत ���गत सुरक्षाको ला�ग मा�, प�ा, से�नटाइजरको �व�ा गरेको पाइयो । �बरामी हुँदा उपचारको �व�ाको ��ाभूती छ भ�े कुरा अ�धक�शले �दएको जवाफमा रहेको पाइयो । वैदे�शक रोजगार�मा रहेका ��मकको �वषयमा सरकारले त�ाल �न� कायर् गनुर् आव�क दे�ख� ः १. करार अव�ध सिकएका, कागजात नभएको अव�ामा रही आममाफ� �ा� गरेका र पा�र��मक नपाउने ��मकलाई त�ाल िफत� �ाउनु पदर्छ । यसप�छ फकर्न चाहने ��मकलाई आउने �व�ा �मलाउनु पदर्छ । २. नेपाल फिकर्एका ��मकलाई �धानम�ी रोजगार कायर्�ममाफर्त् �ानीय तहको रोजगार�मा वा �रोजगार हुन चाहानेलाई आव�क सहयोगको �व�ा �मलाई नेपाल�भ� रोजगार�को अवसर �सजर्ना ग�रनु पदर्छ । ३. �वदेशी भू�ममा �बरामी परेका सबै ��मकलाई दूतावासमाफर्त् आव�क संरक्षणको �व�ा त�ाल ग�रनु पदर्छ । नेपाल ट� ेड यु�नयन महासंघ (�जफ�) मनमोहन मजदुर भवन, �जफ� �ाजा, पुतलीसडक, पाे� ब� १०६५२, काठमाड�, नेपाल फोन नं. ४१६८०००, �ा� ४१६८०१२, इमेल : dfa@gefont.org / office@gefont.org www.gefont.org